Βαβυλωνιακή πλάκα αναγράφει το πυθαγόρειο θεώρημα αιώνες πριν γεννηθεί ο Πυθαγόρας

Ουδείς αμφισβητεί πως ο Πυθαγόρας ήταν μια σημαντική ιστορική προσωπικότητα στην ανάπτυξη των μαθηματικών, ενώ το όνομά του έχει πάρει και το περίφημο «πυθαγόρειο θεώρημα».

Στην πραγματικότητα, εντούτοις, υπάρχει μια αρχαία βαβυλωνιακή πλάκα (με το όνομα IM 67118) που χρησιμοποιεί το «πυθαγόρειο θεώρημα» για να λύσει το μήκος μιας διαγωνίου μέσα σε ένα ορθογώνιο. Η πινακίδα, που πιθανότατα χρησιμοποιήθηκε για διδασκαλία, χρονολογείται από το 1770 π.Χ. δηλαδή αιώνες πριν γεννηθεί ο Πυθαγόρας, ήτοι γύρω στο 570 π.Χ.

Μια άλλη πλάκα από το 1800-1600 π.Χ. περίπου έχει ένα τετράγωνο με σημειωμένα τρίγωνα στο εσωτερικό του. Η μετάφραση των σημάνσεων από τη βάση 60 – το σύστημα αρίθμησης που χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι Βαβυλώνιοι – έδειξε ότι αυτοί οι αρχαίοι μαθηματικοί γνώριζαν το «πυθαγόρειο θεώρημα» (δεν το ονόμαζαν έτσι, φυσικά) καθώς και άλλες προηγμένες μαθηματικές έννοιες.«Το συμπέρασμα είναι αναπόφευκτο. Οι Βαβυλώνιοι γνώριζαν τη σχέση μεταξύ του μήκους της διαγωνίου ενός τετραγώνου και της πλευράς του  (d = a√2)», γράφει ο μαθηματικός Μπρους Ράτνερ σε ένα άρθρο για το θέμα. «Αυτός ήταν πιθανότατα ο πρώτος αριθμός που ήταν γνωστός ως ανορθολογικός. Ωστόσο, αυτό με τη σειρά του σημαίνει ότι ήταν εξοικειωμένοι με το «πυθαγόρειο θεώρημα» ή, τουλάχιστον, με την ειδική περίπτωσή του για τη διαγώνιο ενός τετραγώνου (d2 = a2 + a2 = 2a2), περισσότερο από χίλια χρόνια πριν από τον μεγάλο σοφό από τον οποίο πήρε το όνομά του», αναφέρει.

Γιατί λοιπόν αυτό αποδόθηκε στον Πυθαγόρα; Δεν σώζεται κανένα πρωτότυπο γραπτό του Πυθαγόρα. Ό,τι γνωρίζουμε γι’ αυτόν μεταδόθηκε από άλλους, ιδίως από τους Πυθαγόρειους, που ήταν μέλη μιας σχολής την οποία ίδρυσε στη σημερινή νότια Ιταλία. Η σχολή, που ονομάστηκε «Ημικύκλιος του Πυθαγόρα», ήταν μυστικοπαθής, αλλά οι γνώσεις που μαθαίνονταν εκεί ή ανακαλύπτονταν μεταδίδονταν παντού και συχνά αποδίδονταν στον ίδιο τον Πυθαγόρα.

«Ένας λόγος για τη σπανιότητα των πρωτότυπων πηγών του Πυθαγόρα ήταν ότι η πυθαγόρεια γνώση περνούσε από γενιά σε γενιά από στόμα σε στόμα, καθώς το γραπτό υλικό ήταν σπάνιο», συνέχισε ο Ράτνερ.