Στα προάστια του Ελ Άλτο, μιας από τις πιο πυκνοκατοικημένες πόλεις της Βολιβίας, εκατοντάδες κτίρια στέκουν στην άκρη ενός απόκρημνου χωμάτινου γκρεμού. Τα συγκεκριμένα κτίσματα, που βρίσκονται στην Avenida Panorámica και τη La Ceja, φέρουν την ονομασία “σπίτια αuτοκτονίας” λόγω του υψηλού κινδύνου κατολισθήσεων που απειλεί τις ζωές των κατοίκων τους.
Η ευάλωτη τοποθεσία τους, σε μια πλαγιά που θεωρείται ιδιαίτερα επιρρεπής σε καταστροφικές κατολισθήσεις, έχει γίνει αντικείμενο ανησυχίας, ειδικά τις τελευταίες εβδομάδες, καθώς έντονες βροχοπτώσεις πλήττουν την πρωτεύουσα της Βολιβίας και τις γύρω περιοχές. Παρόλα αυτά, οι κάτοικοι αυτών των κτιρίων, μεταξύ των οποίων ντόπιοι σαμάνοι, γνωστοί ως yatiri, και έμποροι, αρνούνται πεισματικά να εγκαταλείψουν τα σπίτια και τις επιχειρήσεις τους.
«Δεν θα μετακινηθούμε από αυτό το μέρος, γιατί εδώ βγάζουμε το καθημερινό μας μεροκάματο», δήλωσε πρόσφατα ένας yatiri στο πρακτορείο Reuters. «Θα φροντίσουμε το έδαφος και ειδικά τα όμβρια ύδατα, ώστε να διοχετεύονται αλλού και να μην επιδεινώνεται η διάβρωση».
Οι προσπάθειες διαχείρισης της βροχόπτωσης και πρόληψης της διάβρωσης είναι πολύ πιο δύσκολες απ’ όσο ακούγονται. Οι τοπικές αρχές επισημαίνουν πως η κατάσταση βρίσκεται σε οριακό σημείο και πως η πλήρης κατάρρευση του γκρεμού είναι αναπόφευκτη, με αποτέλεσμα η εκκένωση των σπιτιών να κρίνεται απολύτως απαραίτητη. «Η πλαγιά σε αυτήν την κοιλάδα έχει κλίση 90 μοιρών», δήλωσε ο Gabriel Pari, δημοτικός γραμματέας για το νερό, την αποχέτευση, τη διαχείριση του περιβάλλοντος και τον κίνδυνο. «Θέλουμε να αποχωρήσουν οι κάτοικοι για την ασφάλειά τους. Αν αρνηθούν, θα αναγκαστούμε να καταφύγουμε στη χρήση βίας».
Τα σπίτια αυτοκτονίας, κατασκευασμένα από τούβλα και σκεπασμένα με φύλλα κυματοειδούς λαμαρίνας, θεωρούνται πολύτιμα για τους yatiri, οι οποίοι αρνούνται να τα εγκαταλείψουν. Για αυτούς, τα σπίτια αυτά δεν είναι απλώς κτίρια, αλλά ιεροί χώροι που συνδέονται με την πνευματική τους ζωή. Ορισμένοι έχουν προτείνει ακόμη και τελετουργικές προσφορές προς την Pachamama, τη θεότητα της γης που λατρεύεται από τους ιθαγενείς των Άνδεων.
«Μπορούμε να κάνουμε μια τελετή προσφοράς ως ένδειξη σεβασμού», εξηγεί ένας σαμάνος. «Η γη χρειάζεται μια προσφορά, όπως χρειάζεται το φαγητό. Με αυτόν τον τρόπο, το έδαφος δεν θα κινηθεί, αντίθετα θα σταθεροποιηθεί».
Αν και τα συγκεκριμένα σπίτια στέκουν για χρόνια κυριολεκτικά στο χείλος του γκρεμού, οι πρόσφατες βροχοπτώσεις και οι κλιματικές αλλαγές έχουν επιδεινώσει δραματικά την κατάσταση. Η εντατικοποίηση των καιρικών φαινομένων, με συχνότερες και ισχυρότερες βροχές, αυξάνει διαρκώς τον κίνδυνο κατολισθήσεων.
Το Ελ Άλτο, που βρίσκεται σε υψόμετρο περίπου 4.000 μέτρων, έχει εξελιχθεί σε μια πόλη γεμάτη αντιφάσεις: ραγδαία αστικοποίηση, φτώχεια και ανεπαρκής πολεοδομικός σχεδιασμός έχουν δημιουργήσει φαινόμενα όπως αυτό των “σπιτιών αυτοκτονίας”. Η άρνηση των κατοίκων να εγκαταλείψουν τις περιουσίες και τους χώρους εργασίας τους αντικατοπτρίζει την οικονομική ανασφάλεια και την πολιτιστική τους σύνδεση με τη γη. Οι σαμάνοι και οι έμποροι βλέπουν σε αυτά τα σπίτια μια καθημερινότητα που δεν μπορούν να θυσιάσουν, παρά τον προφανή κίνδυνο.
Τα “σπίτια αυτοκτονίας” του Ελ Άλτο παραμένουν ένα σύμβολο ανθρώπινης επιμονής και ταυτόχρονα μια τραγική υπενθύμιση της αδυναμίας να αντιμετωπιστούν προβλήματα που συνδέονται με το περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή. Το αν οι αρχές θα καταφέρουν να πείσουν τους κατοίκους να αποχωρήσουν ή αν οι προσφορές προς την Pachamama θα αποδειχθούν αρκετές για να σταθεροποιήσουν το έδαφος, μένει να φανεί.
Σε κάθε περίπτωση, η εικόνα αυτών των κτιρίων που ισορροπούν στην άκρη της αβύσσου αποτελεί μια δυνατή μεταφορά για τον τρόπο με τον οποίο η ανθρωπότητα συχνά ζει στα άκρα, αγνοώντας τους κινδύνους που η φύση προειδοποιεί με κάθε τρόπο.
