Αν θυμάσαι τη διαφήμιση «Πίτσος Εμπιστοσύνη», από την πάλαι ποτέ ελληνική εταιρεία ηλεκτρικών ειδών, πιθανότατα ανήκεις στην ηλικιακή κατηγορία που έχει τα χαμηλότερα ποσοστά εμπιστοσύνης στους άλλους ανθρώπους.
Αυτό προκύπτει από τους πίνακες που δημοσίευσε η Eurostat, για την εμπιστοσύνη στους άλλους, ανάλογα με την ηλικία. Διαψεύδοντας το στερεότυπο που θέλει τον Έλληνα ανοιχτό, φιλόξενο και «έξω καρδιά», στην πραγματικότητα οι νεοέλληνες είναι από τους πλέον καχύποπτους πολίτες της Ευρώπης. Η Ελλάδα χαρακτηρίζεται ως κοινωνία «χαμηλής εμπιστοσύνης», τόσο σε διαπροσωπικό επίπεδο όσο και στη σχέση των πολιτών με τους θεσμούς.
Oι Έλληνες είναι από τους πλέον καχύποπτους λαούς της Ευρώπης
H εμπιστοσύνη ως δείκτης ευζωίας
Η εμπιστοσύνη στους άλλους είναι ένας από τους δείκτες που μετρούν την ευημερία ενός πληθυσμού, μαζί με το βαθμό ικανοποίησης κάθε ατόμου από τη ζωή του και από την εργασία του.
Το ζήτημα της διαπροσωπικής εμπιστοσύνης περιλαμβάνεται πλέον τόσο στις διεθνείς έρευνες, όσο και στις έρευνες της ΕΛΣΤΑΤ για τις συνθήκες διαβίωσης του πληθυσμού, την υλική και κοινωνική στέρηση. Η μέτρησή του γίνεται σε μια κλίμακα από το μηδέν («δεν εμπιστεύομαι καθόλου» ως το δέκα («εμπιστεύομαι απόλυτα»).
Οι «καχύποπτοι» Έλληνες
Το 2023 – το τελευταίο έτος αναφοράς για τις έρευνες συνθηκών διαβίωσης, ο εκτιμώμενος μέσος όρος της εμπιστοσύνης στους άλλους μεταξύ των ατόμων ηλικίας 16 ετών και άνω στην ΕΕ ανέρχεται στο 5,8. Πρόκειται για μια θετική επίδοση, αφού κάθε ποσοστό πάνω από πέντε στα δέκα φανερώνει στάση εμπιστοσύνης.
Αντιθέτως, οι Έλληνες κατά μέσο όρο κινούνται σε αρνητικό έδαφος, με 4,7 στα 10, ποσοστό που φανερώνει ήπια καχυποψία. Πρόκειται για μία από τις χαμηλότερες επιδόσεις στην ΕΕ, μαζί με τους Γάλλους και τους Λιθουανούς. Οι πλέον καχύποπτοι είναι οι Κύπριοι, με τον βαθμό εμπιστοσύνης στους άλλους να μην ξεπερνάει το 3,4.
Οι νέοι δείχνουν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στους άλλους
Σε πανευρωπαϊκό επίπεδο οι νέοι επιδεικνύουν υψηλότερο βαθμό εμπιστοσύνης στους άλλους από ό,τι οι μεγαλύτεροι. Κατά μέσο όρο οι νέοι από 16 ως 29 ετών εμπιστεύονται αρκετά τους άλλους – με γενική «βαθμολογία» 6,1 στα 10.
Οι πλέον θετικά διακείμενοι στον διπλανό τους είναι οι νέοι της Ρουμανίας και της Κροατίας, με βαθμό εμπιστοσύνης άνω του 7 στα 10. Η νέα γενιά στην Ελλάδα πιάνει οριακά την βάση στην εμπιστοσύνη με 5,2 στα 10, επίδοση που είναι ωστόσο από τις χαμηλότερες στη συγκεκριμένη ηλικιακή κατηγορία.
Οι νέοι της Κύπρου είναι σχεδόν εξίσου καχύποπτοι με τους γονείς και τους παππούδες τους, με βαθμό εμπιστοσύνης μόλις 3,7 στα 10.
Η δυσπιστία αυξάνεται με την ηλικία
Στην Ελλάδα η πλέον δύσπιστη ηλικιακή κατηγορία είναι τα άτομα άνω των 65 ετών, με επιδόσεις χαμηλότερές και από τον εθνικό μέσο όρο (4,5). Η τάση αυτή δεν είναι ομοιόμορφη σε όλη την Ευρώπη.
Στις περισσότερες χώρες οι μεγαλύτερες ηλικίες δεν διαφοροποιούνται από το μέσο όρο του πληθυσμού σε θέματα εμπιστοσύνης. Υπάρχουν όμως πέντε χώρες, όπου οι 65ρηδες συναγωνίζονται ή και ξεπερνάνε τους 20ρηδες σε εμπιστοσύνη στον συνάνθρωπο, με πλέον χαρακτηριστική τη Φινλανδία.
H Eλλάδα έχει από τα χαμηλότερα ποσοστά εμπιστοσύνης στους θεσμούς – πηγή: ΟΟΣΑ
Τι δείχνει ο ΟΟΣΑ
Τα ευρήματα της Ευrostat για την εμπιστοσύνη συμβαδίζουν – εν μέρει – με την τελευταία έρευνα του ΟΟΣΑ για την ευζωία του παγκόσμιου πληθυσμού.
Η Ελλάδα είναι πέμπτη από το τέλος στο ερώτημα «αν εμπιστεύεστε τους άλλους», σε ένα δείγμα 30 χωρών του ΟΟΣΑ. Τουλάχιστον όμως «σκοράρουμε» πάνω από τη βάση (5,4), όταν ο μέσος όρος του ΟΟΣΑ είναι άνω του 6.
Αναξιόπιστη η κυβέρνηση και τα κόμματα
Εξαιρετικά χαμηλά είναι στην Ελλάδα τα ποσοστά εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση, όπου η Ελλάδα είναι έκτη από το τέλος. Μόλις το 32% εμπιστεύονται σε ικανοποιητικό ή υψηλό βαθμό την κεντρική διοίκηση, έναντι 39% του μέσου όρου του ΟΟΣΑ.
Λίγο μεγαλύτερη αξιοπιστία έχει η τοπική αυτοδιοίκηση, την οποία εμπιστεύεται το 39% του πληθυσμού της Ελλάδα. Εξίσου αναξιόπιστο με την κυβέρνηση θεωρούν οι Έλληνες το κοινοβούλιο στο σύνολό του, ενώ στον πάτο της αξιοπιστίας βρίσκονται τα πολιτικά κόμματα, τα οποία εμπνέουν εμπιστοσύνη μόλις στο 17% του πληθυσμού.
Οι 6 στους 10 Ελληνες δεν εμπιστεύονται τους άλλους / πηγή: ΕΛΣΤΑΤ 2024
Άλλο εμπιστοσύνη άλλο ευπιστία
Θα μπορούσε να πει κανείς ότι κάτι τόσο υποκειμενικό όπως η εμπιστοσύνη δεν μπορεί να εντάσσεται σε στατιστικούς δείκτες. Πόσο μάλλον να αποτελεί αξιόπιστο κριτήριο για την ευημερία ενός πληθυσμού. Κι όμως, όλοι οι παγκόσμιοι οργανισμοί, ξεκινώντας από τον ΟΗΕ, εντάσσουν την εμπιστοσύνη – στους ανθρώπους και στους θεσμούς – ως έναν από τους δείκτες ευημερίας, που δεν είναι μόνο υλική αλλά και κοινωνική και ψυχική.
Η εμπιστοσύνη δεν πρέπει να συγχέεται με την ευπιστία ή την αφέλεια. Σύμφωνα με τον ορισμό της Παγκόσμιας Τράπεζας η εμπιστοσύνη είναι «η πεποίθηση ενός ατόμου ότι ένα άλλο πρόσωπο ή θεσμός θα δράσει ανάλογα με τις προσδοκίες του για θετική συμπεριφορά». Η εμπιστοσύνη, σε θεσμικό και διαπροσωπικό επίπεδο συνδέεται με την οικονομική ανάπτυξη μιας χώρες, την κοινωνική συνοχή και την ευημερία, καθώς και με την ικανότητα ενός πολιτικού συστήματος να εφαρμόσει μεταρρυθμίσεις.
Η φτώχεια συνδέεται με χαμηλότερη εμπιστοσύνη στους άλλους / πηγή: ΕΛΣΤΑΤ 2024
Μόρφωση και εισόδημα
Η εμπιστοσύνη προς τους άλλους, όπως και η γενική ικανοποίηση από τη ζωή αυξάνεται αναλογικά με το επίπεδο μόρφωσης, κάτι που ισχύει και για την Ελλάδα. Αντιστρόφως ανάλογος είναι ο βαθμός εμπιστοσύνης στους άλλους ανάλογα με το εισόδημα. Το μεγαλύτερο ποσοστό του φτωχού πληθυσμού στην Ελλάδα (45,6%) δεν εμπιστεύεται τους άλλους – έναντι 39,8% του μη φτωχού πληθυσμού. Όταν η ζωή σου μοιράζει χαστούκια, η εμπιστοσύνη πάει περίπατο.
