Η Σεμπνέμ Ογούζ, συνταξιούχος καθηγήτρια πολιτικής επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Μπασκέντ στην Άγκυρα έχει μια μακρά διαδρομή στην μαχόμενη κοινωνική θεωρία, στην ανάλυση των δυναμικών της τουρκικής κοινωνίας αλλά και στη δράση για τα κοινωνικά και πολιτικά δικαιώματα. Μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής του αριστερού και φιλοκουρδικού κόμματος HDP μίλησε στο in για την κατάσταση στην Τουρκία, λίγες εβδομάδες πριν από τις κρίσιμες προεδρικές και βουλευτικές εκλογές της 14ης Μαΐου.
Τι μπορούμε να πούμε για την κατάσταση στην Τουρκία στις παραμονές των εκλογών της 14ης Μαΐου;
Πρώτα από όλα βιώνουμε τις καταστροφικές επιπτώσεις του βαθιού μετασχηματισμού του πολιτικού καθεστώτος προς αυτό που θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε ως ένα νέο είδος ισλαμικού φασισμού και την ακραία φτωχοποίηση μεγάλων τμημάτων της κοινωνίας ύστερα από 21 χρόνια διακυβέρνησης του AKP. Επιπλέον, είχαμε την απώλεια πάνω από 50.000 ζωών στους πρόσφατους σεισμούς, που όπως αρκετοί παρατήρησαν ήταν μια πολιτική και όχι φυσική καταστροφή. Γι’ αυτό και η πλειοψηφία των ανθρώπων στην Τουρκία έχουν απαυδήσει με το καθεστώς του AKP και θέλουν μια πραγματική αλλαγή στις επερχόμενες εκλογές.
Όμως, αυτό δεν θα είναι τόσο εύκολο όπως ήταν σε χώρες όπως οι ΗΠΑ και η Βραζιλία. Ο Τραμπ και ο Μπολσονάρο αναγκάστηκαν να παραδεχτούν την ήττας του ύστερα από ένα σύντομο διάστημα όπου αμφισβήτησαν το εκλογικό αποτέλεσμα. Και αυτό γιατί δεν έμειναν για τόσο καιρό στην εξουσία ώστε να οργανωθούν επαρκώς και να «ριζώσουν» σε όλους τους κρατικούς μηχανισμούς.
Ωστόσο, ο Ερντογάν είναι στην εξουσία για πάνω από είκοσι χρόνια, δημιούργησε τη δική του αστική τάξη, διαμόρφωσε τις παραστρατιωτικές του δυνάμεις, ανασχεδίασε στον στρατό, το δικαστικό σώματα, τα ΜΜΕ και τους άλλους κρατικούς θεσμούς. Προχώρησε με επιτυχία στη μετάβαση από το προηγούμενο μπλοκ εξουσίας, που στηριζόταν σε μεγάλους καπιταλιστές προσανατολισμένους προς τη Δύση, που αναπτύχθηκε στα πρώτα χρόνια του κεμαλικού καθεστώτος, προς ένα νέο μπλοκ εξουσίας αναδυόμενων ισλαμικών καπιταλιστών προσανατολισμένων προς χώρες όπως το Κατάρ, η Ρωσία και το Αζερμπαϊτζάν.
Η μετάβαση αυτή συνοδεύτηκε από μια βαθιά αλλαγή στους κρατικούς μηχανισμούς, όπου η Ντιγιανέτ (Διεύθυνση Θρησκευτικών Υποθέσεων) έγινε ένας εξέχων θεσμός με έναν τεράστιο προϋπολογισμό και αρκετό προσωπικό, παρεμβαίνοντας σε όλες τις πλευρές της κοινωνικής ζωής. Στο μεταξύ το τουρκικό κράτος έχει γίνει μια πολεμική μηχανή που ξοδεύει σχεδόν το 20% του προϋπολογισμού σε στρατιωτικές δραστηριότητες, επιμένοντας στη σύγκρουση στην ανατολική Τουρκία με τον κουρδικό πληθυσμό και διασχίζοντας συχνά τα σύνορα με τη Συρία για στρατιωτικές επεμβάσεις τα τελευταία τέσσερα χρόνια.
Όλος αυτός ο μετασχηματισμός απέκτησε νέες διαστάσεις από όταν το AKP σχημάτισε το 2018 τη «Συμμαχία του Λαού» με το υπερεθνικιστικό MHP (Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης) και το BBP (Κόμμα της Μεγάλης Ενότητας). Αυτή η συμμαχία όχι μόνο βάθυνε τον ισλαμικό φασιστικό χαρακτήρα του καθεστώτος αλλά και ενίσχυσε τις τυπικές και άτυπες συμμαχίες με υπερεθνικιστικές συμμορίες, ηγέτες της μαφίας και παραστρατιωτικές δυνάμεις. Την παραμονή των εκλογών του 2023, δύο ακόμη ισλαμικά κόμματα μπήκαν στη συμμαχία. To HUDARAR και τo YRP (Κόμμα της Νέας Ευημερίας). Το HUDARAR είναι ένα κουρδικό ισλαμιστικό κόμμα που έχει τις ρίζες του στην ένοπλη ομάδα Χεζμπολά (που δεν έχει σχέση με τη λιβανέζικη Σιιτική οργάνωση με το ίδιο όνομα), που είναι υπεύθυνη για τη δολοφονία εκατοντάδων ανθρώπων, συμπεριλαμβανομένων και κούρδων διαφωνούντων, υπερασπιστών των ανθρωπίνων και δικαιωμάτων και δημοσιογράφων στη δεκαετία του 1990. Ονομάζονταν και «Χεζμπο-κόντρας» για τον ρόλο που έπαιξαν στις επιχειρήσεις των κρατικών υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένων και εξωδικαστικών δολοφονιών και «εξαφανίσεων». Το HUDARAR έχει στοιχεία στο πρόγραμμα του που παραπέμπουν στη Σαρία, όπως είναι η ποινικοποίηση των εξωσυζυγικών σχέσεων, η επέκταση των διαχωρισμών αγοριών και κοριτσιών στην εκπαίδευση και η αναθεώρηση των συνθηκών εργασίας των γυναικών ώστε να «ταιριάζουν στη φύση τους». Παρόμοια, το YRP, που έχει τις ίδιες ισλαμιστικές ρίζες με το AKP, είναι αντίθετο στα ΛΟΑΤΚΙ δικαιώματα και σκοπεύει να καταργήσει τον νόμο που προστατεύει τις γυναίκες και τα παιδιά απέναντι στην ενδοοικογενειακή βία. Επομένως, αυτή η συμμαχία ορθά έχει περιγραφεί από τον Σελαχατίν Ντεμιρτάς, τον φυλακισμένο συν-ηγέτη του HDP ως μια «συμμαχία Ταλιμπάν νέου τύπου». Είναι όντως το πιο αντιδραστικό μπλοκ στην πολιτική ιστορία της Τουρκίας και υποστηρίζεται από διάφορες θρησκευτικές σέχτες που αναπτύχθηκαν υπό την εξουσία του AKP. Εάν αυτό το μπλοκ εκλεγεί, ο μετασχηματισμός του πολιτικού καθεστώτος προς τον ισλαμικό φασισμό θα έχει ολοκληρωθεί. Έτσι οι επόμενες εκλογές δεν αφορούν μόνο την εκλογή βουλευτών και Προέδρου αλλά και την επιλογή πολιτικού καθεστώτος.
Η καθηγήτρια Σεμπνέμ Ογούζ
Ποιον ρόλο θα παίξουν στην εκλογική μάχη οι επιπτώσεις από τους πρόσφατους καταστροφικούς σεισμούς;
Αυτή είναι μια δύσκολη ερώτηση. Σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις υπάρχει μια υποχώρηση στις ψήφους του AKP, αλλά αυτή δεν συνδέεται τόσο με τη κακοδιαχείριση του σεισμού. Διάφοροι λόγοι συντελούν σε αυτό. Πρώτον, η τουρκική κοινωνία είναι ήδη πολωμένη σε δύο στρατόπεδα για χρόνια και το AKP κυρίως ενδιαφέρεται να σταθεροποιήσει τη δική του βάση υποστήριξης, παρά να αυξήσει τις ψήφους που θα μπορούσε να πάρει από το άλλο στρατόπεδο. Έτσι, μετά τον σεισμό το AKP έστειλε περισσότερη βοήθεια περιοχές με τουρκικό και σουνιτικό πληθυσμό, παρά στις περιοχές όπου κατοικούν οι Κουρδοι και οι Αλεβίτες. Κατά συνέπεια ενώ η απάντηση της κυβέρνησης στο σεισμό ενίσχυσε την οργή μεταξύ των ψηφοφόρων της αντιπολίτευσης, δεν επηρέασε στον ίδιο βαθμό τον πυρήνα των ψηφοφόρων του AKP. Δεύτερον, σε όλη τη διάρκεια της παροχής βοήθειας προς τις πληγείσες περιοχές η προπαγανδιστική μηχανή της κυβέρνησης του AKP λειτούργησε αρκετά αποτελεσματικά σε συνεργασία με την Τουρκική Υπηρεσία Πληροφοριών και τη Ντιγιανέτ. Χρησιμοποιήθηκαν θρησκευτικά συνθήματα, προκαλώντας την οργή του κοσμικού μπλοκ, κάτι που με τη σειρά του βοήθησε τον Ερντογάν να ενισχύσει την ισλαμική του βάση. Τα τηλεοπτικά κανάλια που στηρίζουν το AKP παρουσίασαν τζιχαντιστικές οργανώσεις και ισλαμιστικές σέχτες ως ΜΚΟ που συμβάλλουν στην αντιμετώπιση του σεισμού, ως εκείνοι που έβγαζαν ανθρώπους ζωντανούς από τα χαλάσματα φωνάζοντας Αλλαχ ου Ακμπάρ (ενώ στην πραγματικότητα οι διασώστες ήταν άλλοι εθελοντές). Επίσης, ο γνωστός για τις αντιμεταναστευτικές του θέσεις Ουμίτ Ουζντάγκ, ηγέτης του ακροδεξιού κόμματος Ζαφέρ (Νίκη), κινητοποιήθηκε για να κατευθύνει την οργή της κοινωνίας στους Σύριους και τις άλλες ομάδες μεταναστών που κατηγορήθηκαν για πλιάτσικο στις περιοχές που επλήγησαν από τους σεισμούς. Επιπλέον, ο Ερντογάν υποσχέθηκε ότι οι πόλεις θα ανοικοδομηθούν σε έναν χρόνο μέσα από μια εκστρατεία ανοικοδόμησης. Αυτή η υπόσχεση όχι μόνο έπεισε τους ψηφοφόρους του ότι μόνο ο Ερντογάν θα μπορέσει να επαναφέρει τις ζωές τους στην προ του σεισμού κανονικότητα, αλλά και εξασφάλισε την υποστήριξε των καπιταλιστών που στηρίζουν το AKP, καθώς τα σχέδια ανοικοδόμησης θα σημαίνουν ακόμη μεγαλύτερη μεταφορά πλούτου σε αυτούς. 
Ποιον ρόλο θα παίξει στην προεκλογική μάχη η οικονομική κατάσταση με τον πληθωρισμό και την αύξηση της ανεργίας;
Νομίζω ότι θα παίξουν πολύ σημαντικό ρόλο, ίσως περισσότερο από τον σεισμό. Όμως, η κυβέρνηση του AKP προσπάθησε να πάρει μέτρα για το αποτρέψει. Ορισμένα από αυτά τα μέτρα περιλαμβάνουν λαϊκίστικούς μηχανισμούς οικονομικής υποστήριξης. Για παράδειγμα, το όριο ηλικίας για συνταξιοδότηση δεν ισχύει για όσους άρχισαν να εργάζονται πριν το 1999, πράγμα που σημαίνει ότι 2.250.000 πολίτες αποκτούν το δικαίωμα να πάρουν σύνταξη. Άλλες ανάλογες πολιτικές είναι η αύξηση του κατώτατου μισθού, οι αυξήσεις στους μισθούς των υπαλλήλων και στις συντάξεις, η διαγραφή του τόκου στα φοιτητικά δάνεια, τα φτηνά στεγαστικά προγράμματα για αγορά πρώτης κατοικίας, τα φθηνότερα δάνεια για τις επιχειρήσεις. Ωστόσο, αυτά τα μέτρα δεν είναι αρκετά για να απορροφήσουν τα αποτελέσματα της οικονομικής κρίσης.
Έτσι, η κυβέρνηση του AKP ολοένα και περισσότερο καταφεύγει σε δύο βασικούς ιδεολογικούς μηχανισμούς. Ο πρώτος είναι το αφήγημα του «Αιώνα της Τουρκίας» (ένα βασικό σύνθημα της προεκλογικής εκστρατείας του Ερντογάν) που δίνει έμφαση στα «ένδοξα εγχώρια και εθνικά» τεχνολογικά επιτεύγματα, όπως είναι το «πρώτο εγχώρια παραγόμενο ηλεκτρικό αυτοκίνητο), το TOGG (που στην πραγματικότητα σε μεγάλο βαθμό στηρίζεται σε ξένες επιχειρήσεις για βασικά εξαρτήματά του), το πρώτο αμφίβιο αποβατικό σκάφος της Τουρκίας TCG Anadolu κ.λπ. Οι ηγέτες του AKP υποστηρίζουν ότι οι εξελίξεις αυτές είναι πιο σημαντικές από την υποχώρηση της αγοραστικής δύναμης των μαζών. Ένα πρόσφατο παράδειγμα είναι αρκετά αποκαλυπτικό. Απαντώντας στα παράπονα του ηγέτης της αντιπολίτευσης Κιλιτσντάρογλου για την τεράστια αύξηση στις τιμές των κρεμμυδιών ορισμένοι ηγέτες του AKP και του MHP υποστήριξαν με αλαζονεία: «ενώ εμείς ασχολούμαστε με ένδοξα προγράμματα του έθνους μας όπως το TOGG, τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη και τα νέα κοιτάσματα φυσικού αερίου στη Μαύρη Θάλασσα, η αντιπολίτευση ασχολείται με ελάσσονα ζητήματα όπως η τιμή του κρεμμυδιού».
Πιστεύω ότι αυτή η στρατηγική δεν μπορεί να είναι αποτελεσματική στο να περιορίσει την οργή των μαζών. Όμως, υπάρχει και ένας ακόμη ιδεολογικός μηχανισμός, που μπορεί να είναι αποτελεσματικός στους θρησκευόμενους: τους φετφάδες της Ντιγιανέτ που νομιμοποιούν τη φτώχεια και τον πληθωρισμό με δηλώσεις όπως «οι φτωχοί άνθρωποι είναι πιο κοντά στον Θεό», «ο Θεός θα δοκιμάσει τους πιστούς με το φόβο και την πείνα, με μια υποχώρηση στις ζωές και τα υπάρχοντά τους, αλλά ο Θεός θα ανταμείψει στο τέλος αυτούς που είχαν υπομονή», «μόνο ο Αλλάχ ορίζει τις τιμές, δίνει τις δυσκολίες αλλά και την αφθονία και μας εξασφαλίζει τα απαραίτητα». Αυτοί οι φετφάδες εξυπηρετούν τη συσπείρωση των ψηφοφόρων του AKP, ενώ την ίδια ώρα παράγουν μεγαλύτερη οργή στις δυνάμεις της κοσμικής αντιπολίτευσης. Η απάντηση των ανθρώπων που ζουν στην ύπαιθρο και αυτών που ζουν στις μεγάλες πόλεις επίσης διαφέρει, Οι ψήφοι του AKP στην ύπαιθρο μπορεί να μην υποχωρήσουν τόσο πολύ, καθώς οι άνθρωποι εκεί είναι πιο συντηρητικοί και πιο επιρρεπείς στο να επηρεαστούν από τους φετφάδες της Ντιγιανέτ. Όμως, θα υπάρξει μεγαλύτερη υποχώρηση στις ψήφους του AKP στις τρεις μεγάλες πόλεις: Άγκυρα, Σμύρνη και Κωνσταντινούπολη. Και αυτό γιατί ενώ το AKP συνήθιζε να λέει ότι η κοινωνική αρωγή θα υποχωρήσει εάν το CHP κερδίσει τις τοπικές εκλογές, στην πράξη η δημοτική βοήθεια σε αυτές τις πόλεις αυξήθηκε από όταν το CHP κέρδισε τις εκλογές το 2019 και έτσι οι άνθρωποι νιώθουν ότι δεν εξαρτώνται από το AKP για την επιβίωσή τους. 
Πιστεύετε ότι στις εκλογές θα απορριφθεί το αυταρχικό στυλ διακυβέρνησης του Ερντογάν;
Εάν οι εκλογές γίνονταν σε ένα ελεύθερο και ασφαλές περιβάλλον, ο αυταρχισμός του Ερντογάν θα ήταν σίγουρα βασικός συντελεστής της ήττας του. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι οι ψήφοι του Κιλιτσντάρογλου και του Ερντογάν είναι κοντά, ο Κιλιτσντάρογλου είναι πιο πάνω. Έτσι, υπό κανονικές συνθήκες, θα περιμέναμε ο Κιλιτσντάρογλου να κερδίσει τις προεδρικές εκλογές (ίσως στον δεύτερο γύρο, γιατί στον πρώτο ο Μουχαρέμ Ιντζέ θα διαιρέσει την ψήφο) και τα κόμματα της αντιπολίτευσης θα κερδίσουν την πλειοψηφία των εδρών στο κοινοβούλιο.
Ωστόσο, υπάρχουν σημαντικά εμπόδια σε αυτό. Πρώτα από όλα έχουμε να κάνουμε με την ασφάλεια των εκλογών. Γνωρίζουμε ότι μόνο 450.000 από τα πάνω από δύο εκατομμύρια ψηφοφόροι που εγκατέλειψαν τις σεισμόπληκτες περιοχές έχουν εγγραφεί στους καταλόγους. Όμως, 1.626.000 ψηφοφόροι δεν γράφτηκαν καθώς η προθεσμίας που έθεσε το YSK (Ανώτερο Εκλογικό Συμβούλιο) ήταν πολύ σύντομη. Έτσι πρέπει να πάνε πίσω στις πόλεις τους στις πληγείσες περιοχές για να ψηφίσουν. Αυτό έχει κινδύνους γιατί είναι αρκετά δύσκολο να φτάσεις σε αυτές τις περιοχές μετά τον σεισμό. Επίσης, υπάρχουν ανησυχίες ότι τα ονόματα των ανθρώπων που χάθηκαν στον σεισμό θα χρησιμοποιηθούν ως ψηφοφόροι του AKP. Η απόφαση του Ανώτατου Εκλογικού Συμβουλίου να μην σημαδεύονται τα δάκτυλα των ψηφοφόρων με ανεξίτηλο μελάνι στη διάρκεια της ψηφοφορίας αυξάνει αυτόν τον κίνδυνο. Επιπλέον, οι κάλπες θα στηθούν σε 15 χώρες στο εξωτερικό, στο Αφγανιστάν, τη Λιβύη, τη Νιγηρία και το Πακιστάν όπου η ασφάλεια των εκλογών θα είναι δύσκολη. Πάνω από όλα το Ανώτατο Εκλογικό Συμβούλιο αλλά και τα περιφερειακά συμβούλια δεν χαρακτηρίζονται από αμεροληψία. Για να δώσω ένα παράδειγμα, πρόσφατα ο πρόεδρος του 9ου Εφετείου του Ντιγιάρμπακιρ, που επέβαλε βαριές ποινές στους Κούρδους πολιτικούς, τοποθετήθηκε επικεφαλής του τοπικού Εκλογικού Συμβουλίου.
Το δεύτερο όριο είναι η χρήση βίας ενάντια στα κόμματα της αντιπολίτευσης. Πρόσφατα, κτίρια του CHP (Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα), του İYİP (Καλό Κόμμα) και του YSP (Πράσινο Αριστερό Κόμμα, που διαδέχτηκε το HDP) δέχτηκαν επιθέσεις και βανδαλισμούς στην Άγκυρα, τη Σμύρνη και την Κωνσταντινούπολη. Τέτοια περιστατικά μπορεί να πληθύνουν να δημιουργήσουν μια ατμόσφαιρα φόβου. Υπάρχουν ακόμη ανησυχίες ότι παραστρατιωτικές δυνάμεις κοντά στο HUDAPAR μπορεί να δημιουργήσουν κλίμα τρομοκρατίας σε κουρδικές περιοχές και χωριά και μπορεί ακόμη και να στρατολογηθούν για μια αντιπολίτευση τύπου Τραμπ και Μπολσονάρο σε περίπτωση ήττας του AKP. Και βέβαια, ο Ερντογάν μπορεί να παίξει το εθνικιστικό χαρτί. Φαίνεται ότι η διασυνοριακή επιχείρηση στη Ροτζάβα δεν θα λάβει χώρα εξαιτίας της έλλειψης διεθνούς υποστήριξης και της μεγάλης καταστροφής από τον σεισμό. Έτσι, μπορεί να επιλέξει να ποινικοποιήσει ακόμη περισσότερο το HDP στο εσωτερικό της χώρας (αν και αυτό θα συμμετέχει στις εκλογές υπό τη σημαία του Πράσινου Αριστερού Κόμματος, εξαιτίας του κινδύνου να απαγορευτεί). Η πρόσφατη δήλωση των εισαγγελέων που ζητούν 36 κατηγορούμενοι, συμπεριλαμβανομένων των πρώην συν-ηγετών του HDP, να τιμωρηθούν με ισόβια στην εξαιρετικά πολιτικοποιημένη δίκη για το Κομπάνι, μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε αυτή την κατεύθυνση. Ο Ερντογάν μπορεί να το χρησιμοποιήσει στην προεκλογική εκστρατεία για να ποινικοποιήσει το Πράσινο Αριστερό Κόμμα ως διάδοχο του HDP
Ποιες πλευρές της κοινωνικής και πολιτικής σύγκρουσης θα βρουν την αντανάκλασή τους στις εκλογές;
21 χρόνια εξουσίας του AKP έχουν οδηγήσει σε μεγάλες κοινωνικές και πολιτικές συγκρούσεις που ενισχύονται από έναν βαθύ μετασχηματισμό των κρατικών θεσμών, της διαχείρισης της εξωτερικής πολιτικής και της οικονομίας, που όλα σχετίζονται με τη μετατόπιση του AKP μακριά από ένα προσανατολισμένο προς τη Δύση μπλοκ εξουσίας σε ένα προσανατολισμένο προς τον Ισλαμικό κόσμο. Διεθνώς, αυτό αντιστοιχεί σε μια μετατόπιση από ένα μοντέλο νεοφιλελευθερισμού με θεσμούς που να στηρίζονται σε κανόνες, σε ένα άλλο όπου οι πόροι διανέμονται με βάση την «πολιτική εμπιστοσύνη» και τα άτυπα δίκτυα εξουσίας.
Οι τρεις μεγάλες συμμαχίες που θα συγκρουστούν στις εκλογές, δηλαδή η κυβερνώσα Συμμαχία του Λαού (υπό τη ηγεσία του AKP, που θα πάρει 35-45%), η βασική συμμαχία της αντιπολίτευσης, η Συμμαχία του Έθνους (υπό την ηγεσία του CHP, που αναμένεται να πάρει 35-45%) και η συμμαχία της Εργασίας και της Ελευθερίας (υπό την ηγεσία του Πράσινου Αριστερού Κόμματος που αναμένεται να πάρει 10-12%), έχουν διαφορετικές προσεγγίσεις. Η κυβερνώσα Συμμαχία του Λαού θέλει να κατοχυρώσει το πολιτικοποιημένο νεοφιλελεύθερο μοντέλο που στηρίζεται στα άτυπα δίκτυα εξουσίας, ενώ η Συμμαχία του Έθνους, υπό την ηγεσία του CHP, θέλει να αποκαταστήσει ένα νεοφιλελεύθερο μοντέλο με θεσμούς που να στηρίζονται σε κανόνες. Η Συμμαχία της Εργασίας και της Ελευθερίας απορρίπτει και τα δύο μοντέλα και προσφέρει μια τρίτη εναλλακτική που συνδυάζει τις αντικαπιταλιστικές οικονομικές πολιτικές με ένα ριζοσπαστικό δημοκρατικό σχέδιο που σκοπεύει να λύσει το Κουρδικό με ειρηνικό τρόπο.
Κοινός στόχος των συμμαχιών της αντιπολίτευσης είναι η ανατροπή του καθεστώτος του AKP. Εδώ είναι σημαντικό να κατανοήσουμε την αλλαγή που έγινε πέρσι στον εκλογικό νόμο.
Σύμφωνα με τον προηγούμενο εκλογικό νόμο, οι έδρες διανέμοντας στις συμμαχίες σε αναλογία με τις ψήφους και στη συνέχεια διανέμονταν εντός των συμμαχιών. Με την τροποποίηση του εκλογικού νόμου, οι έδρες διανέμονται κατευθείαν στα κόμματα, καθώς τα κόμματα στην ίδια συμμαχία θα ανταγωνιστούν μεταξύ τους. Έτσι, εάν οι συμμαχίες συμμετέχουν στις εκλογές με πολλαπλές λίστες, ο αριθμός βουλευτών που θα πάρουν μειώνεται σημαντικά. Αντιθέτως, εάν συμμετέχουν με μια ενιαία ενοποιημένη λίστα, ο αριθμός των εδρών που θα κερδίσουν αυξάνεται σημαντικά.
Το AKP προχώρησε σε αυτή την τροποποίηση γιατί εάν αυτό το σύστημα είχε εφαρμοστεί στις εκλογές του 2018, η συμμαχία AKP-MHP θα έπαιρνε περισσότερες έδρες ενώ η συμμαχία CHP-İYİP θα έπαιρνε λιγότερες. Γι’ αυτό και στην παραμονή των εκλογών το AKP ήθελε να συγχωνεύσει τις λίστες του με το MHP. Όμως, το MHP αρνήθηκε να το κάνει μετά τις νέες προσθήκες στη συμμαχία. Αυτό σημαίνει ότι η Συμμαχία του Λαού μπορεί να βρεθεί με 15-20 έδρες λιγότερες από όσες μπορούσε να κερδίσει. Επομένως, μπορούμε να πούμε ότι το αρχικό σχέδιο του AKP γύρισε μπούμερανγκ.
Από την άλλη, η Συμμαχία του Έθνους, κατάφερε να εκμεταλλευτεί το σύστημα προς όφελός της δημιουργώντας «συμμαχίες μέσα στις συμμαχίες» σε εκλογικές περιφέρειες σε όλη τη χώρα. Έτσι, το İYİP θα έχει τις δικές του λίστες και οι υποψήφιοι των τεσσάρων μικρότερων κομμάτων της Συμμαχίας του Έθνους θα κατέβουν ως υποψήφιοι του CHP και όταν εκλεγούν θα επιστρέψουν στο δικό τους κόμμα.
Όμως, δεν έγινε το ίδιο για τη Συμμαχία της Εργασίας και της Ελευθερίας, που αποτελείται από το Πράσινο Αριστερό Κόμμα και το Τουρκικό Κόμμα Εργατών (TİP). Το Πράσινο Αριστερό Κόμμα έχει τη δική του κοινή λίστα που περιλαμβάνει υποψηφίους από το HDP και από τα πέντε αριστερά κόμματα που συμμετέχουν μαζί με κουρδικά πολιτικά κόμματα όπως το Κουρδικό Κομμουνιστικό Κόμμα και άλλα τρία αριστερά τουρκικά κόμματα. Αλλά δεν μπόρεσε να πείσει το TİP να συμμετέχει στην κοινή λίστα. Το TİP θα έχει δικούς του υποψηφίους σε 41 περιφέρειες. Αυτό σημαίνει ότι υποψήφιοι και των δύο κομμάτων θα ανταγωνιστούν σε ορισμένες περιφέρειες, που μπορεί να οδηγήσει σε απώλειες εδρών συνολικά για τη Συμμαχία της Εργασίας και της Ελευθερίας.
Σε ποιο βαθμό η απόφαση του HDP να μην κατεβάσει υποψήφιο πρόεδρο θα αυξήσει τις πιθανότητες της αντιπολίτευσης να κερδίσει τις εκλογές;
Η απόφαση του HDP να μην κατεβάσει υποψήφιο πρόεδρο πρακτικά σημαίνει ότι υποστηρίζει τον Κιλιτσντάρογλου στις προεδρικές εκλογές. Αυτό σίγουρα θα αυξήσει τις πιθανότητες της αντιπολίτευσης να κερδίσει, καθώς το 10-12% που εκπροσωπεί το HDP θα είναι κρίσιμο για τον Κιλιτσντάρογλου για να έχει πλειοψηφία στις προεδρικές εκλογές. Πιστεύω ότι μια πιθανή προεδρία του Κιλιτσντάρογλου θα βοηθήσει τους στόχους που θέτει το HDP για τον εκδημοκρατισμό. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι ο Κιλιτσντάρογλου είπε στην πρόσφατη συνάντησή του με την ηγεσία του HDP ότι «η διεύθυνση για τη λύση του Κουρδικού προβλήματος είναι το κοινοβούλιο». Φυσικά, ο Κιλιτσντάρογλου μπορεί να μην πάει πολύ μακριά σε αυτούς τους στόχους εξαιτίας του IYIP, του εθνικιστικού συμμάχου του. Μπορεί να μην καταφέρει να έρθει σε ρήξη με το παράδειγμα της εθνικής ασφάλειας. Ωστόσο, ο λόγος του πάνω στην ασφάλεια έχει διαφορές από αυτόν του Ερντογάν. Ο Κιλιτσντάρογλου ενδιαφέρεται περισσότερο για την ασφάλεια των συνόρων ενάντια στις εισροές προσφύγων και τζιχαντιστικών ομάδων, παρά σε διασυνοριακές επιχειρήσεις στη βόρεια Συρία. Το πιο σημαντικό είναι ότι θα κάνει σημαντικά βήματα σε σχέση με την αποκατάσταση του κράτους δικαίου, της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης, της αυτονομίας των πανεπιστημίων. Είναι το καθήκον του HDP και των συμμάχων του να πιέσουν τον Κιλιτσντάρογλου να κάνει ακόμη περισσότερα βήματα σε αυτή την κατεύθυνση.
Ποια άλλα στοιχεία θα κρίνουν τις εκλογές;
Μια σημαντική δυναμική που θα πρέπει να εξεταστεί σε σχέση με τις εκλογές είναι πώς τα μπλοκ της κυβέρνησης και της αντιπολίτευσης θα απαντήσουν στην τεράστια μεταφορά πλούτου σε καπιταλιστές που ήταν φιλικοί προς το AKP, σε γραφειοκράτες και ισλαμικές σέχτες μέσα στα 21 χρόνια που το κόμμα αυτό είναι στην εξουσία. Ο Κιλιτσντάρογλου έχει δεσμευτεί να πάρει πίσω τα 418 δισεκατομμύρια δολάρια που έχουν μεταφερθεί από τα δημόσια ταμεία στη «Συμμορία των 5», δηλαδή τους πέντε μεγαλύτερους επιχειρηματικούς ομίλους που αναπτύχθηκαν με την υποστήριξη του AKP. Αντιδρώντας, η «Συμμορία των 5» φέρεται να έχει κάνει άτυπες συναντήσεις για να μεθοδεύσει την ήττα του Κιλιτσντάρογλου στις εκλογές, ενώ ταυτόχρονα κάνει διαπραγματεύσεις με μέλη του IYIP για μια ομαλή μετάβαση σε περίπτωση που κερδίσει η Συμμαχία του Έθνους. Αντίστοιχα, το AKP κάνει ό,τι μπορεί για να κερδίσει τις εκλογές με σκοπό να διατηρήσει αυτούς τους μηχανισμούς μεταφοράς πλούτου και να αποτρέψει τυχόν ποινικές διαδικασίες. Βεβαίως, την ίδια στιγμή προετοιμάζονται για το ενδεχόμενο να χάσουν την εξουσία. Ένα σημαντικό βήμα που έχουν κάνει είναι να κατεβάσουν πρώην υπουργούς ως υποψηφίους βουλευτές για να μπορέσουν να αποκτήσουν ασυλία. Αντίστοιχα, η λίστα των υποψηφίων του MHP περιλαμβάνει τους υπόπτους πέντε πολιτικών δολοφονιών που δεν θα ξεχαστούν ποτέ στην τουρκική πολιτική ιστορία. Συμπεραίνοντας, μπορώ να πω ότι δεν θα έχουμε κανονικές εκλογές, όχι μόνο ως προς τους όρους της ίδιας της εκλογικής διαδικασία, αλλά και ως προς τους όρους της ίδιας της πιθανής σύνθεσης του νέου κοινοβουλίου. Μπορούμε να δούμε ηγέτες των «αντιτρομοκρατικών» σχηματισμών, δράστες πολιτικών δολοφονιών, αντιπροσώπους διαφορετικών εθνικών και διεθνών μπλοκ εξουσίας, βουλευτές που θα λειτουργήσουν ως «διπλωμάτες» ανάμεσα αυτά τα μπλοκ, πρώην υπουργούς του AKP με ασυλία για τα προηγούμενα εγκλήματά τους στο νέο κοινοβούλιο. Από την άλλη ελπίζουμε να έχουμε πολλούς βουλευτές από τη Συμμαχία της Εργασίας και της Ελευθερίας που θα αγωνιστούν για έναν τελείως διαφορετικό κόσμο. Λίγες μέρες έμειναν αλλά όλα είναι απρόβλεπτα. Ας ελπίσουμε ότι οι εκλογές θα ανοίξουν τον δρόμο για μια μετάβαση από τη δικτατορία στη δημοκρατία, παρά για την παγίωση μιας δικτατορίας.
