Επιστήμονες ένωσαν τα κομμάτια ενός σύνθετου παζλ για να επιβεβαιώσουν την ύπαρξη ενός εκ των λίγων οργανισμών με μεγάλη συνεχή παρουσία πάνω στη Γη, καθώς έχει εξελικτική πορεία τουλάχιστον 450 εκατομμυρίων ετών.
Πρόκειται για τα μικροσκοπικά ευγληνοειδή, μια ομάδα μονοκύτταρων οργανισμών, που ανήκουν στην κατηγορία των πρωτίστων, δηλαδή δεν ταξινομούνται ούτε στα ζώα, ούτε στα φυτά. Αν και η ύπαρξή τους ήταν γνωστή, μέχρι σήμερα οι επιστήμονες δεν είχαν διαπιστώσει μια κύρια λειτουργία τους: τη δημιουργία κύστεων γύρω τους, σαν μια φωλιά, κάθε φορά που ένιωθαν ότι απειλούνται.
Οι επιστήμονες εντόπιζαν απολιθωμένες κύστεις σε ανασκαφές και σε ιζήματα από ποτάμια, λίμνες και θάλασσες, με κοινά χαρακτηριστικά. Ωστόσο οι ερευνητές δεν ήξεραν τι είναι και τις συνέδεαν στη βιβλιογραφία με διαφορετικά είδη σπόρων φυτών μέχρι και υπολείμματα φυκιών.
Στην έρευνα που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Review of Palaeobotany and Palynology», επιστήμονες από την Ελλάδα, την Ολλανδία, τις ΗΠΑ, τη Βρετανία και την Αυστραλία ένωσαν πολλά κομμάτια του παζλ και έριξαν φως σε αυτά τα μικροαπολιθώματα.
Πριν από 12 χρόνια άρχισε η ενδελεχής αναζήτηση, όταν ο Μπας βαν ντε Σχοουτμπρούχε- τότε ερευνητής στο πανεπιστήμιο Γκαίτε της Φρανκφούρτης και σήμερα στο πανεπιστήμιο της Ουτρέχτης- και ο Πολ Στρόθερ από το κολέγιο της Βοστώνης που είχε επισκεφθεί το γερμανικό πανεπιστήμιο, προσπαθούσαν να ερμηνεύσουν τέτοιες κύστεις ηλικίας 200 εκατομμυρίων χρόνων που συμπεριλαμβάνονταν σε ένα αρχείο μικροαπολιθωμάτων από γεωτρήσεις στη βόρεια Γερμανία.
Οι δύο επιστήμονες ζήτησαν τη συμβουλή του Έλληνα παλαιοπεριβαλλοντολόγου στο πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης, Ανδρέα Κουτσοδενδρή, ο οποίος κατέχει εξειδικευμένες γνώσεις παλυνολογίας (μελέτης της γύρης) και είχε μελετήσει παρόμοιες, αλλά νεότερες κύστεις ηλικίας 200 ετών από τις λίμνες Βουλιαγμένη Περαχώρας και Αιτωλικού στην Ελλάδα. Μαζί και με τον ερευνητή Γουίλσον Τέιλορ από το Πανεπιστήμιο Eau Claire στο Ουισκόνσιν, η ομάδα έκανε, με εξειδικευμένο μικροσκόπιο, τομές σε απολιθωμένες κύστεις μεγέθους μόλις 20 μικρόμετρων, που βρέθηκαν στις δύο ελληνικές λίμνες, για να αναλύσει τη δομή τους.
Ο Ανδρέας Κουτσοδενδρής δήλωσε ότι «αρχίσαμε να μελετάμε τις κύστεις αυτές και συνειδητοποιήσαμε ότι δεν ξέραμε ούτε τι οργανισμός είναι, ούτε τις περιβαλλοντικές συνθήκες που βρίσκεται. Διαπιστώσαμε ότι υπάρχει βιβλιογραφία που αναφέρει τον οργανισμό, αλλά κανείς δεν ξέρει τι είναι, οπότε τον ονομάζουν διαφορετικά».
Ερασιτέχνης επιστήμονας κινηματογράφησε άθελά του τους πανάρχαιους οργανισμούς
Αρχικά οι ερευνητές υπέθεσαν πως αυτές οι κύστεις είναι τμήματα των μονοκύτταρων ευγληνοειδών, ωστόσο συνειδητοποίησαν πως μονάχα μία δημοσίευση στον κόσμο τις συνέδεε με αυτή την κατηγορία πρωτίστων. Ακολούθησε η εξίσου πολύτιμη επέμβαση ενός ερασιτέχνη επιστήμονα στην Αυστραλία, του Φάμπιαν Ουέστον.
Η επιστημονική ομάδα εντόπισε ένα βίντεο, στο οποίο ο Φάμπιαν Ουέστον τοποθέτησε στο μικροσκόπιο μια σταγόνα νερού που είχε ληφθεί από λίμνη στη Νέα Νότια Ουαλία και χωρίς να το γνωρίζει, κινηματογράφησε ζώντα ευγληνοειδή, τα οποία στρεσαρισμένα από την απομάκρυνσή τους από το νερό δημιουργούσαν γύρω τους κύστεις. Οι κύστεις αυτές έμοιαζαν πολύ με τις κύστεις που συναντώνται σε όλο το αρχείο απολιθωμάτων, οπότε η συγγένειά τους ήταν βέβαιη για τους επιστήμονες. Άθελά του λοιπόν, ο ερασιτέχνης επιστήμονας είχε κινηματογραφήσει την πρώτη απόδειξη σχηματισμού κύστεων από τα ευγληνοειδή και άρα σύνδεσής τους με τα άγνωστα απολιθώματα.
«Ενώνοντας όλα τα κομμάτια του παζλ στη βιβλιογραφία του παρελθόντος, συνειδητοποιήσαμε και αποδείξαμε ότι αυτός ο οργανισμός υπάρχει πάνω στη Γη αδιάλειπτα και απολιθώνεται τα τελευταία 450 εκατομμύρια χρόνια», επισήμανε ο Ανδρέας Κουτσοδενδρής.
Πού ζει αυτός ο μικροσκοπικός οργανισμός
Στην Ελλάδα τέτοιες κύστεις βρέθηκαν σε πολλές λίμνες και λιμνοθάλασσες, αλλά και σε δείγματα από το Αιγαίο και το Ιόνιο, δηλαδή σε θαλάσσιο περιβάλλον. Επίσης έχουν βρεθεί σε όλη τη Μεσόγειο, ακόμα και σε αρχαιολογικές ανασκαφές στην Ιταλία.
Σχετικά με το που ζει τελικά αυτός οργανισμός, οι επιστήμονες συνδύασαν όλη τη διαθέσιμη πληροφορία και δημιούργησαν έναν χάρτη κατανομής. Η ομάδα ερευνητών διαπίστωσε ότι τα ευγληνοειδή εντοπίζονται σε εύκρατα και τροπικά κλίματα και σε γεωγραφικό πλάτος έως περίπου 45 μοιρών. Επίσης, ζουν σε γλυκό νερό, ιδιαίτερα σε ποτάμια ή ακόμα και σε μικρές λίμνες και όταν στεγνώσει το περιβάλλον τους και βρεθούν σε κατάσταση στρες, δημιουργούν γύρω τους κύστεις, οι οποίες μεταφέρονται από τη στεριά ακόμα και μέσα στη θάλασσα. Όταν το περιβάλλον γίνει ξανά κατάλληλο, τα ευγληνοειδή βγαίνουν από την κύστη και συνεχίζουν τη ζωή τους. «Οπότε δεν απολιθώνεται ο ίδιος ο οργανισμός, αλλά η κύστη που έκανε για να προστατευθεί και γι’ αυτό, ενώ οι κύστεις είναι ένα πολύ κοινό εύρημα στις παλυνολογικές μελέτες, οι επιστήμονες δεν ήξεραν τι είναι», τόνισε ο Ανδρέας Κουτσοδενδρής.
Συμπλήρωσε το πόσο σημαντική πληροφορία εξάγεται από τη μελέτη μονοκύτταρων οργανισμών και ειδικότερα από τη διαπίστωση ότι τα ευγληνοειδή έχουν τόσο μεγάλη χρονική παρουσία στη Γη. «Μέσα από τους οργανισμούς αυτούς, οι βιολόγοι μπορούν να κατανοήσουν την εξέλιξη των οργανισμών και τελικά να καταλάβουν πώς η ζωή δημιουργείται και εξελίσσεται πάνω στη Γη».
Επιπλέον, η διαπίστωση ότι τα ευγληνοειδή δημιουργούν κύστεις όταν στρεσαριστούν από την ξηρασία, δίνει περισσότερα εφόδια στους επιστήμονες για να εντοπίσουν συνθήκες ξηρασίας στις περιοχές, όπου έχουν βρεθεί απολιθώματα κύστεων. «Έτσι, θα μπορέσουμε να μελετήσουμε την εξέλιξη του κλίματος σε μεγάλες χρονικές περιόδους του παρελθόντος. Και αν ξέρουμε το κλίμα του παρελθόντος, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την πληροφορία για να προβλέψουμε πιθανά το κλίμα του μέλλοντος», κατέληξε ο Ανδρέας Κουτσοδενδρής.
