Αίσθηση προκάλεσε χθες η καταγγελία των μελών ΔΣ του Φαρμακευτικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης (ΦΣΘ) για το γεγονός ότι το 60% των ασθενών διακόπτει τη θεραπεία του εξαιτίας οικονομικών προβλημάτων… Όπως υποστηρίζουν μάλιστα οι φαρμακοποιοί της Θεσσαλονίκης, το ζήτημα έχει λάβει «ανησυχητικές διαστάσεις»! Την ίδια ώρα, σε ένα άλλο forum στην Αθήνα, οι βιοπαθολόγοι της ΠΟΕΡΓΙ απαίτησαν λύσεις στα προβλήματα που απειλούν με λουκέτο τις επιχειρήσεις τους.
Όπως αναφέρουν, γιατροί και φαρμακοποιοί δηλώνουν ότι το 60% των ασθενών που διακόπτουν τη θεραπεία τους, το κάνουν κυρίως εξαιτίας οικονομικών προβλημάτων. Την ίδια στιγμή, το 55% των φαρμακοποιών και το 37% των γιατρών θεωρούν ότι η μη συμμόρφωση των ασθενών στις θεραπείες αποτελεί σοβαρό πρόβλημα.
Τα παραπάνω αποτελέσματα προκύπτουν από ευρωπαϊκές μελέτες που διεξήχθησαν από το 2012 έως το 2024 και παρουσιάστηκαν από τον καθηγητή Φαρμακευτικής Χημείας του τομέα Φαρμακευτικής Χημείας-Φαρμακογνωσίας, πρόεδρο του τμήματος Φαρμακευτικής του πανεπιστημίου Πατρών, Σωτήριο Στ. Νικολαρόπουλο, κατά τη διάρκεια της ομιλίας του με θέμα “Η πεντασθενής συμμόρφωση του ασθενούς στη θεραπεία και ο κομβικός ρόλος του φαρμακείου”, στο πλαίσιο του 11ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Εφαρμοσμένης Φαρμακευτικής που διοργάνωσε στις 15 και 16 Μαρτίου 2025 ο ΦΣΘ.
Παράλληλα, ανέφερε ότι, σύμφωνα με τις ίδιες έρευνες, πάνω από το 70% των γγιατρών και των φαρμακοποιών θεωρούν ότι τα συστήματα υγείας πλήττονται σοβαρά από τη μη συμμόρφωση των ασθενών, ενώ τόσο οι γιατροί, όσο και οι φαρμακοποιοί, σε ποσοστό που ξεπερνά το 60%, συμφωνούν ότι οι οδηγίες των ιατρών αρκετές φορές δεν γίνονται κατανοητές από τους ασθενείς.
Όσον αφορά τις μακροχρόνιες θεραπείες, το 55% των φαρμακοποιών και το 46% των ιατρών θεωρούν ζωτικής σημασίας για την ποιότητα ζωής του ασθενούς την τήρηση της αγωγής και των σωστών οδηγιών που δίνει ο θεράπων γιατρός, ενώ το 25% των γιατρών θεωρούν ότι την ευθύνη την έχει ο ασθενής.
“Η αποτυχία εντοπισμού και αποκατάστασης της κακής συμμόρφωσης των ασθενών συχνά οδηγεί σε πιο εντατικοποιημένη φαρμακοθεραπεία, με περισσότερες δόσεις φαρμάκων, αυξάνοντας έτσι το συνολικό κόστος της θεραπείας, καθώς και τον κίνδυνο περαιτέρω προβλημάτων. Εκτός, όμως, από τις προφανείς δαπάνες, η μη συμμόρφωση των ασθενών μπορεί να οδηγήσει σε επιπλοκές στη σχέση ασθενούς και γιατρού, σε λανθασμένες διαγνώσεις και σε πιο ακραίες περιπτώσεις σε περιττή θεραπεία και επιδείνωση της νόσου ή ακόμα και σε θάνατο”, επισήμανε ο κ. Νικολαρόπουλος.
Οι παράγοντες που επηρεάζουν τη συμμόρφωση του ασθενούς
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η συμμόρφωση του ασθενούς είναι ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο που προσδιορίζεται από πέντε διαστάσεις, οι οποίες είναι:
- Παράγοντες που αφορούν το σύστημα υγείας: Ελλιπής οργάνωση συστημάτων υγείας, αδυναμία παροχής/διανομής φαρμάκων, έλλειψη γνώσεων-εκπαίδευσης των επιστημόνων υγείας, αδυναμία εκπαίδευσης/παρακολούθησης των ασθενών, ανεπάρκεια προγραμμάτων κοινοτικής υποστήριξης.
- Κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες: Φτώχεια, χαμηλό μορφωτικό/βιοτικό επίπεδο, ανεργία, έλλειψη κοινωνικών δικτύων υποστήριξης, απόσταση από θεραπευτικά κέντρα, υψηλό κόστος φαρμακευτικής αγωγής, πολιτισμικές πεποιθήσεις σε σχέση με την ασθένεια/θεραπεία, οικογενειακά προβλήματα, φυλή.
- Παράγοντες που αφορούν στη θεραπεία: πολυπλοκότητα θεραπευτικού προγράμματος, διάρκεια θεραπείας, προηγούμενες αποτυχημένες θεραπείες, συχνότητα αλλαγών θεραπευτικού σχήματος, χρόνος βελτίωσης συμπτωμάτων μετά την έναρξη αγωγής, ανεπιθύμητες ενέργειες και δυνατότητα του συστήματος υγείας να τις αντιμετωπίσει.
- Ατομικοί παράγοντες του ασθενούς: Ηλικία, γνωστικό επίπεδο, οικονομική κατάσταση, πεποιθήσεις/συμπεριφορές, αντιλήψεις/προσδοκίες του ασθενούς για τη θεραπεία.
- Παράγοντες που επηρεάζονται από την ίδια την πάθηση: σοβαρότητα συμπτωμάτων, επίπεδο αναπηρίας (σωματική, διανοητική), βαθμός βελτίωσης της ασθένειας, διαθεσιμότητα αποτελεσματικής αγωγής.
Όπως τόνισε ο κ. Νικολαρόπουλος, πρόσφατη έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας αναφέρει ότι το μέγεθος της μη τήρησης των οδηγιών από τους ασθενείς είναι τόσο ανησυχητικό, ώστε περισσότερα οφέλη για την παγκόσμια υγεία θα προκύψουν από τη βελτίωση της συμμόρφωσης των ασθενών στις υπάρχουσες θεραπείες παρά από την ανάπτυξη νέων ιατρικών θεραπειών.
Όσον αφορά την εξοικονόμηση του κόστους που προκύπτει από την τήρηση των ιατρικών οδηγιών, υπολογίζεται με το ακόλουθο παράδειγμα: Για κάθε επιπλέον ευρώ που δαπανάται για κάποια φαρμακευτική αγωγή που ο ασθενής τηρεί πιστά, οι ιατρικές δαπάνες θα είναι μειωμένες κατά 7 ευρώ για τα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη, 5 ευρώ για τα άτομα με υψηλή χοληστερόλη και 4 ευρώ για τα άτομα με υψηλή αρτηριακή πίεση.
Οι προτάσεις αντιμετώπισης
Σύμφωνα με τον κ. Νικολαρόπουλο, η ελλιπής συμμόρφωση αποτελεί πραγματικά απειλή για την υγεία του πληθυσμού και πρέπει να αντιμετωπιστεί για να μειωθεί το χάσμα μεταξύ αποτρέψιμων και πραγματικών προβλημάτων. Πιο συγκεκριμένα προτείνει:
-Αντιμετώπιση ανεπιθύμητων ενεργειών που σχετίζονται με τα θεραπευτικά σχήματα: ενημέρωση των ασθενών για το τι να αναμένουν σε σχέση με την αγωγή τους και πώς να αντιμετωπίσουν τυχόν παρενέργειες. Επίσης οι ασθενείς πρέπει να ενημερώνονται για τις συνέπειες της μη λήψης της θεραπείας.
-Το θεραπευτικό σχήμα πρέπει να είναι ξεκάθαρο και όσο το δυνατόν πιο απλό. Το σχέδιο μπορεί να τροποποιηθεί και να προσαρμοστεί στις ανάγκες του ασθενούς.
-Πρέπει να διασφαλιστεί ότι οι κατάλληλες εξετάσεις θα διεξάγονται ανά κατάλληλα χρονικά διαστήματα ώστε να αποτελούν απόδειξη της αποτελεσματικότητας της θεραπείας, αλλά και ισχυρό κίνητρο για τη συνέχισή της.
-Ένα πολυπαραγοντικό μοντέλο που θα περιλαμβάνει επαγγελματίες της υγείας και εκπαιδευόμενους (ιατρούς, φαρμακοποιούς, νοσηλευτές) θα μπορούσε να προσφέρει τις καλύτερες δυνατότητες για βελτίωση της παρακολούθησης και της επίτευξης θεραπείας για τον ασθενή.
-Η δημιουργία ενός ανεξάρτητου οργανισμού για την παρακολούθηση της συμμόρφωσης των ασθενών στις θεραπείες, καθώς και της σχέσης κόστους αποτελέσματος.
-Ιατρική πληροφορική, ηλεκτρονικός φάκελος υγείας, τηλεϊατρική και τηλεπαρακολούθηση των ασθενών.
Η ώρα της αλήθειας για τους βιοπαθολόγους
Από την άλλη πλευρά, η πρωτοφανής συμμετοχή των εργαστηριακών γιατρών στο forum που διεξήχθη στο πλαίσιο του 12ου ετήσιου Πανελλήνιου Συνεδρίου της Ελληνικής Μικροβιολογικής Εταιρείας (Αθήνα 13-15/3/2025), ήταν ένα ξεκάθαρο μήνυμα: «Ο κλάδος βρίσκεται σε οριακό σημείο και απαιτεί δικαιοσύνη. Οι βιοπαθολόγοι δεν αποδέχονται πλέον τη σταδιακή απαξίωση της ειδικότητάς τους, ούτε τη διαρκή οικονομική πίεση που απειλεί τη βιωσιμότητα των εργαστηρίων τους».
Σε αυτό το μήκος κύματος ήταν και η ηχηρή παρέμβαση της προέδρου της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Εργαστηριακών Ιατρών (ΠΟΕΡΓΙ), Ράνιας Σουλτούκη, αλλά και οι απαντήσεις που από τους βιοπαθολόγους χαρακτηρίστηκαν ως «υπεκφυγές» της διοικήτριας του ΕΟΠΥΥ, κ. Θεανώς Καρποδίνη.
«Δεν μπορούμε να ανεχόμαστε άλλο αδιέξοδες συζητήσεις. Ο κλάδος μας αιμορραγεί και απαιτούμε λύσεις τώρα!» δήλωσε χαρακτηριστικά η πρόεδρος των βιοπαθολόγων.
Από την άλλη πλευρά, η κ. Καρποδίνη απέφυγε να δεσμευτεί επικαλούμενη τον θεσμικό της ρόλο και δήλωσε ότι «ακολουθεί εντολές ανώτερων αρχών»…
Η πρωτοβουλία του καθηγητή κ. Τσακρή για τη διοργάνωση αυτού του forum με θέμα: «Ιατροί Βιοπαθολόγοι στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας: Προβλήματα και προοπτικές» σηματοδοτεί μια ιστορική σύμπραξη μεταξύ της επιστημονικής κοινότητας και των εκπροσώπων του κλάδου. Όμως, το forum δεν μπορεί να είναι άλλη μια χαμένη ευκαιρία.
«Οι εργαστηριακοί ιατροί απαιτούν:
- Διασφάλιση της βιωσιμότητας των εργαστηρίων τους.
- Πολιτική βούληση για την άρση των αδικιών.
- Αναγνώριση του ρόλου τους στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας».
Οι λόγοι της αδικίας και της απειλής της βιωσιμότητας των εργαστηριακών ιατρών
Στρεβλώσεις που υπονομεύουν τη βιωσιμότητα των εργαστηρίων σύμφωνα με τους βιοπαθολόγους:
1. Το εξοντωτικό clawback: Ο μηχανισμός του clawback επιβάλλει την αυτόματη επιστροφή χρημάτων στον ΕΟΠΥΥ όταν ο προϋπολογισμός για διαγνωστικές εξετάσεις υπερβαίνεται, οδηγώντας σε επιστροφές έως και 60% των εσόδων των εργαστηρίων, γεγονός που καθιστά αδύνατη τη βιώσιμη λειτουργία τους.
2. Οι εξευτελιστικές αποζημιώσεις: Οι τιμές αποζημίωσης από τον ΕΟΠΥΥ είναι καθηλωμένες σε επίπεδα που δεν καλύπτουν ούτε το κόστος εκτέλεσης των εξετάσεων, ενώ δεν έχουν αναπροσαρμοστεί παρά τις αυξήσεις του κόστους λειτουργίας.
3. Αθέμιτος ανταγωνισμός από μεγάλες αλυσίδες: Τα ανεξάρτητα μικροβιολογικά εργαστήρια δεν μπορούν να ανταγωνιστούν τις μεγάλες διαγνωστικές αλυσίδες, οι οποίες απολαμβάνουν εκπτώσεις σε προμήθειες και αντέχουν το clawback, οδηγώντας στον αργό αφανισμό των μικρών εργαστηρίων.
4. Απουσία αναγνώρισης του ρόλου τους στην ΠΦΥ: Παρόλο που οι βιοπαθολόγοι είναι γιατροί της πρόληψης και της διάγνωσης, δεν εντάσσονται θεσμικά στο σύστημα του οικογενειακού ιατρού και δεν λαμβάνουν την υποστήριξη που απαιτείται για τον κρίσιμο ρόλο τους.
5. Έλλειψη πολιτικής βούλησης: Παρά τις επανειλημμένες εκκλήσεις, η Πολιτεία και ο ΕΟΠΥΥ δεν έχουν λάβει ουσιαστικά μέτρα στήριξης, με αποτέλεσμα τη συνεχή υποβάθμιση του κλάδου.
«Δεν ζητάμε χάρες. Ζητάμε δικαιοσύνη. Και δεν θα σταματήσουμε μέχρι να την πετύχουμε» ήταν το μήνυμα της Ράνιας Σουλτούκη, κλείνοντας με μια ηχηρή προειδοποίηση: «Αν δεν λυθεί το πρόβλημα, τότε η ευθύνη βαραίνει αποκλειστικά όσους μας αγνοούν. Οι βιοπαθολόγοι δεν θα σωπάσουν!» Το forum αυτό πρέπει να είναι μόνο η αρχή. Ήρθε η ώρα για ουσιαστικές παρεμβάσεις πριν να είναι αργά.
