Στην 5η θέση της λίστας των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) με τους υψηλότερους βασικούς συντελεστές ΦΠΑ πληρώνουν οι Έλληνες καταναλωτές, σε μια χρονική στιγμή κατά την οποία η συζήτηση γύρω από την φορολογία έχει «φουντώσει» και πάλι στη ζώρα ένεκα της ανόδου των τιμών.
Σύμφωνα με στοιχεία Ιανουαρίου του Ευρωπαϊκού Φορολογικού Ιδρύματος, την πρώτη τετράδα στην ΕΕ με τον ακριβότερο βασικό ΦΠΑ απαρτίζουν η Ουγγαρία (27%), η Κροατία, η Δανία και η Σουηδία (όλες στο 25%), με την Ελλάδα, την Φινλανδία και την Ισλανδία να ακολουθούν με 24%.
Το Λουξεμβούργο επιβάλλει τον χαμηλότερο βασικό συντελεστή ΦΠΑ στο 17%, ακολουθούμενο από τη Μάλτα (18%), την Κύπρο, τη Γερμανία και τη Ρουμανία (όλες στο 19%). Ο μέσος βασικός συντελεστής ΦΠΑ της ΕΕ είναι 21,6%, περισσότερο από έξι ποσοστιαίες μονάδες υψηλότερος από τον ελάχιστο βασικό συντελεστή ΦΠΑ που απαιτείται από τον κανονισμό της ΕΕ.
Μεταξύ των πέντε ευρωπαϊκών χωρών του ΟΟΣΑ που δεν ανήκουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση -Ισλανδία, Νορβηγία, Ελβετία, Τουρκία και Ηνωμένο Βασίλειο- μόνο η Ελβετία επιβάλλει βασικό συντελεστή ΦΠΑ χαμηλότερο από τον ελάχιστο συντελεστή της ΕΕ σε ποσοστό 8,1%. Συγκριτικά, στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι συνδυασμένοι πολιτειακοί και τοπικοί συντελεστές φόρου επί των πωλήσεων ανέρχονταν κατά μέσο όρο σε μόλις 6,6% το 2023.
Ο πληθωρισμός και οι μειωμένοι συντελεστές
Με φόντο την άνοδο των τιμών πολλές χώρες έχουν προχωρήσει τα προηγούμενα χρόνια σε μειώσεις των συντελεστών σε μια σειρά αγαθά και υπηρεσίες, μεταξύ αυτών και η Ελλάδα, καθώς τα νοικοκυριά με χαμηλότερο εισόδημα τείνουν να δαπανούν μεγαλύτερο μέρος του εισοδήματός τους για αγαθά και υπηρεσίες όπως τα τρόφιμα και οι δημόσιες μεταφορές.
Ωστόσο, τα στοιχεία του Ιδρύματος δείχνουν ότι οι μειωμένοι συντελεστές ΦΠΑ και οι απαλλαγές δεν είναι απαραίτητα αποτελεσματικά «εργαλεία» για την επίτευξη των στόχων καθώς μπορούν να οδηγήσουν σε υψηλότερο διοικητικό κόστος και κόστος συμμόρφωσης και να δημιουργήσουν οικονομικές στρεβλώσεις.
Πρόσφατη μελέτη δείχνει ότι η κατάργηση των μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ στις χώρες της ΕΕ θα επιτρέψει την πτώση των βασικών συντελεστών κάτω από το 15%. Για να αντιμετωπιστούν οι ανησυχίες περί οικονομικής ισότητας, ο ΟΟΣΑ συνιστά αντ’ αυτού μέτρα που αυξάνουν άμεσα τα πραγματικά εισοδήματα των φτωχότερων νοικοκυριών.
Μερικές ευρωπαϊκές χώρες έχουν προβεί σε αυξήσεις στους συντελεστές ΦΠΑ από το 2023. Η Εσθονία αύξησε τον βασικό της συντελεστή από 20% σε 22%. Το Λουξεμβούργο αύξησε τον βασικό του συντελεστή από 16 σε 17% και τους μειωμένους συντελεστές του από 13 σε 14% και από 7 σε 8%, αντίστοιχα. Η Ελβετία αύξησε τον βασικό της συντελεστή από 7,7% σε 8,1% και τον μειωμένο της συντελεστή από 3,7% σε 3,8%. Η Τουρκία αύξησε τον βασικό συντελεστή ΦΠΑ από 18 σε 20% και τον μειωμένο συντελεστή από 8 σε 10%. Η Τσεχική Δημοκρατία έκανε ένα βήμα για να μειώσει την πολυπλοκότητα του συστήματος ΦΠΑ ενοποιώντας τους μειωμένους συντελεστές 10 και 15% σε έναν μειωμένο συντελεστή 12%.
