Η Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως και οι υπόλοιπες χώρες βρίσκονται κοντά σε μεγάλες εξελίξεις. Η πανδημία και το «πάγωμα» της παγκόσμιας οικονομίας σε συνάρτηση με τον πόλεμο στην Ουκρανία δημιούργησαν ξανά οικονομικά προβλήματα, φέρνοντας ξανά κοντά την ύφεση.
Η ύφεση θα είναι το αποτέλεσμα της συνέχισης του πολέμου στην Ουκρανία, καθώς Μόσχα και Κίεβο έκαναν εξαγωγές σε πλήθος προϊόντων προς την Ευρώπη, με αποτέλεσμα ο ερχομός του πολέμου να σημάνει την αύξηση των τιμών, πράγμα που προέρχεται από την άνοδο του πληθωρισμού.
: Στην αντεπίθεση η Ευρώπη απέναντι στις ΗΠΑ – Έρχεται εμπορικός «πόλεμος»;
Οι αιτίες της ύφεσης
Η σοβαρή ενεργειακή κρίση που μαίνεται με την υπερβολική αύξηση των τιμών του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας, έχει προκαλέσει άνοδο του πληθωρισμού, ο οποίος αύξησε τις τιμές σε διάφορα προϊόντα με συνέπεια να δημιουργηθεί πρόβλημα στους καταναλωτές, καθώς ελαχιστοποίησε την αγοραστική τους δυνατότητα.
Συνέπεια τούτου, είναι πολλές εταιρείες να αντιμετωπίζουν τεράστια προβλήματα, τόσο από τους καταναλωτές, όσο και από την άνοδο των τιμών που αγοράζουν τις προμήθειες. Πρόσφατη έρευνα του PMI 5.000 εταιρειών ανά την Ευρωζώνη υπέδειξε ξεκάθαρη ύφεση και τις χειρότερες οικονομικές επιδόσεις από το 2013, εξαιρουμένων των μηνών του πανδημικού lockdown.
: Ρωσία: Δεν θα πουλάμε πετρέλαιο και αέριο σε χώρες που υποστηρίζουν το πλαφόν
Τα σενάρια τεχνητής ύφεσης
Σύμφωνα με τον Φίλιπ Λέιν, οικονομολόγο της ΕΚΤ, η Ευρωζώνη βρίσκεται κοντά στην ύφεση, χωρίς ακόμα να υπάρχει εικόνα για το πόσο επώδυνη θα είναι. Οι εκτιμήσεις προβλέπουν στασιμότητα ανάπτυξης στο δ’ τρίμηνο του 2022 και το α’ τρίμηνο του 2023.
Παρόμοια είναι η εκτίμηση της Bundesbank, σύμφωνα με την οποία «υπάρχουν όλο και περισσότερες ενδείξεις πρόκλησης ύφεσης στη Γερμανική οικονομία, η οποία θα χαρακτηριστεί από γενική και μακροπρόθεσμη μείωση της παραγωγής».
Σύμφωνα με το Ifo Institute, η Ευρωζώνη θα βυθιστεί σε ύφεση με μείωση της οικονομικής παραγωγής κατά 0,3% το 2023, ενώ η Deutsche Bank αναμένει μείωση της τάξης του 3% με 4%. Η αρνητική αυτή πρόβλεψη για τη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρωζώνης αποτελεί προάγγελο δυσκολιών και στην υπόλοιπη νομισματική ένωση.
Οι αυξήσεις των επιτοκίων
Για να μειώσουν τον πληθωρισμό, τόσο η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, όσο και η Fed, ανέβασαν σταδιακά από τον Ιούλιο, τα επιτόκια πάνω από 200 μονάδες βάσης. Πέρα όμως από τις κεντρικές τράπεζες, το ίδιο έπραξαν και οι εθνικές τράπεζες ανά τον κόσμο.
Αυτό είχε ως αποτέλεσμα μία σταδιακή πτώση του πληθωρισμού. Πρόσφατα, όμως οι κεντρικοί τραπεζίτες των δύο μεγαλύτερων οικονομιών της ευρωζώνης τόνισαν ότι είναι αποφασισμένοι να επαναφέρουν τον πληθωρισμό στα επίπεδα του στόχου του 2%.
Όπως μεταδίδει το Bloomberg, μίλησαν σε κοινή τηλεοπτική συνέντευξη στο γερμανικό κανάλι Phoenix. Ο πρόεδρος της Bundesbank, Γιοακίμ Νάγκελ και ο διοικητής της Τράπεζας της Γαλλίας, Φρανσουά Βιλερουά ντε Γκαλό, ανέφεραν ότι η σύσφιξη από την ΕΚΤ τελικά θα περιορίσει την άνοδο των τιμών που αυτή τη στιγμή κινείται με πενταπλάσιους ρυθμούς πάνω από τον στόχο. «Θα επαναφέρουμε τον πληθωρισμό πίσω στο 2% ως τα τέλη του 2024 ή το 2025», ανέφερε ο Βιλερουά. «Αυτό δεν είναι πρόβλεψη. Είναι δέσμευση».
Η ελληνική περίπτωση
Αν και όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ περιμένουν την ύφεση το ερχόμενο έτος, μία χώρα αναμένεται να την αποφύγει και αυτή είναι η Ελλάδα. Σε έκθεση της, η Deutsche Bank τοποθετεί στο 6,4% την ανάπτυξη την Ελλάδας φέτος και εκτιμά ότι θα σημειώσει σημαντική επιβράδυνση στο 0,3% το 2023 και ανάκαμψη στο 1,4% στη συνέχεια, στο 2024.
Συνεπώς και παρά την πτώση του ΑΕΠ, η Ελλάδα εκτιμάται ότι θα είναι από τις λίγες χώρες στην ευρωζώνη με θετικές επιδόσεις το επόμενο πολύ δύσκολο για την περιοχή έτος, καθώς η ύφεση θα είναι αισθητή στο σύνολό της (-0,6%), με τη Γερμανία να σημειώνει τις χειρότερες επιδόσεις με ύφεση -1%, να ακολουθεί το Βέλγιο με 0,6%, η Αυστρία και η Φινλανδία με 0,5%, η Ιταλία και η Γαλλία με 0,4%, ενώ μηδενική ανάπτυξη αναμένεται στην Ισπανία, Ιρλανδία (+1,5%), Ολλανδία (+0,5%), και Πορτογαλία (+0,1%) και είναι οι μόνες χώρες εκτός από την Ελλάδα που θα καταφέρουν να αποφύγουν την ύφεση το 2023. 
Το πλαφόν στο πετρέλαιο
Η Δύση και η Ευρωπαϊκή Ένωση αναζητούν λύσεις για τον περιορισμό της ενεργειακής κρίσης. Ένα από αυτά τα μέτρα είναι το πλαφόν στο πετρέλαιο, όπου οι G7 και ηΕυρώπη μετά από αρκετό καιρό συζητήσεων αποφάσισαν να επιβάλλουν πλαφόν στις τιμές του πετρελαίου. Η τιμή που συμφωνήθηκε είναι τα 60 δολάρια. Ανάλογες συζητήσεις υπάρχουν για επιβολή πλαφόν στην τιμή του φυσικού αερίου.
Το μέτρο του μηχανισμού ανώτατου ορίου τιμής ξεκίνησε από την Δευτέρα 5 Δεκεμβρίου, όπου η Ευρωπαϊκή Ένωση απαγόρευσε για τις χώρες του μπλοκ την εισαγωγή αργού πετρελαίου που παράγεται στη Ρωσία και μεταφέρεται δια θαλάσσης. Εξαίρεση αποτελεί η Βουλγαρία, η οποία μπορεί να συνεχίσει να εισάγει ρωσικό αργό δια θαλάσσης μέχρι το τέλος του 2024, βάσει συμβάσεων που είχαν συναφθεί πριν από τις 4 Ιουνίου 2022, σύμφωνα με το Bloomberg. Η ροή από τον αγωγό Druzhba δεν επηρεάζεται, αν και η Γερμανία και η Πολωνία δήλωσαν και οι δύο ότι θα σταματήσουν τέτοιες εισαγωγές μέχρι το τέλος του 2022.
Η ρωσική απάντηση
Άμεση ήταν η ρωσική αντίδραση στο πλαφόν του πετρελαίου. Η Μόσχα εξετάζει το ενδεχόμενο είτε να επιβάλει μια σταθερή τιμή, είτε να ορίσει μέγιστες εκπτώσεις σε διεθνείς δείκτες αναφοράς στους οποίους μπορούν να πωληθούν, ανέφερε το Bloomberg, επικαλούμενo δύο αξιωματούχους που γνωρίζουν το σχέδιο.
Επισημαίνεται πως η Ρωσία στοχεύει να προσφέρει έναν διαφανή μηχανισμό τιμολόγησης στους αγοραστές του αργού πετρελαίου της, τηρώντας μια προσέγγιση βασισμένη στην αγορά για να εξουδετερώσει τις συνέπειες του πλαφόν. Επιπλέον, τονίζεται πως το Κρεμλίνο δεν θέλει να δημιουργήσει ανταγωνισμό με τα ουδέτερα κράτη που αγοράζουν το αργό της ασκώντας τους οποιαδήποτε πίεση μέσω μη εμπορικών βημάτων.
Πόσο επώδυνη θα είναι η ύφεση
Από ότι φαίνεται, ΕΚΤ και Bundesbank εκτιμούν πως θα είναι ήπια η ύφεση, με τους επενδυτές να διαφωνούν. Η αισιόδοξη αυτή πρόβλεψη αντικαταστάθηκε με πρόσφατο report των αναλυτών της Deutsche Bank, στο οποίο αναφέρεται «οι εκτιμήσεις της δημιουργίας ήπιας ύφεσης δεν είναι πια σωστές, αφού η ενεργειακή κρίση έχει επιδεινωθεί».
Το πρόβλημα έγκειται στο γεγονός πως, σε αντίθεση με προηγούμενες κρίσεις, η ΕΚΤ δεν έχει τη δυνατότητα αντιστάθμισης του οικονομικού κόστους που θα δημιουργηθεί από την τρέχουσα κατάσταση.
Αντιθέτως, οι προσπάθειές της επικεντρώνονται στον περιορισμό του πληθωρισμού, κάτι το οποίο θα επιδεινώσει την ύφεση. Σύμφωνα με την Κριστίν Λαγκάρντ, η κεντρική τράπεζα ενδέχεται να αυξήσει τα επιτόκια σε τόσο υψηλά επίπεδα που θα μειώσουν δραστικά την ήδη λιμνάζουσα οικονομική ανάπτυξη. 
Έρχεται διπλή ύφεση στην Ευρωζώνη
Αν και η οποιαδήποτε πρόβλεψη για την Ευρωζώνη είναι δύσκολη και χωρίς ιδιαίτερη εγκυρότητα, υπάρχει περίπτωση διπλής ύφεσης. Σύμφωνα με έρευνα της Deutche Bank, η Ευρώπη αντιμετωπίζει μία «πολύ κρίση» – αλληλεπιδραστικές κρίσεις διαφορετικής προέλευσης με μεγάλο κόστος για την οικονομία.
Εξελίξεις που θα μπορούσαν να προσθέσουν αστάθεια το 2023 περιλαμβάνουν τα εξής: Η Ρωσία να βρει τρόπους, για παράδειγμα, να κλιμακώσει τις εντάσεις και να διαταράξει τις οικονομίες, η νομισματική σύσφιξη να επιβαρύνει επικίνδυνα το οικονομικό και χρηματοπιστωτικό σύστημα, οι κρίσεις του κόστους διαβίωσης να πυροδοτήσουν σοβαρές κοινωνικές εντάσεις και πολιτική αστάθεια, και η κλιματική αλλαγή να πιέσει τα ενεργειακά συστήματα, την οικονομική παραγωγή, και διατροφικές αλυσίδες.
: Ενεργειακή κρίση: Στερεύει από ντίζελ η Ευρώπη – Πλησιάζει το εμπάργκο στο ρωσικό πετρέλαιο
Η εκτίμηση για την επιχειρηματική δραστηριότητα
Η επιχειρηματική δραστηριότητα στην ευρωζώνη υποχώρησε για πέμπτο διαδοχικό μήνα τον Νοέμβριο, φανερώνοντας ότι η οικονομία διολισθαίνει σε ήπια ύφεση, καθώς οι καταναλωτές μειώνουν τις δαπάνες εν μέσω κλιμακούμενου πληθωρισμού, σύμφωνα με τελευταία έρευνα. Ο τελικός σύνθετος δείκτης υπευθύνων αγορών (PMI) της S&P Global για την ευρωζώνη μειώθηκε στο 47,8 τον Νοέμβριο από 47,3 τον Οκτώβριο, σημειώνοντας χαμηλό 23 μηνών, σύμφωνα με προκαταρκτική εκτίμηση. Σημειωτέον, οτιδήποτε κάτω από 50 θεωρείται συρρίκνωση του κλάδου.
Σε δημοσκόπηση του Reuters τον περασμένο μήνα, οι οικονομολόγοι έδωσαν πιθανότητα 78% για ύφεση στα κράτη-μέλη του ευρώ εντός ενός έτους και προέβλεψαν ότι η οικονομία θα συρρικνωθεί κατά 0,4% το τρέχον τρίμηνο. Με τη ζήτηση να μειώνεται ξανά και τις ελάχιστες προοπτικές μιας επικείμενης ανάκαμψης, οι εταιρείες μείωσαν τις προσλήψεις – ο δείκτης απασχόλησης υποχώρησε στο 51,8 από 52,5. Η ανεργία στην ευρωζώνη μειώθηκε στο 6,5% τον Οκτώβριο, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία την Πέμπτη.
Ο δείκτης PMI στον κυρίαρχο κλάδο των υπηρεσιών μειώθηκε στο 48,5 από 48,6, τη χαμηλότερη τιμή από τις αρχές του 2021 και κάτω από την προκαταρκτική εκτίμηση του 48,6. Ωστόσο, οι τιμές εισροών και εκροών υποχώρησαν, υποδηλώνοντας ότι οι πληθωριστικές πιέσεις μπορεί να έχουν ήδη κορυφωθεί, πιθανότατα ευχάριστα νέα για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Ο δείκτης τιμών παραγωγής σημείωσε χαμηλό τριών μηνών στις 62,3 μονάδες.
Κοντά σε εμπορικό πόλεμο ΗΠΑ και Ευρώπη
Οι ΗΠΑ και η ΕΕ βρίσκονται ένα βήμα πριν την διάλυση του κοινού μετώπου λόγω της οικονομικής πολιτικής που έχει επιβάλλει ο Μπάιντεν. Ένα από τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Ευρώπη είναι ότι οι τιμές του φυσικού αερίου είναι έξι φορές υψηλότερες από τον μακροπρόθεσμο μέσο όρο τους, όταν φτάνουν στο λιμάνι, συγκριτικά με τις τιμές που ισχύουν στις ΗΠΑ. Η αποθήκευση φυσικού αερίου από την Ευρώπη δεν επαρκεί και οι αποθήκες θα χρειαστεί να ξαναγεμίσουν το 2023, και μάλιστα αυτή τη φορά πιθανότατα με κλειστούς τους αγωγούς που μεταφέρουν ρωσικό φυσικό αέριο.
Ο ευρωπαίος επίτροπος αρμόδιος για την εσωτερική αγορά Τιερί Μπρετόν κάλεσε να δημιουργηθεί «ευρωπαϊκό ταμείο» για να «υποστηριχθούν βιομηχανικά σχέδια» ώστε να αντιμετωπιστεί ο νόμος για τη μείωση του πληθωρισμού (Inflation Reduction Act, IRA) που υιοθετήθηκε στις ΗΠΑ κι επικρίθηκε από τον γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν κατά την επίσκεψή του. Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν κρύβει την ανησυχία της εδώ και μήνες για τις συνέπειες που θα έχουν οι δαπάνες ύψους 420 δισεκατομμυρίων της κυβέρνησης του προέδρου Τζο Μπάιντεν, που είναι αφιερωμένες στο περιβάλλον κι εγκρίθηκαν τον Αύγουστο.
Η ΕΕ δεν κρύβει την ανησυχία της, κρίνει πως ειδικά οι φοροαπαλλαγές προς τις εταιρείες που εδρεύουν στις ΗΠΑ θα προκαλέσει στρέβλωση του ανταγωνισμού σε βάρος των ευρωπαϊκών εταιρειών των τομέων της αυτοκινητοβιομηχανίας και της καθαρής ενέργειας. 
Τι προβλέπει ο νόμος των ΗΠΑ
Προβλέπει μεταξύ άλλων μεταρρυθμίσεις που θα ευνοήσουν εταιρείες εγκατεστημένες στις ΗΠΑ, ιδίως στους τομείς-κλειδιά των ηλεκτρικών αυτοκινήτων, των μπαταριών, της τεχνολογίας, της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, του υδρογόνου.
Συνεπάγεται «στρεβλώσεις του ανταγωνισμού σε βάρος των εταιρειών της ΕΕ», στηλίτευσε ο Τιερί Μπρετόν σε συνέντευξή του που δημοσιεύει σήμερα η Journal du dimanche. Ο κ. Μπρετόν απείλησε τον Νοέμβριο να «πάει στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ)» για να παρουσιάσει τα επιχειρήματα των Βρυξελλών. «Έχει δημιουργηθεί ομάδα εργασίας με αντιπροσώπους του Λευκού Οίκου και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής», διευκρίνισε.
Μπορεί ο πληθωρισμός να φτάσει ξανά το 2%;
Η ΕΚΤ αναμένεται την Πέμπτη (15/12) να έχει μία κρίσιμη συνεδρίαση για την διαμόρφωση του επιτοκίου. Ακόμη, θα γίνει δημοσίευση των βασικών αρχών μείωσης του ισολογισμού με συνέπεια να είναι παθητική η μείωση των θέσεων στην αγορά περιουσιακών στοιχείων.
Όπως σημειώνει η Pimco, ο οδικός χάρτης για τη μείωση των θέσεων της ΕΚΤ στα κρατικά ομόλογα που κατέχει υπό το APP, θα γίνει απτός και συγκεκριμένος στη συνεδρίαση του Φεβρουαρίου ή του Μαρτίου.
Ακόμη, οι προβλέψεις της ΕΚΤ για τον ονομαστικό και τον δομικό πληθωρισμοό του 2024 θα αλλάξουν ελάχιστα σε σχέση με τις προβλέψεις του Σεπτεμβρίου. Αρα θα παραμείνουν λίγο πάνω από τον στόχο του 2%, ενώ οι αρχικές εκτιμήσεις για τον πληθωρισμό του 2025 αναμένεται να είναι πολύ κοντά στον στόχο του 2% που έχει θέσει η κεντρική τράπεζα.
