Οι άνθρωποι έχουν αμφισβητήσει ο ένας τις απόψεις του άλλου σε μεγάλο μέρος της ανθρώπινης ιστορίας. Όμως το Διαδίκτυο –ιδιαίτερα τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης– έχει αλλάξει τον τρόπο, το πότε και το πού συμβαίνουν αυτού του είδους οι αλληλεπιδράσεις.
Ο αριθμός των ατόμων που μπορούν να συνδεθούν στο διαδίκτυο και να ξεμπροστιάσουν τους άλλους για τη συμπεριφορά ή τα λόγια τους είναι τεράστιος και δεν ήταν ποτέ πιο εύκολο να συμμετάσχετε στη δημόσια κατακραυγή και να μπείτε στο παιχνίδι.
Το cancel γινόταν πάντα
Η κουλτούρα ακύρωσης είναι μια σύγχρονη μορφή λογοκρισίας/εξοστρακισμού κατά την οποία κάποιος απομακρύνεται από τους κοινωνικούς ή επαγγελματικούς κύκλους – είτε διαδικτυακά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είτε στην πραγματική ζωή, είναι αυτό που το λένε και #RIP Treatment, από το silent treatment όπου δεν μιλάς σε κάποιον για “να μάθει”.
Η κουλτούρα ακύρωσης – το φαινόμενο της προώθησης της «ακύρωσης» ανθρώπων, brands, ακόμη και εκπομπών και ταινιών λόγω προσβλητικών ή προβληματικών σχολίων, πράξεων, απόψεων ή ιδεολογιών από ορισμένους – δεν είναι και τόσο νέο.
Ο Δρ Jill McCorkel, καθηγητής κοινωνιολογίας και εγκληματολογίας στο Πανεπιστήμιο Villanova, είπε στην The Post ότι οι ρίζες της κουλτούρας ακύρωσης ήταν παρούσες σε όλη την ανθρώπινη ιστορία. Οι κοινωνίες τιμωρούν τους ανθρώπους επειδή συμπεριφέρονται εκτός των αντιληπτών κοινωνικών κανόνων για αιώνες, και αυτή είναι απλώς μια άλλη παραλλαγή.
«Η κουλτούρα της ακύρωσης είναι μια επέκταση ή μια σύγχρονη εξέλιξη ενός πολύ πιο τολμηρού συνόλου κοινωνικών διαδικασιών που μπορούμε να δούμε με τη μορφή εξορίας», είπε. «Είναι σχεδιασμένα για να ενισχύσουν το σύνολο των κανόνων».
Τα τελευταία χρόνια, η τάση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχει αποκτήσει δυναμική κάτω από το μοντέρνο νέο όνομα – τοποθετώντας διασημότητες, εταιρείες και μέσα ενημέρωσης στο μικροσκόπιο της πολιτικής ορθότητας.
Tο περιοδικό Harper’s τον Αύγουστο που μας πέρασε, δημοσίευσε μια ανοιχτή επιστολή που καλούσε να καταργηθεί εντελώς η cancel culture, καταγγέλλοντας το κίνημα ως «λογοκρισία» και «μισαλλοδοξία των αντίθετων απόψεων, μια μόδα δημόσιας ντροπής και εξοστρακισμού».
Αν δεν λες κάτι, τότε δίνεις τη σιωπηρή έγκρισή σου;
Πολλοί χρήστες του Twitter απάντησαν στην ανοιχτή επιστολή – την οποία υπέγραψαν περισσότερα από 150 δημόσια πρόσωπα, μεταξύ των οποίων η Margaret Atwood, με αηδία, υποστηρίζοντας ότι ο φανατισμός, όπως πιστεύουν ότι πολλοί από τους υπογράφοντες, δεν είναι ελεύθερος λόγος.
H Eugene Gu, η Διευθύνων Σύμβουλος του CoolQuit.com με σχεδόν 500.000 ακόλουθους στο Twitter, απάντησε στην επιστολή με ένα tweet, λέγοντας ότι, ενώ πιστεύει στην ελευθερία του λόγου, «Πολλοί από τους υπογράφοντες σε αυτήν την επιστολή… πιστεύουν στην ελευθερία του λόγου για τον εαυτό τους αλλά ζητούν φρικτές συνέπειες για όσους διαφωνούν μαζί τους». Μάλιστα πρόσθεσε ότι ο ρατσισμός, ο σεξισμός και η ομοφοβία δεν είναι ελευθερία του λόγου, γιατί εισάγει διακρίσεις για τους άλλους.
Τα επιχειρήματα για το γιατί το cancel είναι ευθύνη ή τιμωρία περιλαμβάνει επίσης ένα μικρό αλλά αξιοσημείωτο μερίδιο ανθρώπων που συζητά εάν το να ξεμπροστιάσεις τους άλλους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι ο καλύτερος τρόπος δράσης για κάποιον που βρίσκει μια συγκεκριμένη ανάρτηση προσβλητική.
Tι κάνουν οι διάσημοι όταν ακυρωθούν;
Οι πιθανότητες μιας ακυρωμένης διασημότητας να ξεπεράσει την κρίση εξαρτώνται από την προσβολή, εξηγεί ο Nathan Miller, ιδρυτής και διευθύνων σύμβουλος της MillerInk. Ένα tweet, ρατσιστικά ή ομοφοβικά αστεία, κατηγορίες για εκφοβισμό είναι μόνο μερικοί λόγοι για τους οποίους μια διασημότητα μπορεί να ακυρωθεί.
Η άμεση δράση δεν είναι πάντα η καλύτερη. Ο Miller, του οποίου η εταιρεία βοηθά διασημότητες και εταιρείες να ξεπεράσουν μια τέτοια κρίση, λέει πως η επιβίωση μιας ακύρωσης έχει να κάνει με το να ξεπεράσεις ένα «μεγάλο κοινωνικό, προσωπικό ή επαγγελματικό κόστος που σου επιβάλλεται λόγω κάτι που έχεις πει ή κάνει».
«Υπάρχουν σίγουρα περιπτώσεις που είναι λογικό να κάνεις λίγο πίσω, να σταματήσεις να σχολιάζεις και μετά να επιστρέψεις την κατάλληλη στιγμή όταν έχεις τις κατάλληλες λέξεις, όταν έχεις ένα μήνυμα που έχει τις ρίζες του σε κάτι που είναι αυθεντικό και αληθινό», λέει ο Millers για ανταπόκριση στην κρίση.
Ένα «τάιμ-άουτ» μπορεί να σημαίνει να μείνει κάποιος μακριά από τα social media, να κάτσει σπίτι και να αποφύγει δηλώσεις ή τους παπαράτσι. Το να ζητάς συγγνώμη είναι τέχνη όχι επιστήμη, προσθέτει ο Miller. «Αν το κοινό αντιληφθεί ότι είσαι υποκριτής, αυτό που κάνεις δεν θα λειτουργήσει, και προφανώς εξαρτάται από το τι έχεις κάνει, αλλά συχνά είναι πολύ χειρότερο να είσαι υποκριτής από πολλά πράγματα για τα οποία οι άνθρωποι έχουν μπελάδες αυτές τις μέρες. Απλώς πρέπει να σκεφτείς – ανταποκρίνεσαι με τρόπο που το κοινό αντιλαμβάνεται ως αληθινό και ως έντιμο;».
Αδιαφορία ή αντίδραση;
Σε έρευνα που έγινε από το Pew Research Center, το 58% των ενηλίκων των Η.Π.Α. λέει γενικά ότι το να ξεμπροστιάζουν τους άλλους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι πιο πιθανό να κάνει τους ανθρώπους να λογοδοτήσουν, ενώ το 38% λέει ότι είναι πιο πιθανό να τιμωρήσει άτομα που δεν το αξίζουν. Μόνο 5% των ερωτηθέντων πιστεύουν πως η αδιαφορία είναι η λύση ή απλώς το block.
Σύμφωνα με αυτούς θα πρέπει να ακολουθήσουν μια διαφορετική πορεία δράσης, όπως να απομακρύνουν τον εαυτό τους από την κατάσταση αγνοώντας τη δημοσίευση ή μπλοκάροντας κάποιον εάν δεν του αρέσει αυτό που έχει να πει αυτό το άτομο. Ωστόσο, το 4% εκείνων που βλέπουν το να ξεμπροστιάζουν τους άλλους ως μια μορφή λογοδοσίας πιστεύουν ότι είναι επιτακτική ανάγκη να μιλήσουν επειδή λέγοντας τίποτα δεν αλλάζει τίποτα, και πως είναι σημαντικό να αντιστέκεσαι στην προσβλητική συμπεριφορά σε όλες τις αλληλεπιδράσεις όχι μόνο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Τελικά λειτουργεί;
Το ίντερνετ όπως αποδεικνύεται μπορεί να κάνει σημαντική δουλειά σε πολλά κοινωνικά θέματα που στην πραγματική ζωή απλώς θα συζητούσαμε στις παρέες μας. Η τρομερά εύκολη πρόσβαση σε υλικό, δίνει νέα στοιχεία για ένα σωρό περιστατικά που παίρνουν το δρόμο της δικαιοσύνης και βοηθά όπως στην περίπτωση του Στάθη Παναγιωτόπουλου.
Από την άλλη δεν είναι σίγουρο πως το να ακυρώσεις κάποιον, πραγματικά τον ακυρώνεις. Από τις δηλώσεις της Ιωάννας Τούνη το καλοκαίρι που μας πέρασε και του Τάσου Ξιαρχό πριν δυο μήνες, προς το παρόν δεν είδαμε, πέρα από τις πρώτες μέρες να επλήγησαν στην πράξη. Και οι δύο παραμένουν δυνατοί στα social media, ίσως περισσότερο κι από πριν. Όμως, η κουλτούρα ακύρωσης θα μπορούσε να υποστηρίξει φιλοκοινωνικά κινήματα που είναι ευρέως αποδεκτά, όπως η καταπολέμηση του ρατσισμού, του μισογυνισμού και των στερεοτύπων.
Η κουλτούρα ακύρωσης θα μπορούσε να καταπολεμήσει κοινωνικά προβλήματα, προωθώντας τελικά την κοινωνική δικαιοσύνη; Αυτό μάλλον έχει να κάνει με την κάθε περίπτωση ξεχωριστά…
