Τι συνέβη τελικά στον Βλαντίμιρ Μακέι, εκλιπόντα πια υπουργό Εξωτερικών της Λευκορωσίας και «δεξί χέρι» του ηγεμόνα της πρώην σοβιετικής δημοκρατίας, νυν «δορυφόρου» της Μόσχας, Αλεξάντερ Λουκασένκο;
Ακόμη και μετά την κρατική κηδεία του, την Τρίτη, ο αιφνίδιος θάνατος του 64χρονου Μακέι παραμένει άλυτο μυστήριο, τροφοδοτώντας διάφορες συνωμοσιολογικές και μη θεωρίες, στο φόντο μιας από τις πιο κρίσιμες φάσεις του πολέμου στην Ουκρανία.
Η επίσημη ανακοίνωση του θανάτου του από το Μινσκ, το περασμένο Σάββατο, ήταν μυστηριωδώς λακωνική. «Ο υπουργός Εξωτερικών Βλαντίμιρ Μακέι πέθανε ξαφνικά», ανέφερε το λευκορωσικό ΥΠΕΞ, χωρίς καμία άλλη λεπτομέρεια -π.χ. στο πώς ή πού- εντείνοντας το μυστήριο σε μια χώρα, ο ηγέτης της οποίας χαρακτηρίζεται «ο τελευταίος δικτάτορας στην Ευρώπη».
Ο Λευκορώσος ΥΠΕΞ δεν είχε καμία γνωστή χρόνια ασθένεια. Αναφορές λευκορωσικών ΜΜΕ, που δεν έχουν επίσημως επιβεβαιωθεί, κάνουν λόγο για καρδιακή ανακοπή.
Αντιπολιτευόμενα και δυτικά ΜΜΕ, εξόριστοι Ρώσοι και ορισμένοι Ουκρανοί αξιωματούχοι διακινούν ανεπιβεβαίωτα σενάρια περί δηλητηρίασης από τη Μόσχα.
«Πέθανε με δηλητήριο που αναπτύχθηκε σε ειδικό εργαστήριο της FSB», της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Ασφαλείας της Ρωσίας, υποστήριξε μέσω Twitter ο Ρωσο-ισραηλινός επιχειρηματίας Λεονίντ Νεβζλίν, επικαλούμενος «πηγές προσκείμενες στις ρωσικές ειδικές υπηρεσίες».
«Η κλινική εικόνα σε αυτές τις περιπτώσεις αντιστοιχεί σε θάνατο από καρδιακή προσβολή, εγκεφαλικό επεισόδιο ή καρδιακή ανεπάρκεια», ανέφερε. «Είναι πολύ εύκολο να δηλητηριάσεις έναν άνθρωπο, ώστε όλοι να πιστεύουν ότι πέθανε από φυσικά αίτια», έγραψε, χωρίς όμως να παρουσιάσει αποδεικτικά στοιχεία.
«Ο Μακέι κατονομαζόταν ως πιθανός διάδοχος του Λουκανσένκο» και «ήταν ένας από τους λίγους εκτός ρωσικής επιρροής», σχολίασε επίσης στο Twitter ο σύμβουλος του ουκρανού υπουργού Εσωτερικών, Αντόν Γκερασένκο. «Φήμες αναφέρουν», συμπλήρωσε με νόημα, «ότι αυτό θα μπορούσε να είναι ένα μήνυμα για τον Λουκασένκο»…
Whatever the background to the death of Vladimir Makei – natural or not – it risks changing the dynamics between Moscow and Minsk, with the former being even more keen to take over the later. Watch this space! https://t.co/IBXb86s86c https://t.co/IBXb86s86c
— Carl Bildt (@carlbildt) November 27, 2022
Περίεργη συγκυρία
Μια μέρα πριν από το θάνατό του, ο Μακέι είχε συνάντηση στο Μινσκ με τον απεσταλμένο του Βατικανού, Αρχιεπίσκοπο Άντε Γιόζιτς, την οποία πολλοί ενέταξαν στο πλαίσιο των ελιγμών της Λευκορωσίας για τη βελτίωση των σχέσεων με τη Δύση και ορισμένα δυτικά δημοσιεύματα ανέφεραν ότι περιελάμβανε ακόμη και την εξέταση μυστικού ειρηνευτικού σχεδίου για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία.
Στις αρχές της εβδομάδας, ο Λευκορώσος ΥΠΕΞ είχε προγραμματισμένη συνάντηση με τον Ρώσο ομόλογό του, Σεργκέι Λαβρόφ.
Σήμερα, επρόκειτο να ταξιδέψει στην Πολωνία για να παραστεί σε υπουργική σύνοδο του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη, όπου θα συναντούσε δυτικούς αξιωματούχους -σύνοδος από την οποία αποκλείστηκε ο Λαβρόφ.
Ήταν επίσης αυτός που διαπραγματευόταν προσφάτως με τη Δύση τη χαλάρωση των κυρώσεων για τη λευκορωσική ποτάσα.
Στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, τον περασμένο Σεπτέμβριο, είχε 10 ξεχωριστές συναντήσεις με ξένους αξιωματούχους.
Επί της ουσίας, δήλωσε στο πρακτορείο AP o Λευκορώσος πολιτικός αναλυτής Αρτιόμ Σράιμπμαν, «ο Μακέι κρατούσε ανοιχτό το παράθυρο του διαλόγου με τη Δύση, δίνοντας στον Λουκασένκο περιθώριο ελιγμών και διαπραγματεύσεων με το Κρεμλίνο».
Τώρα, ο θάνατός του έκοψε τις γέφυρες επικοινωνίας του Μινσκ με τις δυτικές δυνάμεις, ανέφερε το ρωσικό κανάλι General SVR στο Telegram.
«Σχεδιάστηκε, προετοιμάστηκε και εφαρμόστηκε με προσωπική πρωτοβουλία του προέδρου της Ρωσίας, Βλαντιμίρ Πούτιν», υποστήριξε. «Κανείς δεν κρύβει πραγματικά το γεγονός ότι πρόκειται για δολοφονία».
Πλήγμα για το Μινσκ
Γεννημένος το 1958 στην περιοχή του δυτικού Γκρόντνο, ο Βλαντίμιρ Μακέι σπούδασε στο Μινσκ και στην Αυστρία. Υπηρέτησε στις Ένοπλες Δυνάμεις της ΕΣΣΔ και μετέπειτα της ανεξάρτητης Λευκορωσίας μέχρι το 1993, οπότε αποστρατεύτηκε με τον βαθμό του συνταγματάρχη.
Θήτευσε σε διάφορα πόστα στα υπουργεία της χώρας του. Στα μέσα προς τέλη της δεκαετίας του ’90, εργάστηκε ως σύμβουλος στην πρεσβεία της Λευκορωσίας στο Παρίσι, εκπροσωπώντας ταυτόχρονα το Μινσκ στο Συμβούλιο της Ευρώπης.
Από τις αρχές του 2000 και για μια οκταετία ήταν βοηθός του προέδρου της Λευκορωσίας κι έπειτα προσωπάρχης του, μέχρι που το 2012 ανέλαβε το ΥΠΕΞ.
Θεωρούμενος πιο μετριοπαθής από τον Λουκασένκο, του οποίου ήταν έμπιστος, ο Μακέι αποτέλεσε τον βασικό δίαυλο επικοινωνίας μεταξύ της Λευκορωσίας και της Δύσης.
Ήταν επίσης ο μοναδικός υψηλόβαθμος αξιωματούχος που επέζησε των πολιτικών εκκαθαρίσεων στις οποίες προχώρησε ο Λευκορώσος ηγέτης το 2020, μετά την αμφισβητούμενη επανεκλογή του και τις ογκώδεις αντικαθεστωτικές διαδηλώσεις, που κατεστάλησαν βίαια με τη συνδρομή της Μόσχας.
«Ο Βλαντιμίρ Μακέι πέρασε πολλά χρόνια “ξεπλένοντας” τον Λουκασένκο στη Δύση και συγκαλύπτοντας τα εγκλήματά του», λέει ο Φράνακ Βιακόρκα, σύμβουλος της αυτοεξόριστης ηγέτιδας της λευκορωσικής αντιπολίτευσης, Σβετλάνα Τσιχανόφσκαγια.
«Θεωρείται ο “αρχιτέκτονας” της στρατηγικής εξισορρόπησης των σχέσεων μεταξύ Δύσης και Ρωσίας. Αυτό είναι αναμφίβολα μια απώλεια για τον Λουκασένκο», επισημαίνει. «Ωστόσο δεν ήταν ποτέ κοντά στους Λευκορώσους».
Τον Φεβρουάριο, λίγο πριν από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, ο Μακέι είχε διαβεβαιώσει ότι «ούτε ένας» Ρώσος στρατιώτης δεν θα παρέμενε στη Λευκορωσία μετά τα κοινά γυμνάσια με τη Μόσχα κοντά στα ουκρανικά σύνορα.
Έκτοτε, η Λευκορωσία λειτουργεί ως βάση για τις ρωσικές δυνάμεις, αν και ο Λουκασένκο προσπαθεί να μην εμπλέξει άμεσα τη χώρα του στον πόλεμο, ενόσω ορκίζεται πίστη στον Ρώσο πρόεδρο Πούτιν, στον οποίο άλλωστε οφείλει την πολιτική επιβίωσή του.
Στενεύουν τα περιθώρια;
Σύμφωνα με τον ειδικό αναλυτή Ντένις Καζακιέβιτς, «τα γεγονότα στη Λευκορωσία θα μπορούσαν να επιταχυνθούν δραματικά» μετά το θάνατο του Μακέι, ο ρόλος του οποίου ήταν «κρίσιμος στη διατήρηση κάποιου είδους ισορροπίας για τον Λουκασένκο».
Ο ίδιος ο Λευκορώσος πρόεδρος εξέφρασε τα συλλυπητήριά του στην οικογένεια και τους φίλους του εκλιπόντος, δείχνοντας σχεδόν συντετριμμένος στην κηδεία.
Από την πλευρά του, το ρωσικό ΥΠΕΞ ανέφερε σε ανακοίνωση ότι «θρηνεί βαθύτατα τον πρόωρο θάνατο» ενός «εξαιρετικού» πολιτικού, ενός «αληθινού πατριώτη» και «πραγματικού φίλου της Ρωσίας, που συνέβαλε καθοριστικά στην ανάπτυξη της ευρείας διμερούς συνεργασίας, στην οικοδόμηση της ολοκλήρωσης της Ένωσης [Ρωσίας-Λευκορωσίας], στην ενίσχυση των δεσμών μεταξύ των λαών» των δύο χωρών.
Στελέχη της ρωσικής αντιπολίτευσης ωστόσο υποστηρίζουν ότι ο Λουκασένκο είναι τώρα τρομοκρατημένος, αναφέροντας ότι έχει ήδη διατάξει την αντικατάσταση μαγείρων, υπηρετών και φρουρών του, καθώς και ενίσχυση της ασφάλειας των παιδιών του.
Μια παράμετρος μπορεί να είναι ότι «η εξόριστη λευκορωσική αντιπολίτευση στη Λιθουανία και την Πολωνία ριζοσπαστικοποιείται», γράφει στο κανάλι του στο Telegram ο Αρτιόμ Σράιμπμαν, προειδοποιώντας ότι η χώρα του κινδυνεύει να πέσει στη δίνη του πολέμου.
Προς την ίδια κατεύθυνση, αν και από άλλη σκοπιά, δείχνει ανάλυση της αμερικανικής δεξαμενής σκέψης Ινστιτούτο Robert Lansing. Επικαλούμενη πηγές στις τάξεις της ρωσικής στρατιωτικής ηγεσίας, υποστηρίζει ότι η GRU, η ρωσική στρατιωτική υπηρεσία πληροφοριών, μπορεί να επιχειρήσει προσεχώς και κατ’ εντολήν του Πούτιν «μια απόπειρα δολοφονίας κατά του Λουκασένκο ή κάτι που θα προσομοιάζει ως τέτοια, με στόχο να τον εκφοβίσει και να τον ωθήσει να διατάξει τελικά τα στρατεύματά του να εμπλακούν άμεσα στον πόλεμο κατά της Ουκρανίας».
Ο Ρώσος πρώην βουλευτής, νυν μόνιμος κάτοικος Κιέβου Ίλια Πονομαριόφ από την άλλη υποστηρίζει στο κανάλι του στο YouTube ότι ο θάνατος του Λευκορώσου ΥΠΕΞ είναι πράγματι τυχαίος. «Όμως αυτό είναι απολύτως ασήμαντο. Αυτό που έχει σημασία είναι πώς ο Λουκασένκο αντιλαμβάνεται αυτόν τον θάνατο», τονίζει.
«Ο Μακέι ήταν ένας από τους ανθρώπους-κλειδιά στην ηγεσία της Λευκορωσίας, ο οποίος είχε την πιο αντιπολεμική θέση». Τώρα «θα προσπαθήσουν να πείσουν τον Λουκασένκο να εισβάλει στην Ουκρανία», εκτιμά. Όμως υπό το πρίσμα των εξελίξεων «δεν ξέρω αν μπορεί τώρα να αντέξει την πίεση ή όχι».
