Η φετινή ανησυχητική Διάσκεψη Ασφαλείας του Μονάχου πλαισιώθηκε από δύο αντιπαραβαλλόμενες ομιλίες που εκφώνησαν ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ, Τζέι Ντι Βανς, και ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι.
Οι λόγοι τους παρουσίασαν δύο πολύ διαφορετικά οράματα για την Ευρώπη, οράματα που, αν ακολουθηθούν, θα μπορούσαν να προκαλέσουν σοκ στο πολιτικό σύστημα της ηπείρου, εξίσου σοβαρό με την οικονομική κρίση του 2008 ή την πανδημία του Covid-19.
Όπως αναφέρει σε ανάλυσή του το Politico, και τα δύο έχουν τη δυνατότητα είτε να αναδιαμορφώσουν την Ευρώπη είτε να την αποδομήσουν.
Αμφότεροι οι ηγέτες ήταν ωμά ειλικρινείς στις ομιλίες τους, καλώντας την Ευρώπη να λάβει θεμελιώδεις αποφάσεις γρήγορα, κάτι δύσκολο για ένα μπλοκ του οποίου η διαδικασία λήψης αποφάσεων βάσει συναίνεσης έχει σχεδιαστεί για να προχωρά αργά και βασανιστικά. Δεν θα είναι εύκολο ούτε σε εθνικό επίπεδο, καθώς και οι 27 χώρες αντιμετωπίζουν σοβαρές οικονομικές προκλήσεις και έντονες, πολωμένες πολιτικές διαιρέσεις.
Παρ’ όλα αυτά, το μπλοκ καλείται τώρα να κάνει μια ξεκάθαρη επιλογή και δεδομένης της κατάστασης του πολέμου στην Ουκρανία και των πιεστικών απαιτήσεων από μια ανυπόμονη και ολοένα πιο επιθετική κυβέρνηση στην Ουάσιγκτον, ο χρόνος πιέζει.
Η Ευρώπη αναγκάζεται να επιλέξει ανάμεσα στον αυταρχισμό του κινήματος MAGA και τον κλασικό φιλελευθερισμό που αποτελεί το θεμέλιο της ύπαρξής της. Ακόμη πιο απλά: Σε μια εποχή εντεινόμενου ανταγωνισμού των μεγάλων δυνάμεων, η ΕΕ πρέπει να επιλέξει ανάμεσα στο να γίνει υποτελής των ΗΠΑ ή να απελευθερωθεί για να χαράξει τη δική της πορεία.
Στην επίθεσή του, τόσο καυστική όσο και η ομιλία του ρώσου προέδρου, Βλαντιμίρ Πούτιν στη Σύνοδο Κορυφής του 2007, ο αντιπρόεδρος Βανς προκάλεσε ανοιχτά την Ευρώπη, απαιτώντας να ακολουθήσει τις ιδεολογικές επιταγές της κυβέρνησης του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ.
Ενώ η Διάσκεψη είχε επικεντρωθεί στην κατανομή του βάρους και στην αύξηση των αμυντικών δαπανών, ο Βανς άλλαξε το αφήγημα. Ήθελε πολύ περισσότερα. Το κύριο σημείο ήταν η απαίτηση από την Ευρώπη να αγκαλιάσει την εθνικιστική ιδεολογία και τον αυταρχισμό του Τραμπ, αλλιώς δεν θα χαίρει εγγυήσεις ασφάλειας και φιλίας. Κατηγόρησε την Ευρώπη ότι καταπνίγει την ελευθερία του λόγου, αποτυγχάνει να σταματήσει τη μετανάστευση και τρέμει μπροστά στους ψηφοφόρους.
Ακόμα και πολλοί συντηρητικοί του μπλοκ στη Διάσκεψη έμειναν εμβρόντητοι, παρόλο που έχουν τις δικές τους αμφιβολίες για τον χειρισμό της ελευθερίας του λόγου και παραμένουν απογοητευμένοι από την αποτυχία συγκράτησης της μετανάστευσης. Η άποψη του Βανς ήταν μια εξαιρετικά διαστρεβλωμένη εικόνα που απλοποιεί υπερβολικά πολύπλοκα προβλήματα. Επιπλέον, είναι άλλο να κριτικάρεις τον εαυτό σου και εντελώς άλλο να έρχεται κάποιος στο σπίτι σου και να σου λέει ότι δεν αξίζεις.
Μετά την ομιλία του στη Σύνοδο Κορυφής για την τεχνητή νοημοσύνη στο Παρίσι την προηγούμενη εβδομάδα, όπου κάλεσε την Ευρώπη να χαλαρώσει τους κανονισμούς που αντιπαθούν οι αμερικανοί μεγιστάνες της τεχνολογίας, το μήνυμα του Βανς ήταν σαφές: «Ή όπως θέλουμε εμείς, ή θα συνεργαστούμε με τον Πούτιν σε υβριδικό πόλεμο για να αποσταθεροποιήσουμε την πολιτική σας σκηνή», κάτι που ο δισεκατομμυριούχος Έλον Μασκ έχει ήδη κάνει υποστηρίζοντας το ακροδεξιό κόμμα «Εναλλακτική για τη Γερμανία».
Από την άλλη πλευρά, η ομιλία του Ζελένσκι ήταν ένα κάλεσμα για ευρωπαϊκή αυτοπεποίθηση. Ως ηγέτης σε πόλεμο για την επιβίωση του έθνους του, δεν μάσησε τα λόγια του. Τόνισε ότι η οικεία, καθησυχαστική σχέση μεταξύ Ευρώπης και ΗΠΑ πλησιάζει στο τέλος της και ότι η ήπειρος πρέπει να προσαρμοστεί, καθώς μεγαλώνει η απόκλιση αξιών. «Πιστεύω πραγματικά ότι ήρθε η ώρα να δημιουργηθούν οι ένοπλες δυνάμεις της Ευρώπης», δήλωσε. «Ας είμαστε ειλικρινείς, τώρα δεν μπορούμε να αποκλείσουμε το ενδεχόμενο η Αμερική να πει “όχι” στην Ευρώπη σε θέματα που μπορεί να την απειλήσουν», συμπλήρωσε.
Η ομιλία του Βανς προκάλεσε ψυχρά βλέμματα και ελάχιστα χειροκροτήματα από μια μικρή ομάδα υποστηρικτών. Ακολούθησε κατακραυγή, καθώς οι σύνεδροι συζητούσαν την ομιλία του στα καφέ και στους διαδρόμους του ξενοδοχείου Bayerischer Hof του Μονάχου. Από την άλλη η ομιλία του Ζελένσκι απέσπασε θερμά χειροκροτήματα.
Το ερώτημα τώρα είναι αν η Ευρώπη θα δράσει σύμφωνα με αυτή την προτίμηση. «Ίσως θα έπρεπε να ευχαριστήσουμε τον Τζέι Ντι Βανς που επιτέθηκε τόσο ξεκάθαρα στην Ευρώπη, γιατί οι Ευρωπαίοι συνειδητοποίησαν ότι και ο Τραμπ έρχεται εναντίον τους», δήλωσε ο πρώην υπουργός Εξωτερικών της Ουκρανίας, Κουλέμπα στο POLITICO.
Ωστόσο, η μάχη για την Ευρώπη έχει ξεκινήσει.
