Η 28η Οκτωβρίου 1940 σηματοδότησε την αρχή ενός σκληρού πολέμου για την Ελλάδα, όταν ο Ιωάννης Μεταξάς αρνήθηκε το ιταλικό τελεσίγραφο, απαντώντας με το θρυλικό “Όχι”.
Ο πόλεμος που ακολούθησε έφερε μαζί του έντονες στιγμές ηρωισμού και αυταπάρνησης, όχι μόνο από τους άνδρες που πολεμούσαν στο μέτωπο αλλά και από τις γυναίκες που υπηρέτησαν την πατρίδα τους με αφοσίωση και θάρρος, αποτελώντας αναπόσπαστο κομμάτι της Εθνικής Αντίστασης.
Γράφει η Κατερίνα Ματέρη.
Ο ρόλος των γυναικών στην πρώτη γραμμή του πολέμου
Αν και η παρουσία τους στη μάχη ήταν περιορισμένη λόγω των κοινωνικών κανόνων της εποχής, οι γυναίκες που ζούσαν στα χωριά και τις πόλεις κοντά στο μέτωπο ανέλαβαν να υποστηρίξουν με κάθε τρόπο τον ελληνικό στρατό. Δίχως να υπολογίζουν κινδύνους, μετέφεραν τρόφιμα, ρούχα, και ιατρικά υλικά, συχνά υπό δύσκολες καιρικές συνθήκες. Η συμβολή τους στις ψυχικά εξαντλητικές συνθήκες του μετώπου υπήρξε πολύτιμη για τους Έλληνες στρατιώτες, καθώς όχι μόνο τους προσέφεραν υλική υποστήριξη αλλά και εμψύχωση. Ενδεικτικό παράδειγμα αποτελούν οι «Πινδικές γυναίκες» της Ηπείρου, οι οποίες κουβαλούσαν προμήθειες, παρά τις κακουχίες και τις αντίξοες συνθήκες της χειμωνιάτικης Πίνδου.
Η συμβολή των γυναικών στην Αντίσταση
Μετά την εισβολή των Γερμανών τον Απρίλιο του 1941, οι γυναίκες πήραν ενεργό ρόλο στην Αντίσταση, συμμετέχοντας σε οργανώσεις όπως το ΕΑΜ (Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο) και τον ΕΛΑΣ (Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός). Σε αυτούς τους οργανισμούς, οι γυναίκες ανέλαβαν επικίνδυνες αποστολές, όπως τη διανομή προκηρύξεων, τη συλλογή πληροφοριών και τη μεταφορά όπλων. Μια τέτοια περίπτωση είναι η ηρωίδα Λέλα Καραγιάννη, η οποία είχε δημιουργήσει δίκτυο υποστήριξης για τη διαφυγή Άγγλων στρατιωτών και προσέφερε ζωτικής σημασίας πληροφορίες στον συμμαχικό στρατό.
Οι γυναίκες-αντιστασιακές υπήρξαν σύμβολα θάρρους, καθώς συχνά χρειάστηκε να παρακάμψουν την καχυποψία των κατακτητών ή να μεταμφιεστούν για να αποφύγουν τη σύλληψη. Δεν ήταν λίγες οι περιπτώσεις όπου συνελήφθησαν, βασανίστηκαν και εκτελέστηκαν για τον ρόλο τους στην αντίσταση. Εξαιρετικά παραδείγματα ηρωισμού είναι η Ηλέκτρα Αποστόλου και η Ελένη Γκατζογιάννη, οι οποίες έγιναν σύμβολα θυσίας και πάλης για την ελευθερία.
Κοινωνική υποστήριξη και αλληλεγγύη
Η στήριξη των τοπικών κοινοτήτων υπήρξε καθοριστική για τον αγώνα. Οι γυναίκες που δεν εντάχθηκαν ενεργά σε αντιστασιακές ομάδες συνέβαλαν με εξίσου κρίσιμους τρόπους στην καθημερινή επιβίωση. Οι νοικοκυρές, οι μητέρες και οι γιαγιάδες προσέφεραν καταφύγιο σε φυγάδες, παρείχαν φαγητό στους αντιστασιακούς και φρόντιζαν τα τραυματισμένα μέλη της Αντίστασης. Το ομαδικό πνεύμα αλληλεγγύης και η αντοχή των γυναικών έπαιξαν καταλυτικό ρόλο στη διατήρηση του ηθικού των αντιστασιακών ομάδων, που αγωνίζονταν με ελάχιστα εφόδια.
Γυναίκες-σύμβολα και η κληρονομιά τους
Η αντίσταση των Ελληνίδων στον πόλεμο του 1940-41 άφησε μια ανεξίτηλη κληρονομιά στον ελληνικό λαό. Αν και πολλές από τις ιστορίες τους παραμένουν άγνωστες ή παραγκωνισμένες, οι αφανείς ηρωίδες αυτής της περιόδου ενέπνευσαν τη μεταπολεμική Ελλάδα, επηρεάζοντας τις μεταγενέστερες γενιές ως σύμβολα ανιδιοτέλειας, θάρρους και αλληλεγγύης. Σε κάθε επέτειο της 28ης Οκτωβρίου, η συμβολή τους αναγνωρίζεται και τιμάται, με την ελπίδα να μην ξεχαστούν ποτέ οι θυσίες τους για την ελευθερία.
Σήμερα, η ιστορία των γυναικών της Αντίστασης διδάσκεται στα σχολεία και αποτελεί πηγή έμπνευσης για τα νέα κορίτσια. Η μνήμη των αγωνιστριών αυτών παραμένει ζωντανή, υπενθυμίζοντας τον σημαντικό ρόλο της γυναικείας αντοχής και προσφοράς σε κάθε εθνικό αγώνα.
Οι γυναίκες του 1940-41 έθεσαν τα θεμέλια για μια Ελλάδα πιο δυνατή, αντιστεκόμενες γενναία και προσφέροντας στο έθνος την αμέριστη αφοσίωση τους.
