Το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, προσφέροντας νέα γνώση στην έρευνα με σκοπό την προαγωγή της δημόσιας υγείας, δημιούργησε για πρώτη φορά διεθνώς, μια κλίμακα για τη μέτρηση του εθισμού στο TikTok.
Πιο συγκεκριμένα, η κλίμακα για τη μέτρηση του εθισμού στο TikTok (TikTok Addiction Scale) προέκυψε από την ερευνητική μελέτη του Επίκουρου Καθηγητή Πέτρου Γαλάνη, της υποψήφιας Διδάκτορος Αγλαΐας Κατσιρούμπα (νοσηλεύτριας ΠΕ, MSc), του μέλους ΕΔΙΠ Ολυμπίας Κωνσταντακοπούλου και του υποψήφιου μεταδιδάκτορα Ιωάννη Μωύσογλου (νοσηλευτή ΠΕ, MSc, PhD). Το σχετικό άρθρο έχει δημοσιευθεί στο έγκριτο περιοδικό “AIMS Public Health” (impact factor = 3,1) και είναι δωρεάν διαθέσιμο στον σύνδεσμο doi: 10.3934/publichealth.2024061.
H πρώτη κλίμακα για τον εθισμό του TikTok διεθνώς
Η Ελληνική και η Αγγλική έκδοση της κλίμακας για τη μέτρηση του εθισμού στο TikTok (TikTok Addiction Scale) είναι ελεύθερες προς χρήση στον σύνδεσμο http://scholar.uoa.gr/pegalan/tiktok-addiction-scale-0. Επιπλέον, παρέχονται αναλυτικά οι οδηγίες για τη συμπλήρωση της κλίμακας, καθώς επίσης και ο τρόπος με τον οποίο βαθμολογούνται οι απαντήσεις.
Αναλυτικότερα, το Εργαστήριο Κλινικής Επιδημιολογίας του Τμήματος Νοσηλευτικής του ΕΚΠΑ δημιούργησε και στάθμισε μια κλίμακα, η οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί αποκλειστικά για τη μέτρηση των επιπέδων του εθισμού στο μέσο κοινωνικής δικτύωσης. Η κλίμακα εθισμού είναι η πρώτη κλίμακα διεθνώς η οποία εστιάζει αποκλειστικά στη χρήση του μέσου κοινωνικής δικτύωσης, καθώς οι διάφορες κλίμακες που έχουν αναπτυχθεί έως σήμερα στη βιβλιογραφία αναφέρονται είτε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης γενικά είτε αποκλειστικά στο Facebook ή στο Instagram. Το γεγονός αυτό καθιστά εξαιρετικά σημαντική την TikTok Addiction Scale, καθώς δίνει τη δυνατότητα στους ερευνητές να εστιάσουν αποκλειστικά στη χρήση του μέσου κοινωνικής δικτύωσης που αποτελεί πλέον ένα από τα πιο διαδεδομένα μέσα κοινωνικής δικτύωσης παγκοσμίως.
3,5 εκατ. χρήστες του TikTok στην Ελλάδα
Ενδεικτικά αναφέρεται ότι στην Ελλάδα υπάρχουν περισσότεροι από 3,5 εκατομμύρια χρήστες του TikTok με το 33% μάλιστα των χρηστών να είναι κάτω των 25 ετών. Επιπλέον, οι χρήστες του μέσου κοινωνικής δικτύωσης στην Ελλάδα χρησιμοποιούν την πλατφόρμα αρκετές ώρες καθημερινά και πιο συγκεκριμένα το 42% την χρησιμοποιεί 2-4 ώρες, ενώ το 38% την χρησιμοποιεί τουλάχιστον 4 ώρες. Το μέσο κοινωνικής δικτύωσης είναι σήμερα η πλατφόρμα με την μεγαλύτερη εξάπλωση και δυναμική, καθώς περίπου το 20% του πληθυσμού παγκοσμίως έχει λογαριασμό στη συγκεκριμένη πλατφόρμα με ορισμένες χώρες μάλιστα να έχουν ακόμη μεγαλύτερα ποσοστά. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι στις ΗΠΑ περίπου το 45% του πληθυσμού έχει λογαριασμό στο μέσο κοινωνικής δικτύωσης, ενώ στην Ευρώπη το 32% του πληθυσμού.
Επομένως, η δημιουργία μιας κλίμακας αποκλειστικά για τη μέτρηση της προβληματικής χρήσης του TikTok είναι επιβεβλημένη ανάγκη, καθώς το TikTok διαφέρει από τα υπόλοιπα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τόσο ως προς τον τρόπο λειτουργίας του όσο και ως προς τον τρόπο που μπορεί να οδηγήσει σε προβληματική χρήση. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι σε αρκετές χώρες έχει ήδη συζητηθεί ακόμη και το ενδεχόμενο της απαγόρευσης της χρήσης του μέσου κοινωνικής δικτύωσης ιδιαίτερα σε παιδιά και εφήβους, καθώς πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι μπορεί να επηρεάσει ακόμη και τις γνωστικές λειτουργίες των χρηστών. Είναι σαφές επομένως ότι η αξιόπιστη και έγκυρη μέτρηση της προβληματικής χρήσης του μέσου κοινωνικής δικτύωσης είναι καθοριστικής σημασίας για να αναγνωριστούν οι χρήστες υψηλού κινδύνου να εμφανίσουν εθισμό στο TikTok.
Επισημαίνεται ότι για τη δημιουργία και τη στάθμιση της κλίμακας εφαρμόστηκαν πιστά όλα τα επιστημονικά βήματα όπως αυτά ορίζονται από την επιστήμη της μεθοδολογίας της έρευνας για τη δημιουργία μιας αξιόπιστης και έγκυρης κλίμακας. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι η TikTok Addiction Scale έχει (α) υψηλή εγκυρότητα, δηλαδή όντως μετρά τα επίπεδα εθισμού στο μέσο κοινωνικής δικτύωσης και (β) υψηλή αξιοπιστία, δηλαδή οδηγεί σε παρόμοια αποτελέσματα έπειτα από επαναλαμβανόμενες μετρήσεις.
Συνοπτικά αναφέρεται ότι η TikTok Addiction Scale μετράει τις έξι διαστάσεις του εθισμού και πιο συγκεκριμένα τη συνεχή ενασχόληση (salience), τη μεταβολή της διάθεσης (mood modification), την ανοχή (tolerance), τα συμπτώματα στέρησης (withdrawal symptoms), τις συγκρούσεις (conflict) και την υποτροπή (relapse). κλίμακα περιλαμβάνει 15 ερωτήσεις και για να απαντηθούν χρειάζονται περίπου μόνο 3-4 λεπτά.
Η TikTok Addiction Scale αποτελεί την πρώτη κλίμακα διεθνώς για τη μέτρηση του εθισμού στο TikTok. Η εξαιρετική αξιοπιστία και εγκυρότητα της TikTok Addiction Scale, καθώς επίσης και η απλότητα και η ευκολία στη συμπλήρωσή της δίνουν τη δυνατότητα στους ερευνητές να την χρησιμοποιήσουν στις μελέτες τους για τη διερεύνηση της χρήσης του μέσου κοινωνικής δικτύωσης. Επιπλέον, μπορεί να χρησιμοποιηθεί και σε κλινικό επίπεδο για την πρώιμη αναγνώριση των ατόμων που διατρέχουν υψηλό κίνδυνο εθισμού στο μέσο κοινωνικής δικτύωσης, έτσι ώστε να αναζητήσουν έγκαιρα την κατάλληλη φροντίδα υγείας. Καθώς τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και ιδιαίτερα το TikTok χρησιμοποιούνται ολοένα και περισσότερο και ιδιαίτερα μεταξύ των παιδιών και των εφήβων, απαιτείται η εγρήγορση των επιστημόνων υγείας για τις συνέπειες που μπορεί να επιφέρουν.
