Το Αζερμπαϊτζάν έχει αρχίσει να εισάγει φυσικό αέριο από τη Ρωσία στο πλαίσιο μιας συμφωνίας που θα επιτρέψει στο Μπακού να καλύψει την εγχώρια ζήτησή του, αλλά που εγείρει σοβαρά ερωτήματα σχετικά με την πρόσφατη συμφωνία του να ενισχύσει τις εξαγωγές του προς την Ευρώπη.
Συμφωνία με την Gazprom
Ο κρατικός παραγωγός και εξαγωγέας φυσικού αερίου της Ρωσίας Gazprom ανακοίνωσε στις 18 Νοεμβρίου ότι είχε αρχίσει να προμηθεύει αέριο στην κρατική εταιρεία φυσικού αερίου του Αζερμπαϊτζάν SOCAR στις 15 Νοεμβρίου και θα προμήθευε συνολικά έως και ένα δισεκατομμύριο κυβικά μέτρα έως τον Μάρτιο του 2023.
Δείτε ακόμα – Η διαρκής ενεργειακή – και όχι μόνο – κρίση της Ευρώπης
Ούτε το υπουργείο Ενέργειας του Αζερμπαϊτζάν ούτε η SOCAR απάντησαν σε ερωτήσεις της Eurasianet που ζητούσαν επιβεβαίωση της συμφωνίας, οι λεπτομέρειες της οποίας παραμένουν ασαφείς.
Σε δήλωσή της στο πρακτορείο ειδήσεων του Αζερμπαϊτζάν APA, η SOCAR ανέφερε ότι συνεργαζόταν από καιρό με την Gazprom και ότι οι δύο εταιρείες «προσπαθούν να βελτιστοποιήσουν τις υποδομές τους οργανώνοντας την αμοιβαία ανταλλαγή ροών φυσικού αερίου».
Η συμφωνία υπεγράφη λίγο πριν την περίοδο αιχμής της ζήτησης στα μέσα του χειμώνα, καθώς το Αζερμπαϊτζάν θα επιδιώξει να διατηρήσει τις προμήθειες του φυσικού αερίου στους εγχώριους πελάτες, εκπληρώνοντας παράλληλα τις εξαγωγικές δεσμεύσεις του προς τη Γεωργία και την Τουρκία, καθώς και το πρόσφατα διευρυμένο εμπόριό του με την Ευρώπη.
Εικονογράφηση Reuters/Dado Ruvic
Από πού θα προέρχονται…
Οι εξαγωγές στην Ευρώπη μέσω του Νότιου Διαδρόμου Φυσικού Αερίου είχαν προγραμματιστεί να φτάσουν τα 10 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φέτος, αλλά στο πλαίσιο νέου μνημονίου κατανόησης με την Ευρωπαϊκή Ενωση που υπεγράφη τον Ιούλιο, το Μπακού συμφώνησε ν’ αυξήσει τις εξαγωγές στα 12 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα.
Αυτή η αύξηση είχε σκοπό να βοηθήσει τις Βρυξέλλες να αντισταθμίσουν τις απώλειες των προμηθειών ρωσικού φυσικού αερίου, οι οποίες είχαν περικοπεί από τη Μόσχα ως αντίποινα για τις κυρώσεις που της επιβλήθηκαν από την ΕΕ μετά την εισβολή στην Ουκρανία.
Ενώ η συμφωνία έχει διαφημιστεί ιδιαίτερα τόσο στις Βρυξέλλες όσο και στο Μπακού, δεν έγινε ποτέ σαφές από πού ακριβώς θα προερχόταν το επιπλέον αέριο.
Τα προβλήματα με τη δέσμευση προέκυψαν ήδη από τον Σεπτέμβριο, όταν ο υπουργός Ενέργειας του Αζερμπαϊτζάν Parviz Shahbazov ανακοίνωσε ότι το Αζερμπαϊτζάν θα εξάγει μόνο 11,5 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα στην Ευρώπη φέτος, χωρίς να δίνει καμία εξήγηση για τον λόγο συρρίκνωσης των εξαγωγών.
Ακόμη και για το από πού θα προέλθει αυτός ο πιο μέτριος αλλά επιπλέον όγκος παραμένει ασαφές.
Θα χρησιμοποιήσει το ρωσικό αέριο
Πηγή κοντά στην κοινοπραξία που κατέχει το γιγάντιο κοίτασμα φυσικού αερίου Shah Deniz του Αζερμπαϊτζάν, από το οποίο προέρχεται επί του παρόντος το σύνολο των ποσοτήτων φυσικού αερίου που εξάγει το Αζερμπαϊτζάν, επιβεβαίωσε στην Eurasianet ότι δεν έχουν συναφθεί νέες εξαγωγικές συμβάσεις και το κοίτασμα έχει δεσμευτεί επί του παρόντος μόνο για την προμήθεια των 10 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων που είχαν προηγουμένως συμφωνηθεί.
Τώρα, η είδηση ότι το Αζερμπαϊτζάν θα εισάγει αέριο από τη Ρωσία αυτόν τον χειμώνα υποδηλώνει ότι το Μπακού σκοπεύει να χρησιμοποιήσει το ρωσικό αέριο για να προμηθεύσει την εγχώρια αγορά του, προκειμένου να απελευθερώσει φυσικό αέριο και να μπορέσει ν’ ανταποκριθεί στη δέσμευσή του προς τις Βρυξέλλες.
Οι κυρώσεις που επιβλήθηκαν από την Ευρωπαϊκή Ενωση κατά της Ρωσίας δεν ισχύουν για το Αζερμπαϊτζάν, το οποίο παραμένει ελεύθερο να εισάγει όσο ρωσικό αέριο θέλει.
Ωστόσο, η νέα συμφωνία αντιβαίνει στην πολιτική πρόθεση εκείνης του Ιουλίου, η οποία συνάφθηκε ειδικά για την ενίσχυση των όγκων φυσικού αερίου του Αζερμπαϊτζάν που ρέει προς την Ευρώπη, ώστε να τη βοηθήσει να μειώσει την εξάρτησή της από το ρωσικό αέριο.
Μακροπρόθεσμες επιπτώσεις
Το γεγονός ότι μέρος αυτών των εισαγωγών από το Αζερμπαϊτζάν διευκολύνεται με τη βοήθεια της Μόσχας υποδηλώνει ότι οι προσπάθειες των Βρυξελλών για διαφοροποίηση μπορεί να είναι μάταιες, και όχι μόνο βραχυπρόθεσμα.
Ο Νότιος Διάδρομος Φυσικού Αερίου (εικόνα energynewsbulletin.net)
Σύμφωνα με τη συμφωνία που υπογράφηκε τον Ιούλιο, το Μπακού δεσμεύτηκε επίσης να διπλασιάσει τις εξαγωγές μέσω του Νότιου Διαδρόμου Φυσικού Αερίου σε 20 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ετησίως έως το 2027 – το μέγιστο που μπορεί να μεταφέρει το υπάρχον δίκτυο αγωγών.
Αυτή η αύξηση θα είναι δαπανηρή και θα χρειαστεί χρόνος για να πραγματοποιηθεί, απαιτώντας τόσο την προσθήκη νέων συμπιεστών στους υπάρχοντες αγωγούς όσο και τεράστιες επενδύσεις στα κοιτάσματα φυσικού αερίου του Αζερμπαϊτζάν για την παραγωγή του απαραίτητου φυσικού αερίου.
Μέχρι στιγμής, δεν έχει ληφθεί επενδυτική απόφαση για την επέκταση των τριών αγωγών που αποτελούν τον Νότιο Διάδρομο Φυσικού Αερίου από τον οποίο μεταφέρεται αέριο από το Αζερμπαϊτζάν στην Ευρώπη, ενώ παραμένουν ερωτήματα για το από πού θα προέρχονται τα επιπλέον 10 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ετησίως.
Η BP επιβεβαίωσε νωρίτερα φέτος ότι το γιγάντιο κοίτασμα φυσικού αερίου Shah Deniz (φωτογραφία, επάνω, από τη BP) που εκμεταλλεύεται δεν είναι σε θέση να τροφοδοτήσει όλα τα επιπλέον 10 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα που απαιτούνται.
Η συνεργασία με το Τουρκμενιστάν
Το Αζερμπαϊτζάν έχει ορισμένα άλλα μικρά κοιτάσματα φυσικού αερίου, αλλά η παραγωγή από αυτά δεν αναμένεται να είναι επαρκής για ν’ ανταποκριθεί στη δέσμευση του Μπακού προς τις Βρυξέλλες, διευρύνοντας την προοπτική το φυσικό αέριο να προέρχεται από άλλες χώρες της περιοχής.
Αυτό αναπτέρωσε τις μακροχρόνιες ελπίδες ότι το Αζερμπαϊτζάν θα μπορούσε να διοχετεύσει φυσικό αέριο μέσω της Κασπίας από το γειτονικό Τουρκμενιστάν, το οποίο διαθέτει τα έκτα μεγαλύτερα αποθέματα φυσικού αερίου στον πλανήτη.
Οι σχέσεις μεταξύ Μπακού και Ασγκαμπάτ έχουν βελτιωθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια, με αποκορύφωμα μια πρωτοποριακή τριμερή συμφωνία ανταλλαγής αερίου που συνάφθηκε με το Ιράν τον Δεκέμβριο του 2021, βάσει της οποίας το Τουρκμενιστάν δεσμεύτηκε να προμηθεύει μεταξύ 1,5 και 2 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ετησίως στο βορειοανατολικό Ιράν και παρόμοια ποσότητα φυσικού αερίου θα προμηθεύεται από το βορειοδυτικό Ιράν στο Αζερμπαϊτζάν. 
Η συμφωνία αυτή, που χαιρετίστηκε ευρέως ως σπάνιο και αξιοσημείωτο παράδειγμα περιφερειακής συνεργασίας, είχε θεωρηθεί ως πιθανή βραχυπρόθεσμη πηγή επιπλέον φυσικού αερίου για την Ευρώπη.
Ωστόσο, η τρέχουσα κατάσταση της συμφωνίας είναι ασαφής. Η απροσδόκητη ανάγκη του Αζερμπαϊτζάν να εισάγει ρωσικό φυσικό αέριο εγείρει την υποψία ότι αυτή η τριμερής συμφωνία βρίσκεται σε δυσμένεια εξαιτίας της επιδείνωσης των σχέσεων μεταξύ Μπακού και Τεχεράνης.
Καμία πρόοδος
Υπάρχουν άλλες επιλογές για την παράδοση φυσικού αερίου του Τουρκμενιστάν στην Ευρώπη. Τούρκοι αξιωματούχοι επιβεβαίωσαν τον Ιούλιο ότι η Αγκυρα εξετάζει τρεις επιλογές για τη διέλευση φυσικού αερίου του Τουρκμενιστάν που παραδίδεται από το Αζερμπαϊτζάν μέσω του Νότιου Διαδρόμου Φυσικού Αερίου στην Ευρώπη.
Μία από αυτές τις επιλογές αφορά σ΄ ένα έργο που υποστηρίζεται από τις ΗΠΑ για την εξαγωγή φυσικού αερίου από ορισμένα παράκτια κοιτάσματα του Τουρκμενιστάν στην Κασπία.
Ωστόσο, χωρίς να υπάρχουν νέα για οποιαδήποτε πρόοδο σε καμία από τις πιθανές επιλογές, ενισχύεται η αμφιβολία – όπως και για τη δέσμευσή του να παραδώσει 12 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου στην Ευρώπη φέτος – το Αζερμπαϊτζάν να μην είναι επίσης σε θέση να εκπληρώσει την υπόσχεσή του να διπλασιάσει τις εξαγωγές στα 20 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα έως το 2027.
Πηγή: eurasianet.org
