Μία σπάνια αλλά και μεγάλης σημασίας ανακάλυψη έγινε πρόσφατα στην αρχαία νεκρόπολη Las Capellanías, στο Cañaveral de León, της νοτιοδυτικής Ισπανίας, όταν βρέθηκε μία προϊστορική σκαλιστή επιτύμβια στήλη 3.000 ετών, η οποία είναι χαραγμένη με ανθρώπινη μορφή που φέρει κόμμωση και ένα περιδέραιο με δύο σπαθιά, και έχει επίσης και ανδρικά γεννητικά όργανα.
Η συγκεκριμένη πλάκα είναι μία από τις περίπου 300 που ανακαλύφθηκαν στην Ισπανία και την Πορτογαλία, με το πρώτο εύρημα να εντοπίζεται στην περιοχή το 1898. Πιστεύεται ότι αντιπροσωπεύει σημαντικές και κοινωνικά εξέχουσες προσωπικότητες, ενδεχομένως την ελίτ της εποχής, και υπάρχουν δύο εικονογραφικοί τύποι, οι ανάγλυφες μορφές πάνω σε διαδήματα που είναι αμιγώς γυναικείες και οι μορφές πολεμιστών.
Οι πρώτες περιβάλλονται από αντικείμενα καθημερινότητας, ενώ οι φιγούρες των πολεμιστών περιβάλλονται από όπλα, ξίφη, ασπίδες, δόρατα αλλά και άλλους δείκτες υψηλής θέσης όπως άρματα και λύρες. Ωστόσο, μόνο οκτώ επιτύμβιες στήλες είχαν σαφείς δείκτες φύλου: τέσσερις από την ποικιλία διαδημάτων είχαν χαρακτηριστικά γυναικείου φύλου, τέσσερις του τύπου πολεμιστή είχαν ανδρικά γεννητικά όργανα, ενώ η νεοανακαλυφθείσα στήλη είναι ένας συνδυασμός και των δύο τύπων.
Ποια είναι η νεκρόπολη Cañaveral de León
Η Cañaveral de León είναι μια μνημειακή νεκρόπολη, η οποία περιέχει τύμβους με μικρά πέτρινα οστεοφυλάκια. Ανακαλύφθηκε έπειτα από την ανεύρεση μίας στήλης κατά τη διάρκεια επισκευών του δρόμου το 2018. Η πρώτη στήλη ήταν τύπου διαδήματος, χαραγμένη με ανθρώπινο πάνω μέρος του σώματος με κόμμωση και συνοδευόμενη από καθρέφτη, καρφίτσα, ζώνη και χτένα. Η ανάλυση της επιφάνειας βρήκε ίχνη χρωστικής ουσίας που υποδεικνύουν ότι η στήλη ήταν επικαλυμμένη με κόκκινο χρώμα πριν σκαλιστεί.
Μετά την εύρεση της πρώτης στήλης, στον χώρο έγιναν εντατικές ανασκαφές, και αρχαιολόγοι ανακάλυψαν ότι προέρχεται από μια μεγάλη προϊστορική νεκρόπολη στην τοποθεσία. Η δεύτερη στήλη ανακαλύφθηκε σε έναν από τους τύμβους το καλοκαίρι του 2022, και ήταν μια στήλη πολεμιστή από την Ύστερη Εποχή του Χαλκού (περίπου 1200-900 π.Χ.), η πρώτη στην Ιβηρική χερσόνησο που ανακαλύφθηκε ποτέ στο αρχικό της πλαίσιο, επιβεβαιώνοντας έτσι ότι οι στήλες χρησιμοποιήθηκαν κυρίως ως ταφικά μνημεία στην ύστερη προϊστορική νεκρόπολη.
Από τις 150 περίπου γνωστές στήλες πολεμιστών στην Ιβηρική χερσόνησο, όλες οι υπόλοιπες βρέθηκαν τυχαία, συνήθως κατά τη διάρκεια γεωργικών εργασιών ή οδοποιίας.
Τι προκύπτει από το τελευταίο εύρημα
Η τρίτη στήλη, που βρέθηκε μόλις πριν από λίγες μέρες, διαθέτει ένα διάδημα και ανακαλύφθηκε μαζί με αποτεφρωμένα ανθρώπινα οστά. «Αυτό το εντυπωσιακό εύρημα όχι μόνο επιβεβαιώνει για άλλη μια φορά και αναμφίβολα τη συσχέτιση αυτών των στηλών με ταφικούς χώρους, αλλά παρέχει επίσης περισσότερες ενδείξεις που μπορούν να ανατρέψουν πολλές προηγούμενες θεωρίες σε σχέση με αυτό το συγκεκριμένο κομμάτι με το διάδημα», λέει ο García Sanjuán.
«Υποτέθηκε ότι αντιπροσώπευαν μόνο γυναίκες, αλλά αυτό που βρέθηκε τώρα απεικονίζει έναν άνδρα, όπως δείχνουν τα γεννητικά του όργανα. Από την άλλη πλευρά, περιβάλλεται επίσης από όπλα, όπως ακριβώς οι πολεμιστικές στήλες».
Η αρχαιολόγος Marta Díaz-Guardamino, συμφωνεί ότι «η ανακάλυψη αμφισβητεί τις προηγούμενες ερμηνείες σχετικά με το φύλο των μορφών που αναπαρίστανται και επιβεβαιώνει την εννοιολογική και σημασιολογική σχέση μεταξύ των διαφορετικών τύπων στήλων». Με άλλα λόγια, είναι μνημεία που αφηγούνται περίπλοκες ιστορίες, γνωστές στον λαό από αυτό το πολιτιστικό πλαίσιο.
«Το Las Capellanías αποδεικνύει ότι πολλές από τις υποθέσεις μας ήταν λανθασμένες», προσθέτει ο Díaz-Guardamino. «Αυτές οι έρευνες σηματοδοτούν το πριν και το μετά στην επιστημονική ερμηνεία αυτών των πανέμορφων προϊστορικών γλυπτών, καθώς προσφέρουν πολύτιμες εμπειρικές πληροφορίες που διευκολύνουν την κατανόηση βασικών πτυχών στην κοινωνική οργάνωση των κοινοτήτων που κατοικούσαν στα νοτιοδυτικά της χερσονήσου κατά τη δεύτερη και την πρώτη χιλιετία πΧ.»
