Μπορεί η στεγαστική κρίση, που μαστίζει την Ευρώπη και τις ΗΠΑ να υποδαυλίζει ρεύματα αντιδραστικού λαϊκισμού, ανάμεσα στους νέους;
Αναλυτές ισχυρίζονται ότι υπάρχει μια αλληλοτροφοδοτούμενη σχέση ανάμεσα στην έλλειψη προσιτής στέγης και στην απαξίωση της πολιτικής από μερίδα της νεολαίας. Ορισμένοι φτάνουν στο σημείο να υποστηρίζουν ότι η κρίση στέγασης, που πλήττει διπλά τους νέους, τους κάνει πιο ευάλωτους στη ρητορική της ακροδεξιάς.
«Αντιμετωπίστε τη στεγαστική κρίση, αλλιώς ρισκάρετε να τροφοδοτήσετε την ακροδεξιά»
Ηγέτες που χαρακτηρίζονται «λαϊκιστές», αλλά στην πραγματικότητα είναι απλώς ακροδεξιοί, όπως ο Ντόναλντ Τραμπ στις ΗΠΑ αλλά και ο Γκέερτ Βίλντερς στην Ολλανδία, υπόσχονται ότι θα λύσουν το στεγαστικό πρόβλημα υψώνοντας φράχτες στους μετανάστες, συνδέοντας την έλλειψη στέγης με την «πολιτική των ανοιχτών συνόρων».
Νέοι και στεγαστική κρίση: Βούτυρο στο ψωμί της ακροδεξιάς;
Το ζήτημα αυτό είχε αναδειχθεί και πριν τις ευρωεκλογές, με τον ειδικό εισηγητή του ΟΗΕ για το δικαίωμα στη στέγαση να χτυπάει το καμπανάκι στους Ευρωπαίους πολιτικούς: «Αντιμετωπίστε τη στεγαστική κρίση, αλλιώς ρισκάρετε να τροφοδοτήσετε την ακροδεξιά», ήταν το μήνυμα που έστειλε με δηλώσεις του στον Τύπο.
«Τα ακροδεξιά κόμματα επωφελούνται όταν μπορούν να εκμεταλλευτούν τα κοινωνικά κενά που προκύπτουν από την έλλειψη επενδύσεων για κοινωνική στέγαση, και τον ανεπαρκή κυβερνητικό σχεδιασμό… ιδίως όταν μπορούν να κατηγορήσουν τους ξένους», τόνιζε σε συνέντευξή του στον Guardian. Είπε ότι το στεγαστικό πρόβλημα στην Ευρώπη έχει μεγεθυνθεί και δεν πλήττει πλέον μόνο τους χαμηλόμισθους, τις μονογονεϊκές οικογένειες και τους μετανάστες, αλλά και τη μεσαία τάξη.
«Αυτό είναι το βασικό κοινωνικό ζήτημα του 21ου αιώνα», υπογράμμισε.
Τη σύνδεση μεταξύ στεγαστικής κρίσης και ανόδου του «λαϊκισμού» ανάμεσα στη νεολαία, επαναφέρει το Politico, εν όψει των προεδρικών εκλογών στις ΗΠΑ.
«Οι νέοι ψηφοφόροι που χάνουν την πίστη τους στη δημοκρατία, ωθούνται εν μέρει από μια αιτία που προκαλεί έκπληξη: τα υψηλά ενοίκια και την αύξηση των τιμών των ακινήτων», γράφει νέο αφιέρωμα του διεθνούς Μέσου.
«Σε ολόκληρη τη Βόρεια Αμερική και την Ευρώπη, η έλλειψη στέγης, ωθεί τους ψηφοφόρους, ιδίως τους νεότερους, σε λαϊκιστές ηγέτες που υπόσχονται να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα εστιάζοντας σε ένα ζήτημα που είναι ήδη βασικό στις πλατφόρμες τους – αν και όχι απαραίτητα το κύριο που οδηγεί στο πρόβλημα – την αύξηση της μετανάστευσης».
Στεγαστική κρίση και λαϊκισμός
Το Politico επικαλείται τα ευρήματα επιστημονικής έρευνας (Housing And Populism – David Adler και Ben Ansell). Ενώ ορισμένοι ιδιοκτήτες κατοικιών έχουν κερδίσει μαζικά από την άνοδο των τιμών των κατοικιών, γράφουν οι ερευνητές «η δυναμική της αγοράς κατοικίας έχει δημιουργήσει έναν χάρτη με νικητές και ηττημένους».
Ανάμεσα στους χαμένους είναι μια μεγάλη μερίδα των αποκαλούμενων Μillenials – οι σημερινοί 30άρηδες ως 40άρηδες, και της γενιάς Ζ, οι 20άρηδες που τώρα βγαίνουν στην αγορά εργασίας.
Η απογοήτευση και η αποξένωση από τους δημοκρατικούς θεσμούς ανάμεσα σε αυτές τις ηλικιακές κατηγορίες αποτυπώνεται και στις δημοσκοπήσεις, σημειώνουν οι αρθρογράφοι του Politico. Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες οι νεότερες ηλικίες εμφανίζονται πιο δύσπιστες απέναντι στη δημοκρατία από ό,τι η γενιά των γονιών τους. Ως παράδειγμα φέρνουν τη Γαλλία, την Ολλανδία, τη Σουηδία, και τη Φινλανδία, αλλά και τη Γερμανία, όπου οι νέοι ψήφισαν «σε πρωτοφανή ποσοστά ευρωσκεπτικιστικά και εθνικιστικά κόμματα στις τελευταίες εθνικές εκλογές».
Τι συμβαίνει στην Ευρώπη και στην Ελλάδα
Στην Ευρώπη, με βάση τα στοιχεία της Εurostat, το 26% των νέων ζει σε κατοικίες που αντιμετωπίζουν στενότητα χώρου. Στην Ελλάδα τα ποσοστά αυτά είναι σχεδόν διπλάσια, με τον έναν στους δύο νέους, 15 ως 29 ετών, να ζει σε συνθήκες συνωστισμού. Πρόκειται για το τέταρτο υψηλότερο ποσοστό στην Ευρώπη, μετά την Ρουμανία και τη Βουλγαρία και τη Λετονία.
Πάνω από 3 στους 10 νέους στην Ελλάδα ζουν σε νοικοκυριά που υποφέρουν από υπερβολικό κόστος στέγασης, υπετριπλάσιο ποσοστό από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο
Οι νέοι της Ελλάδας όμως έχουν τα πρωτεία στην «υπερβολική στεγαστική επιβάρυνση». Δηλαδή στο ποσοστό των νοικοκυριών που ξοδεύουν πάνω από το 40% του εισοδήματός τους για στέγαση (ενοίκιο, ενυπόθηκα δάνεια, λογαριασμούς).
Πάνω από 3 στους 10 νέους στην Ελλάδα ζουν σε νοικοκυριά που υποφέρουν από υπερβολικό κόστος στέγασης (31,4% στην ηλικιακή κατηγορία 20-24 ετών). Πρόκειται για υπερτριπλάσιο ποσοστό από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο για τους νέους (9,7%), και το υψηλότερο στην Ευρώπη στις ηλικίες 15-20 και 26-29 ετών. Οι μόνοι που μας ξεπερνάνε είναι οι Δανοί, στη μεσαία κατηγορία των ηλικιών 20-24, όπου σχεδόν ο ένας στους δύο επιβαρύνεται υπερβολικά από το κόστος στέγασης.
Αντίστοιχα οι νέοι της Ελλάδας δυσκολεύονται πολύ περισσότερο από τους συνομηλίκους τους σε άλλες χώρες να ζήσουν μόνοι τους, αφού το εισόδημά τους δεν επαρκεί για να καλύψει το κόστος στέγασης που καλπάζει. Ο μέσος όρος ηλικίας που εγκαταλείπουν την οικογενειακή εστία είναι στα 30,7 έτη, όταν στην Ευρώπη ο μέσος όρος είναι τα 26,1 έτη.
Οι νέοι στρέφονται στην αποχή
Σημαίνουν όλα αυτά ότι οι νέοι γίνονται «λαϊκιστές» και στρέφονται στην ακροδεξιά;
Η απάντηση δεν είναι μονοσήμαντη. Για παράδειγμα, στη Γαλλία, μεγάλο ποσοστό νέων – περίπου ο ένας στους τρεις κάτω των 30 ετών, ψήφισαν τον Εθνικό Συναγερμό στις ευρωεκλογές, τάση που αποτυπώθηκε και στον πρώτο γύρο των εθνικών εκλογών. Από την άλλη, η ανατροπή του β’ γύρου, με τη νίκη του Λαϊκού Μετώπου, οφείλεται εν μέρει και στη στήριξη από τους νέους – ειδικά την αποκλεισμένη νεολαία των προαστίων.
Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, η στροφή στην ακροδεξιά δεν επιβεβαιώνεται στην κάλπη. Αντιθέτως, στις ευρωεκλογές πρώτο κόμμα στους νέους ήταν ο ΣΥΡΙΖΑ, με 20%, δεύτερη η ΝΔ, τρίτο το ΠΑΣΟΚ και τέταρτο το ΚΚΕ. Το κατεξοχήν κόμμα του λαϊκιστικού εθνικισμού, η Ελληνική Λύση είχε πολύ χαμηλότερα ποσοστά στους νέους ψηφοφόρους από ό,τι στον μέσο όρο (5,9% έναντι 9,3%). Όσο για την θρησκόληπτη Νίκη, η απήχησή της στους νέους ήταν σχεδόν όση και στο σύνολο των ψηφισάντων (4,5%).
Η πρώτη επιλογή των νέων βέβαια είναι η αποχή από τις κάλπες. Αν οι τελευταίες ευρωεκλογές είχαν ρεκόρ αποχής, με σχεδόν τους 6 στους 10 να μην ψηφίζουν, στους νέους τα ποσοστά ενδέχεται να είναι ακόμα υψηλότερα, με έρευνες κοινής γνώμης να τα τοποθετούν γύρω στο 70%.
