Σε κρίσιμο σημείο βρίσκεται το μέλλον της διαμετακόμισης φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας, καθώς θα πρέπει να επιτευχθεί συμφωνία τελευταίας στιγμής ως την Τετάρτη αλλιώς θα σταματήσουν ροές φυσικού αερίου δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων.
Η Ουκρανία, σύμφωνα με ρεπορτάζ του Βloomberg, δέχεται αυξανόμενες πιέσεις από τον πρωθυπουργό της Σλοβακίας Ρόμπερτ Φίκο και μια ομάδα εταιρειών της κεντρικής Ευρώπης για να συνεχίσει να κινείται αέριο από τα ανατολικά σύνορά της με τη Ρωσία προς τους αγοραστές της Ευρωπαϊκής Ένωσης μετά τη λήξη της συμφωνίας διαμετακόμισης στις 31 Δεκεμβρίου.
Βουδαπέστη και Μπρατισλάβα εξαρτώνται από το φθηνό φυσικό αέριο της Gazprom PJSC, παρά τα τρία χρόνια πολέμου Ρωσίας – Ουκρανίας και αυτό υπονομεύει την προσπάθεια της ΕΕ να μειώσει την ενεργειακή εξάρτηση από τη Ρωσία.
Καθώς πλησιάζει η λήξη της συμφωνίας Ρωσίας-Ουκρανίας, όλες οι εμπλεκόμενες πλευρές έχουν σηκώσει τους τόνους. Ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκυ κατηγόρησε τον Φίκο ότι προχωρά σε «σκιώδεις συμφωνίες» με τον Ρώσο πρόεδρο Βλάντιμιρ Πούτιν. Η απάντηση από τον πρωθυπουργό της Σλοβακίας ήταν η εκτόξευση της απειλής να σταματήσει την παροχή ηλεκτρικής ενέργειας στη γείτονα χώρα.
Οι διπλωμάτες που γνωρίζουν τις συνομιλίες δεν έπεσαν από τα σύννεφα. Παλαιότερες διαμάχες για τη διαμετακόμιση φυσικού αερίου μεταξύ των δύο πρώην εταίρων είχαν σαν αποτέλεσμα είτε οι ροές να διακόπτονται είτε να μειώνονται εν μια νυκτί και να κλείνονται οι συμφωνίες την τελευταία στιγμή.
Η αγορά ενέργειας, η βιομηχανία αλλά και οι πολιτικοί έχουν εστιάσει στους τρεις ηγέτες για να σχηματίσουν μια εικόνα για τι θα ακολουθήσει.
Η θέση του Ζελένσκι και το ουκρανικό δίκτυο αγωγών φυσικού αερίου
Ο Ζελένσκι έχει επανειλημμένα τονίσει ότι δεν θα επιτρέψει τη διέλευση του ρωσικού φυσικού αερίου, το οποίο ωφελεί την πολεμική μηχανή του Κρεμλίνου, μέσω της Ουκρανίας μετά τη λήξη της τρέχουσας συμφωνίας. Έχει δηλώσει ότι θα ήταν ανοιχτός στη μεταφορά φυσικού αερίου από άλλες χώρες εκτός της Ρωσίας – μια επιλογή που άνθρωποι με γνώση των συνομιλιών λένε ότι δεν έχει αποκλειστεί εντελώς από το τραπέζι.
Ο Ουκρανός ηγέτης πρέπει να λάβει υπόψη του την ανάγκη προστασίας του συστήματος αγωγών φυσικού αερίου της χώρας μήκους 38.600 χιλιομέτρων
Κατά τη λήψη της απόφασης, ο Ουκρανός ηγέτης πρέπει να λάβει υπόψη του την ανάγκη προστασίας του συστήματος αγωγών φυσικού αερίου της χώρας μήκους 38.600 χιλιομέτρων. Το δίκτυο, ένα από τα μεγαλύτερα στον κόσμο, έχει γλιτώσει από επιθέσεις τα τελευταία τρία χρόνια, καθώς το ρωσικό φυσικό αέριο ρέει μέσα από αυτό. Εάν αυτό σταματήσει, το σύστημα θα μπορούσε να γίνει στόχος, όπως έχουν γίνει οι εγκαταστάσεις αποθήκευσης φυσικού αερίου και οι παροχές ηλεκτρικής ενέργειας. Αυτό θα δημιουργούσε επίσης τεχνικές προκλήσεις που θα δυσχέραιναν τη θέρμανση των σπιτιών σε όλη την Ουκρανία κατά τη διάρκεια του χειμώνα.
«Το ζήτημα των κινδύνων για τις ουκρανικές υποδομές αντηχεί στις διπλωματικές συζητήσεις» εξηγεί στο Bloomberg ο Christian Egenhofer, ανώτερος ερευνητής στο think tank CEPS στις Βρυξέλλες. «Μπορεί να αποδειχθεί σανίδα σωτηρίας για τον Ζελένσκι αν επιλέξει να επιτρέψει τη συνέχιση της διέλευσης».
Ταυτόχρονα, σημείωσε ο Egenhofer, «οι συνομιλίες για το φυσικό αέριο θα έχουν σημασία και πέραν της Ουκρανίας».
Τόσο για τον Πούτιν όσο και για τον Φίκο, η πιο επικερδής επιλογή θα ήταν οι Ευρωπαίοι αγοραστές να συνεχίσουν να αγοράζουν φυσικό αέριο απευθείας από τη Gazprom. Η Ρωσία θα παρέμενε τότε στην αγορά της ΕΕ χωρίς να χρειάζεται να μοιράζεται τα έσοδα με μεσάζοντες και η Σλοβακία θα εξοικονομούσε πρόσθετο κόστος διαμετακόμισης, σύμφωνα με ανώνυμες πηγές. Το υπουργείο Εξωτερικών της Ουκρανίας ανακοίνωσε ότι οι συνομιλίες συνεχίζονται και δεν μπορεί να αποκλειστεί εντελώς μια συμφωνία της τελευταίας στιγμής.
Η αποχή της ΕΕ και το σχέδιο για την απεξάρτηση από τη ρωσική ενέργεια
Πριν από τον πόλεμο, ο εκτελεστικός βραχίονας της Ευρωπαϊκής Ένωσης βοήθησε στη μεσολάβηση για τη σύναψη συμφωνιών διαμετακόμισης μεταξύ Κιέβου και Μόσχας. Τώρα, λόγω των προσπαθειών του μπλοκ να διαφοροποιήσει τις πηγές ενέργειας μακριά από τη Μόσχα και να επεκτείνει τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μένει έξω από τις διαπραγματεύσεις. Αντ’ αυτού, έχει τονίσει ότι υπάρχουν εναλλακτικές πηγές και ότι τα επίπεδα αποθήκευσης φυσικού αερίου στην περιοχή είναι υψηλά.
Τον Φεβρουάριο, ο εκτελεστικός βραχίονας της ΕΕ θα παρουσιάσει το σχέδιο για την περαιτέρω σταδιακή κατάργηση των ρωσικών ορυκτών καυσίμων, τα οποία, όπως λέει, το Κρεμλίνο έχει μετατρέψει σε πολιτικό όπλο. Η εφαρμογή του εξαρτάται από τα κράτη μέλη: εκτός από τις ροές μέσω αγωγών προς τη Σλοβακία και την Ουγγαρία, το ρωσικό υγροποιημένο φυσικό αέριο μεταφέρεται επίσης σε λιμάνια της Γαλλίας, του Βελγίου και της Ισπανίας.
«Η διαμάχη για το ρωσικό φυσικό αέριο θα επιδεινώσει τη σφήνα μεταξύ των μελών της ΕΕ, ευθυγραμμιζόμενη απόλυτα με το συμφέρον της Ρωσίας να δει την ευρωπαϊκή υποστήριξη προς την Ουκρανία να σπάει» τονίζει η Bota Iliyas, ανώτερος αναλυτής της PRISM, μιας εταιρείας στρατηγικών πληροφοριών.
Το τέλος της ροής φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας θα έχει «αμελητέο» αντίκτυπο στις ευρωπαϊκές τιμές φυσικού αερίου, ανακοίνωσε η Επιτροπή νωρίτερα αυτό το μήνα, σημειώνοντας ότι οι αγορές έχουν ήδη τιμολογήσει το τέλος της συμφωνίας διαμετακόμισης.
Οι ευρωπαϊκές τιμές του φυσικού αερίου αυξήθηκαν κατά 48% φέτος, εν αναμονή των περικοπών της προσφοράς σε συνδυασμό με την ταχεία εξάντληση των αποθεμάτων φυσικού αερίου λόγω των περιόδων ψυχρού και άπνοου καιρού. Αν και το κόστος απέχει ακόμη πολύ από τα ρεκόρ του 2022 που είχαν επιτευχθεί κατά τη διάρκεια της ενεργειακής κρίσης, είναι αρκετά υψηλό ώστε να επηρεάζει τα νοικοκυριά και τους κατασκευαστές.
Η συμμετοχή των ευρωπαϊκών εταιρειών
Η απουσία διακυβερνητικής συμφωνίας μεταξύ της Ρωσίας και της Ουκρανίας περιπλέκει αλλά δεν αποκλείει μια εμπορική συμφωνία με τη συμμετοχή ευρωπαϊκών εταιρειών. Η εταιρεία παροχής αερίου Slovensky Plynarensky Priemysel AS της Σλοβακίας και ο διαχειριστής του δικτύου φυσικού αερίου Eustream AS, μαζί με την ουγγρική MOL Hungarian Oil and Gas Plc. της Ουγγαρίας, εμπορικές ενώσεις και μεγάλους βιομηχανικούς πελάτες από την Αυστρία και την Ιταλία έχουν παροτρύνει τον Ζελένσκι να επιτρέψει τη συνέχιση των αποστολών.
Ο όγκος που συζητείται είναι 15 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ετησίως, ποσότητα που κινείται σήμερα μέσω ουκρανικών αγωγών.
Κλιμακώνεται η διαμάχη
Μετά τη συνάντησή του με τον Πούτιν την περασμένη Κυριακή, ο Φίκο ανακοίνωσε ότι η Ρωσία είναι έτοιμη να συνεχίσει να παραδίδει φυσικό αέριο στη Δύση μέσω της Ουκρανίας, αλλά αυτό θα ήταν «πρακτικά αδύνατο» μετά την 1η Ιανουαρίου, δεδομένης της στάσης του Κιέβου.
Ο τερματισμός της διέλευσης του ρωσικού φυσικού αερίου θα κόστιζε στην ΕΕ επιπλέον 120 δισ. ευρώ σε κόστος ενέργειας τα επόμενα δύο χρόνια.
Σε απάντηση, ο Ζελένσκι δήλωσε ότι προσφέρθηκε να αποζημιώσει τον Φίκο για το πρόσθετο κόστος που θα προκύψει για τη Σλοβακία σε περίπτωση που τερματιστεί η διαμετακόμιση ρωσικού φυσικού αερίου. Είπε επίσης ότι ήταν έτοιμος να επιτρέψει τις αποστολές μη ρωσικών καυσίμων, εάν επρόκειτο να υποβληθεί σχετικό αίτημα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσφορά την οποία, όπως ισχυρίστηκε, ο Σλοβάκος ηγέτης απέρριψε.
Η διαμάχη κλιμακώθηκε περαιτέρω αργά την Παρασκευή, όταν ο Φίκο δήλωσε σε βίντεο που αναρτήθηκε στο Facebook ότι αν σταματήσουν οι ροές, θα αξιολογήσει την κατάσταση και πιθανά αμοιβαία μέτρα, συμπεριλαμβανομένης της διακοπής της παροχής ηλεκτρικής ενέργειας που χρειάζεται η Ουκρανία κατά τη διάρκεια των διακοπών του δικτύου της. Σύμφωνα με τον ίδιο, ο τερματισμός της διέλευσης του ρωσικού φυσικού αερίου θα κόστιζε στην ΕΕ επιπλέον 120 δισ. ευρώ σε κόστος ενέργειας τα επόμενα δύο χρόνια.
«Η διακοπή της διαμετακόμισης του ρωσικού φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας δεν είναι απλώς μια κούφια πολιτική χειρονομία. Είναι μια εξαιρετικά δαπανηρή κίνηση, την οποία εμείς, στην Ευρωπαϊκή Ένωση, θα πληρώσουμε» τόνισε ο Φίκο.
Οι εναλλακτικές λύσεις
Καθώς η προθεσμία πλησιάζει, εξετάζονται εναλλακτικές λύσεις. Η SPP έχει συνομιλήσει με την κρατική πετρελαϊκή εταιρεία του Αζερμπαϊτζάν για την προμήθεια αζέρικου φυσικού αερίου, σύμφωνα με ανώνυμες πηγές. Αυτό μπορεί να απαιτήσει μια ανταλλαγή μεταξύ της Gazprom και της Socar, κατά την οποία η αζέρικη εταιρεία θα αγοράσει αντίστοιχες ποσότητες από τη Ρωσία για να τις παραδώσει σε Ευρωπαίους αγοραστές.
Ο Πούτιν αναγνώρισε την Πέμπτη διάφορες προτάσεις που θα επέτρεπαν στην Ουγγαρία, τη Σλοβακία, την Τουρκία ή το Αζερμπαϊτζάν να αναλάβουν τον έλεγχο του φυσικού αερίου που μεταφέρεται μέσω της Ουκρανίας. Σημείωσε ότι οποιαδήποτε τέτοια ρύθμιση θα ήταν δύσκολο να τεθεί σε ισχύ λόγω των μακροχρόνιων συμβάσεων της Gazprom.
Πριν από την εισβολή στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, η Ρωσία ήταν ο κορυφαίος προμηθευτής φυσικού αερίου της ΕΕ, παρέχοντας πάνω από το 40% των εισαγωγών του μπλοκ. Μετά το ξέσπασμα του πολέμου και τη μείωση των προμηθειών, η Ευρώπη επιτάχυνε τη στροφή της από τη ρωσική ενέργεια. Πέρυσι, το ρωσικό φυσικό αέριο αντιπροσώπευε περίπου το 8% των εισαγωγών της ΕΕ.
Το να επιτραπεί η περαιτέρω διέλευση ρωσικού φυσικού αερίου από την Ουκρανία θα υπονομεύσει επίσης το μήνυμα ότι η ΕΕ δεν μπορεί πλέον να κάνει business as usual με τη Ρωσία του Πούτιν, δήλωσε ο Benjamin L. Schmitt, ανώτερος συνεργάτης της δεξαμενής σκέψης CEPA και του Kleinman Center for Energy Policy του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια.
«Το διακύβευμα δεν θα μπορούσε να είναι υψηλότερο», δήλωσε σε ερευνητικό σημείωμα. «Η συνέχιση της διαμετακόμισης ρωσικού φυσικού αερίου με οποιαδήποτε μορφή είτε μέσω μιας απροκάλυπτης παράτασης της σύμβασης με την ελεγχόμενη από το Κρεμλίνο Gazprom, είτε με οποιοδήποτε άλλο όνομα, αλλά εξακολουθεί να είναι de facto ρωσική θα ήταν επικίνδυνη για την Ουκρανία».
Πηγή: ΟΤ
