Το φθινόπωρο του 1802, περίπου 25 χρόνια πριν από το θάνατό του, ο Λούντβιχ βαν Μπετόβεν έγραψε ένα γράμμα στους αδελφούς του.
Ο διάσημος συνθέτης, στενοχωρημένος για την ακοή του, τους παρακάλεσε να αναζητήσουν τον γιατρό του μετά το θάνατό του και να του ζητήσουν «να περιγράψει την πάθησή του».
Περισσότερο από δύο αιώνες μετά, οι ερευνητές έχουν φτάσει όσο πιο κοντά στο να τιμήσουν αυτή την επιθυμία του. Ο Τρίσταν Μπεγκ, ένας ερευνητής αρχαίων γονιδιωμάτων στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ και οι συνεργάτες του εξήγαγαν γενετικό υλικό από διατηρημένες τούφες μαλλιών που φέρεται να ανήκουν στον Μπετόβεν.
Προηγούμενες προσπάθειες εξαγωγής γενετικού υλικού από τα μαλλιά ή τα θραύσματα του κρανίου του συνθέτη είχαν αποτύχει. Αλλά οι πρόοδοι που έγιναν τις τελευταίες δύο δεκαετίες στις μεθόδους για τον προσδιορισμό της αλληλουχίας του DNA επέτρεψαν να βγουν συμπεράσματα στην τελευταία αυτή μελέτη. Αν και η αιτία της απώλειας ακοής του Μπετόβεν παραμένει μυστήριο, η ανάλυση δείχνει ότι ο συνθέτης πιθανότατα πέθανε από ηπατική νόσο που προκλήθηκε από έναν συνδυασμό παραγόντων. Η μελέτη δημοσιεύεται αυτή την εβδομάδα στο Current Biology.
Πώς ανακαλύφθηκε η αιτία θανάτου του Μπετόβεν
Ο Μπεγκ έλεγξε οκτώ δείγματα που φέρεται να ανήκουν στον Μπετόβεν. Πέντε ταίριαζαν μεταξύ τους και υποτίθεται ότι ήταν αυθεντικά δείγματα των μαλλιών του συνθέτη. Η ομάδα του μπόρεσε στη συνέχεια να εξαγάγει γενετικό υλικό από ένα δείγμα και παρήγαγε μια αλληλουχία που κάλυπτε περίπου τα δύο τρίτα του γονιδιώματος, το οποίο ανέλυσαν οι επιστήμονες για γνωστές γενετικές αλληλουχίες που προκαλούν ασθένειες.
Το project είναι «ένα μεγάλο τεχνολογικό επίτευγμα», είπε ο Γουόλτερ Πάρσον, εγκληματολόγος μοριακός βιολόγος στο Ιατρικό Πανεπιστήμιο του Innsbruck στην Αυστρία, ο οποίος έχει εργαστεί σε άλλες ιστορικές περιπτώσεις.
Μεταξύ αυτών η ταυτοποίηση δύο παιδιών του Νικολάου Β’, του τελευταίου Τσάρου της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, από λείψανα που ανακαλύφθηκαν το 2007. Η απόκτηση χρήσιμου γενετικού υλικού από τόσο παλιά μαλλιά δεν είναι εύκολη υπόθεση. «Ακόμα και να προμηθευτεί κανείς τέτοιο υλικό είναι αξιοθαύμαστο», λέει ο Κρίστιαν Ράιτερ, ειδικός ιατροδικαστής στο Ιατρικό Πανεπιστήμιο της Βιέννης, ο οποίος επικύρωσε την γνησιότητα ενός τμήματος του κρανίου του Μπετόβεν το 2022.
Ηπατική νόσος η αιτία θανάτου του Μπετόβεν
Η τελευταία μελέτη δείχνει ότι ο Μπετόβεν πιθανότατα πέθανε από ηπατική νόσο που προκλήθηκε από συνδυασμό ιογενούς ηπατίτιδας, κατανάλωσης αλκοόλ και γενετικών παραγόντων. «Υπήρχε μια τέλεια καταιγίδα», είπε ο Μπεγκ.
Το DNA που εξήχθη έδειξε ότι ο Μπετόβεν είχε δύο αντίγραφα μιας συγκεκριμένης παραλλαγής του γονιδίου PNPLA3 που έχει συνδεθεί με την κίρρωση του ήπατος. Είχε επίσης μεμονωμένα αντίγραφα δύο παραλλαγών του γονιδίου HFE που προκαλούν κληρονομική αιμοχρωμάτωση, μια κατάσταση που βλάπτει το ήπαρ.
«Αυτά είναι πραγματικά σημαντικά», είπε ο Μπεγκ, δεδομένου ότι οι ιστορικές αναφορές δείχνουν ότι ο Μπετόβεν ήταν αλκοολικός, ειδικά τη χρονιά πριν από το θάνατό του, γεγονός που θα αύξανε περαιτέρω τον κίνδυνο ηπατικής βλάβης.
Το DNA που πήραν οι ερευνητές από μαλλιά κομμένα από το κεφάλι του συνθέτη μετά τον θάνατό του, περιείχε επίσης στοιχεία του ιού της ηπατίτιδας Β, που μπορεί να προκαλέσει ηπατική βλάβη. «Δεν ξέρουμε πότε το έπαθε ή πώς κόλλησε», λέει ο Μπεγκ, ο οποίος υποπτεύεται ότι ο Μπετόβεν είχε μια χρόνια, λανθάνουσα λοίμωξη που επανενεργοποιήθηκε τους μήνες πριν πεθάνει.
Τα ευρήματα ταυτίζονται με τις ιστορικές αναφορές του θανάτου του Μπετόβεν. Τον Δεκέμβριο του 1826, η υγεία του συνθέτη επιδεινώθηκε ραγδαία. Εμφάνισε ίκτερο και τα άκρα του πρήστηκαν, και τα δύο σημάδια ηπατικής ανεπάρκειας. Έμεινε στο κρεβάτι του μέχρι το θάνατό του τον Μάρτιο του 1827.
Ο Ίαν Γκίλμορ, ειδικός στο ήπαρ στο Πανεπιστήμιο του Λίβερπουλ, στο Ηνωμένο Βασίλειο, λέει ότι η ανάλυση των μαλλιών δείχνει διάφορες πιθανές αιτίες κίρρωσης του ήπατος και «η αλήθεια πιθανότατα βρίσκεται στην αλληλεπίδραση πολλών από αυτές».
Μυστήριο η αιτία της απώλειας ακοής του Μπετόβεν
Η αιτία της απώλειας ακοής του Μπετόβεν παραμένει μυστήριο. Ο Μπεγκ και οι συνάδελφοί του σάρωσαν το γονιδίωμα του συνθέτη για διάφορες παθήσεις που σχετίζονται με την απώλεια ακοής, συμπεριλαμβανομένης της νόσου του Paget και του λύκου.
Ο Μπετόβεν είχε διάφορους γενετικούς δείκτες που έδειχναν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης λύκου, αλλά επειδή η πάθηση είναι σπάνια και δεν οδηγεί πάντα σε απώλεια ακοής, ο Μπεγκ δεν πιστεύει ότι είναι πιθανή αιτία της κώφωσής του. «Η ιατρική γενετική παλεύει με τα ίδια προβλήματα στους ασθενείς ακόμα και σήμερα», είπε ο Πάρσον. «Η αλληλουχία του DNA δεν παρέχει όλες τις πληροφορίες που απαιτούνται για την κατανόηση των αιτιών μιας ασθένειας».
Οι ιστορικοί ερευνητές της ιατρικής έχουν υποθέσει ότι η ωτοσκλήρυνση μπορεί να ευθύνεται για την απώλεια ακοής του Μπετόβεν. Τα γενετικά αίτια της ωτοσκλήρυνσης δεν έχουν ακόμη εντοπιστεί, επομένως αυτό παραμένει δυνατό σενάριο, αλλά η θεωρία δεν μπορεί να επιβεβαιωθεί από αυτή τη μελέτη.
Ο Μπεγκ είπε ότι εάν εντοπιστούν γενετικοί δεσμοί στο μέλλον, η ομάδα θα μπορούσε να ελέγξει ξανά το γονιδίωμα του Μπετόβεν.
