Το ρωσικό φυσικό αέριο σταμάτησε από σήμερα (1/1) να ρέει προς τα κράτη-μέλη της ΕΕ μέσω της Ουκρανίας, μετά από τη λήξη μιας πενταετούς συμφωνίας η οποία στην πραγματικότητα σηματοδοτεί το τέλος μιας συμφωνίας δεκαετιών.
Η παλαιότερη οδός εξαγωγής φυσικού αερίου της Ρωσίας προς την Ευρώπη -ένας αγωγός που χρονολογείται από τις σοβιετικές μέρες- επρόκειτο να κλείσει στα τέλη του 2024, καθώς έληγε η πενταετής συμφωνία διαμετακόμισης μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας. Στοιχεία από τον φορέα διαμετακόμισης φυσικού αερίου της Ουκρανίας έδειξαν χθες ότι η Ρωσία δεν είχε ζητήσει να ρεύσει φυσικό αέριο εν όψει της 1ης Ιανουαρίου.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση μείωσε δραστικά την εξάρτησή της από το ρωσικό αέριο μετά από το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, αναζητώντας εναλλακτικές πηγές φυσικού αερίου.
Οι υπόλοιποι αγοραστές ρωσικού φυσικού αερίου όπως η Σλοβακία και η Αυστρία έχουν ήδη εξασφαλίσει εναλλακτικές προμήθειες και οι αναλυτές προβλέπουν ελάχιστο αντίκτυπο στην αγορά τους από την εν λόγω διακοπή. Οι ευρωπαϊκές τιμές αναφοράς του φυσικού αερίου διαμορφώθηκαν χθες στα 48,50 ευρώ ανά μεγαβατώρα, ελάχιστα πάνω από το άνοιγμα των συναλλαγών.
Αλλά η διακοπή της ροής του ρωσικού φυσικού αερίου έχει και τεράστια γεωπολιτική σημασία.
Από τότε που εισέβαλε στην Ουκρανία, η Ρωσία έχει χάσει το κυρίαρχο μερίδιό της στις προμήθειες φυσικού αερίου σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης εν αντιθέσει με ανταγωνιστές της όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, το Κατάρ και η Νορβηγία, γεγονός που ώθησε την ΕΕ να μειώσει την εξάρτησή της από το ρωσικό φυσικό αέριο.
Ο άλλοτε μεγαλύτερος εξαγωγέας φυσικού αερίου στον πλανήτη, η κρατικά ελεγχόμενη Gazprom, κατέγραψε ζημίες ύψους 7 δισεκατομμυρίων δολαρίων μόνο το 2023 – ήταν η πρώτη ετήσια ζημία που κατέγραψε από το μακρινό 1999.
Για την Ευρώπη, η απώλεια φθηνών ρωσικών προμηθειών φυσικού αερίου επιδείνωση τη μεγάλη οικονομική επιβράδυνση, την άνοδο του πληθωρισμού και επιδείνωση της κρίσης κόστους ζωής που πλήττουν την ήπειρο.
Ενώ η Ευρώπη έσπευσε να βρει εναλλακτικές πηγές ενέργειας, η απώλεια του ρωσικού φυσικού αερίου έχει επιδεινώσει τις μακροπρόθεσμες ανησυχίες για τη φθίνουσα παγκόσμια ανταγωνιστικότητά της και ειδικότερα για το βιομηχανικό μέλλον της Γερμανίας.
Οι επιπτώσεις του πολέμου στην Ουκρανία
Η Ρωσία και η Σοβιετική Ένωση πέρασαν μισόν αιώνα δημιουργώντας ένα σημαντικό μερίδιο της ευρωπαϊκής αγοράς φυσικού αερίου, το οποίο στην κορύφωσή του ήταν της τάξεως του 35%, αλλά ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει βάλει τέλος σε αυτήν την επιτυχία της Gazprom.
Οι περισσότερες διαδρομές ρωσικού φυσικού αερίου προς την Ευρώπη είναι κλειστές, συμπεριλαμβανομένης της Yamal-Europe μέσω Λευκορωσίας και του Nord Stream κάτω από τη Βαλτική ο οποίος ανατινάχτηκε το 2022.
Ο αγωγός της σοβιετικής εποχής μέσω Ουκρανίας φέρνει φυσικό αέριο από τη Σιβηρία μέσω της πόλης Σούτζα -που τώρα βρίσκεται υπό τον έλεγχο Ουκρανών στρατιωτών- στην περιφέρεια Κουρσκ της Ρωσίας. Στη συνέχεια ρέει μέσω της Ουκρανίας στη Σλοβακία, όπου ο αγωγός χωρίζεται σε παρακλάδια που καταλήγουν στην Τσεχία και την Αυστρία.
Το Κίεβο αρνήθηκε να διαπραγματευτεί μια νέα συμφωνία διαμετακόμισης.
Η Ουκρανία χάνει 800 εκατομμύρια αμερικανικά δολάρια ετησίως μέσω τελών από τη Ρωσία, ενώ η Gazprom χάνει 5 δισεκατομμύρια δολάρια από πωλήσεις φυσικού αερίου στην Ευρώπη μέσω Ουκρανίας.
Το τέλος της συμφωνίας διαμετακόμισης εκτιμάται πως είναι απίθανο να προκαλέσει ξανά ένα «ράλι» στην τιμή του φυσικού αερίου στην ΕΕ, όπως έγινε το 2022, λόγω των εναλλακτικών λύσεων που έχουν δημιουργηθεί
Η Ρωσία έστειλε περίπου 15 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας το 2023 – μόλις το 8% του φυσικού αερίου που είχε στείλει στην Ευρώπη μέσω διαφόρων διαδρομών το 2018-2019.
Η Gazprom έστειλε 37,2 εκατομμύρια κυβικά μέτρα χθες, ενώ προχθές έστειλε 42,4 εκατομμύρια κυβικά μέτρα. Αργότερα, ο φορέας διαμετακόμισης φυσικού αερίου της Ουκρανίας δήλωσε ότι η Ρωσία δεν είχε ορίσει νέα ροή φυσικού αερίου για την 1η Ιανουαρίου μέσω του ουκρανικού αγωγού που στέλνει αέριο στην Ευρώπη.
Η διακοπή των προμηθειών μέσω Ουκρανίας θα είναι ένα σημαντικό πλήγμα για τη Μολδαβία, μια χώρα που κάποτε ήταν μέρος της Σοβιετικής Ένωσης.
Η Ουγγαρία και άλλες χώρες συνεχίζουν να λαμβάνουν ρωσικό φυσικό αέριο από τον νότο, μέσω του αγωγού TurkStream που βρίσκεται στον πυθμένα της Μαύρης Θάλασσας – αν και η Ουγγαρία ήταν πρόθυμη να διατηρήσει και την ουκρανική διαδρομή.
