Πώς το Airbnb αλλοιώνει γειτονιές και αλλάζει τον χαρακτήρα των πόλεων

Ενώ αυτές οι πλατφόρμες προσφέρουν άνεση και μοναδικές εμπειρίες για τους ταξιδιώτες, έχουν επίσης πυροδοτήσει συζητήσεις και έχουν εγείρει ανησυχίες σχετικά με τον αντίκτυπό τους στις τοπικές αγορές κατοικιών. Από τις αυξανόμενες τιμές ενοικίασης έως τις ελλείψεις κατοικιών, το «φαινόμενο Airbnb» έχει γίνει το επίκεντρο των συζητήσεων γύρω από την αστική ανάπτυξη και την οικονομική προσιτότητα κατοικιών παγκοσμίως.

Η ταχεία επέκταση των βραχυχρόνιων μισθώσεων έχει εγείρει ανησυχίες σχετικά με τον αντίκτυπό τους στις πόλεις, αλλά και σε δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς και μεγάλες πόλεις.

Μία από τις πιο σημαντικές επιπτώσεις της Airbnb είναι η δυνατότητά της να αυξήσει τις τιμές ενοικίασης σε αστικές περιοχές. Οι ιδιοκτήτες ακινήτων μπορούν συχνά να αποκομίσουν υψηλότερα κέρδη ενοικιάζοντας τις μονάδες τους σε βραχυχρόνιους επισκέπτες παρά σε μακροχρόνιους ενοικιαστές, οδηγώντας σε μείωση των διαθέσιμων ενοικιαζόμενων κατοικιών και αυξημένο ανταγωνισμό μεταξύ των κατοίκων για προσιτές επιλογές στέγασης.

Περίπου 4.000 ακίνητα στη Θεσσαλονίκη έχουν μπει στη βραχυχρόνια μίσθωση. Κάθε χρόνο αυξάνονται κατά 20-30% (2019, 2020 αυξήθηκαν κατά 10-12%) τα ακίνητα βραχυχρόνιας μίσθωσης στη Θεσσαλονίκη. Σε μεγάλο ποσοστό, περίπου 45%, το ενδιαφέρον για βραχυχρόνια ενοικίαση στην πόλη, αφορά Βαλκάνιους.

Σε πόλεις όπου η προσφορά κατοικιών είναι ήδη περιορισμένη, ο πολλαπλασιασμός των βραχυπρόθεσμων ενοικιάσεων μπορεί να επιδεινώσει τις ελλείψεις κατοικιών, καθιστώντας δύσκολο για τους κατοίκους, ιδιαίτερα τις οικογένειες χαμηλού εισοδήματος και τους νέους επαγγελματίες, να βρουν κατάλληλη και οικονομικά προσιτή στέγαση. 

Αυτή η νέα συνθήκη μπορεί να αλλάξει τον χαρακτήρα των κατοικημένων γειτονιών, οδηγώντας σε ανησυχίες σχετικά με το θόρυβο, την ασφάλεια και τη διατάραξη της συνοχής της κοινότητας. Οι κάτοικοι μπορεί να αισθάνονται ότι ζουν σε μια παροδική τουριστική ζώνη και όχι σε μια σταθερή, μακροχρόνια κοινότητα.

Το κέντρο της Αθήνας και άλλων πόλεων ή σε νησιά των Κυκλάδων, ο τουρισμός ασκεί ασφυκτικές πιέσεις. 

Στο Κουκάκι η αύξηση της ζήτησης για καταλύματα Airbnb έφτασε το 2015 το 800%, καθιστώντας τη γειτονιά την 5η παγκοσμίως σε αύξηση του ετήσιου τουρισμού. Στα Εξάρχεια, Κινέζος επενδυτής απέκτησε σταδιακά περίπου 100 διαμερίσματα, με αποκλειστικό σκοπό την εκμετάλλευσή τους μέσω ηλεκτρονι­κών πλατφορμών βραχυχρόνιας μίσθωσης, και την περαιτέρω μεταπώλησή τους σε επενδυτικό χαρτοφυλάκιο. Νησιά όπως η Σαντορίνη και η Μύκονος, δεν έχουν σπίτια για τους δασκάλους – το πρόβλημα στέγασης αναπληρωτών καθηγητών στα ελληνικά νησιά και κυρίως σε αυτά με τη μεγαλύτερη τουριστική κίνηση, είναι υπαρκτό και εφιάλτης για πολλούς. Το κέντρο της Θεσσαλονίκης γεμίζει από ενοικιαζόμενα- παλαιότερα ισόγεια καταστήματα, γίνονται σπίτια από το τίποτα – έτσι οι ντόπιοι αφήνουν το κέντρο και φεύγουν προς άλλες περιοχές –  που σημαίνει ότι θα πρέπει να επιβαρυνθουν με το κόστος κάποιου οχήματος για τις μετακινήσεις τους, είτε να υποστούν το μαρτύριο του ΟΑΣΘ, πέρα από τον επιπλέον χαμένο χρόνο.

Όπως αναφέρει σε άρθρο της η Καθημερινή: «…στο κέντρο της Αθήνας το 58% των ακινήτων που εκμισθώνονται μέσω Airbnb διατίθεται από επαγγελματίες/επενδυτές που κατέχουν περισσότερα από δύο ακίνητα έκαστος και όχι από ιδιώτες».

Ορισμένες πόλεις έχουν θέσει όρια στον αριθμό των ημερών που μπορεί να ενοικιαστεί ένα ακίνητο σε πλατφόρμες όπως η Airbnb, καθώς και απαιτήσεις αδειοδότησης και φόρους στους φορείς εκμετάλλευσης βραχυπρόθεσμης ενοικίασης. Αυτοί οι κανονισμοί στοχεύουν στην επίτευξη ισορροπίας μεταξύ της προώθησης του τουρισμού και της προστασίας της πρόσβασης των κατοίκων της περιοχής στη στέγαση.

Για την αντιμετώπιση ζητημάτων οικονομικής προσιτότητας κατοικιών που επιδεινώνονται από τις βραχυπρόθεσμες ενοικιάσεις, ορισμένες πόλεις έχουν εφαρμόσει πρωτοβουλίες οικονομικά προσιτές κατοικίες, όπως πολιτικές χωροταξίας χωρίς αποκλεισμούς, αποκλειστική χρηματοδότηση για την ανάπτυξη οικονομικά προσιτών κατοικιών και συνεργασίες με μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς και προγραμματιστές.

Η άνοδος της Airbnb και άλλων πλατφορμών βραχυπρόθεσμης ενοικίασης έχει αναμφίβολα φέρει επανάσταση στον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι ταξιδεύουν και βιώνουν προορισμούς σε όλο τον κόσμο.

Ωστόσο, έχει επίσης τονίσει την περίπλοκη αλληλεπίδραση μεταξύ του τουρισμού, των αγορών στέγασης και της κοινοτικής ευημερίας.

Καθώς οι πόλεις συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις στέγασης που επιδεινώνονται από την ανάπτυξη των βραχυπρόθεσμων ενοικιάσεων, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής, οι ενδιαφερόμενοι φορείς του κλάδου και οι κάτοικοι πρέπει να συνεργαστούν για να βρουν βιώσιμες λύσεις που εξισορροπούν τα συμφέροντα των τουριστών, των ιδιοκτητών ακινήτων και των τοπικών κοινοτήτων.

Σε ό,τι αφορά τις ρυθμίσεις στην Ελλάδα που ισχύουν ήδη από την 1η Ιανουαρίου εφέτος, προβλέπονται τα εξής:

– Η εκμετάλλευση τριών και περισσότερων ακινήτων θα θεωρείται επιχειρηματική δραστηριότητα με αποτέλεσμα όσοι αποκτούν εισοδήματα από βραχυχρόνια μίσθωση να καταβάλλουν τις ανάλογες ασφαλιστικές εισφορές, το τέλος επιτηδεύματος και το ΦΠΑ από το πρώτο ακίνητο. Επίσης το ελάχιστο εισόδημα που θα πρέπει να δηλώσουν στην εφορία το 2025 θα υπολογιστεί με βάση το τεκμαρτό εισόδημα των ελεύθερων επαγγελματιών.

– Τη θέσπιση τέλους διαμονής παρεπιδημούντων ύψους 0,5 % ανεξαρτήτως πλήθους ακινήτων.

– Την καθιέρωση τέλους «ανθεκτικότητας στην κλιματική κρίση» ύψους 1,5 ευρώ ανά ημερήσια χρήση και ανά δωμάτιο ή διαμέρισμα για το διάστημα από Μάρτιο έως Οκτώβριο ενώ για τους μήνες Νοέμβριο έως Φεβρουάριο το τέλος ορίζεται σε 0,50 ευρώ. Εάν τα ακίνητα είναι μονοκατοικίες άνω των ογδόντα 80 τ.μ. το τέλος διαμορφώνεται στα 10 ευρώ. Το τέλος βαρύνει τον διαμένοντα που έκανε χρήση του δωματίου ή του διαμερίσματος.

– Την αυστηροποίηση των κυρώσεων για μη εγγραφή στο Μητρώο Ακινήτων Βραχυχρόνιας Μίσθωσης. Ειδικότερα θεσπίζεται αυτοτελές διοικητικό πρόστιμο ανά έτος, ίσο με το 50% των ακαθάριστων εσόδων του φορολογικού έτους που διαπράττεται παράβαση, το οποίο δεν μπορεί να είναι μικρότερο των 5.000 ευρώ. Σε περίπτωση μη τήρησης εκ νέου των προϋποθέσεων εντός ενός έτους από την έκδοση της πράξης επιβολής του προστίμου, το πρόστιμο αυξάνεται στο διπλάσιο του αρχικώς επιβληθέντος. Για μη υποβολή ή υποβολή ανακριβούς Δήλωσης Βραχυχρόνιας Διαμονής προβλέπεται πρόστιμο ίσο με το διπλάσιο του μισθώματος όπως αυτό εμφανίζεται στην ψηφιακή πλατφόρμα. Για εκπρόθεσμη Δήλωση Βραχυχρόνιας Διαμονής προβλέπεται αυτοτελές διοικητικό πρόστιμο ύψους 100 ευρώ.

– Ως βραχυχρόνια μίσθωση ορίζεται η μίσθωση ή υπεκμίσθωση ακινήτου για συγκεκριμένη χρονική διάρκεια, μικρότερη των 60 ημερών, και εφόσον δεν παρέχονται άλλες υπηρεσίες πλην της διαμονής και της παροχής κλινοσκεπασμάτων. Ετσι, θα επιτρέπεται, για παράδειγμα, η μίσθωση ενός ακινήτου για 100 ή 150 ημέρες μέσα στη χρονιά με την προϋπόθεση ότι κάθε μίσθωση ξεχωριστά δεν υπερβαίνει τις 60 ημέρες.