Αποχαρακτηρισμένες φωτογραφίες που κατέγραψαν κατασκοπευτικοί δορυφόροι των Ηνωμένων Πολιτειών κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου αποκάλυψαν έναν αρχαιολογικό θησαυρό: εκατοντάδες άγνωστα μέχρι σήμερα οχυρά της ρωμαϊκής εποχής, στο σημερινό Ιράκ και τη Συρία.
Πολλές από αυτές τις κατασκευές μπορεί να έχουν χαθεί για πάντα, καθώς καταστράφηκαν ή υπέστησαν ζημιές τις τελευταίες δεκαετίες λόγω της γεωργικής επέκτασης, της αστικής ανάπτυξης και του πολέμου. Παρ’ όλα αυτά, η ανακάλυψη της ύπαρξης των οχυρών αμφισβητεί μια δημοφιλή θεωρία που καθιερώθηκε τη δεκαετία του 1930 σχετικά με τον ρόλο αυτών των οχυρώσεων κατά μήκος των ανατολικών συνόρων της αρχαίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, επισημαίνει μελέτη που δημοσιεύτηκε την Τετάρτη (25/10) στο περιοδικό Antiquity.
Με βάση τις δορυφορικές λήψεις, ο μεγάλος αριθμός των οχυρών και η ευρεία κατανομή τους υποδηλώνει ότι τα οχυρά μπορεί να μην είχαν ανεγερθεί για να κρατούν τους εχθρούς έξω, όπως ισχυριζόταν η παλαιότερη θεωρία. Αντίθετα, πιθανότατα χτίστηκαν για να εξασφαλίσουν την ασφαλή διέλευση καραβανιών και ταξιδιωτών κατά μήκος διαδρομών που είχαν άφθονη μη στρατιωτική κίνηση. Αυτά τα οχυρά, σύμφωνα με τους συγγραφείς της μελέτης, ήταν φυλάκια και καταφύγια, όχι εμπόδια για τους εχθρούς.
Οι δορυφόροι του Ψυχρού Πολέμου
Οι εικόνες υψηλής ανάλυσης που αναλύθηκαν στη νέα μελέτη ελήφθησαν από πολλαπλούς δορυφόρους που ανήκαν σε δύο στρατιωτικά προγράμματα των ΗΠΑ: το πρόγραμμα Corona (1960 έως 1972) και το Hexagon (1971 έως 1986). Οι εικόνες του Corona αποχαρακτηρίστηκαν το 1995 και οι φωτογραφίες του Hexagon το 2011.
Οι εικόνες από το Hexagon και το Corona είναι ανεκτίμητες για τους αρχαιολόγους, επειδή διατηρούν στιγμιότυπα τοπίων που έκτοτε έχουν υποστεί σημαντική αλλοίωση, δήλωσε ο επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης Jesse Casana, αρχαιολόγος και καθηγητής στο τμήμα ανθρωπολογίας του Κολεγίου Dartmouth στο Νιου Χάμσαϊρ.
«Η γεωργία και η αστικοποίηση έχουν καταστρέψει πολλούς αρχαιολογικούς χώρους», δηλώνει ο Casana στο CNNi. «Αυτές οι παλιές εικόνες μας επιτρέπουν να δούμε πράγματα που συχνά είτε είναι κρυμμένα είτε δεν υπάρχουν πλέον σήμερα».
Η ερευνητική ομάδα εξέτασε τις εικόνες για ενδείξεις ρωμαϊκών οχυρών, τα οποία έχουν χαρακτηριστικό τετράγωνο σχήμα και τείχη που συνήθως έχουν μήκος περίπου 50 έως 80 μέτρα.
Η έρευνα Poidebard
Οι επιστήμονες ξεκίνησαν χρησιμοποιώντας χάρτες από μια εναέρια έρευνα της περιοχής που διεξήχθη τις δεκαετίες του 1920 και 1930 από τον Γάλλο αρχαιολόγο και Ιησουίτη ιεραπόστολο Antoine Poidebard. Η έρευνα αυτή ήταν από τις πρώτες που φωτογράφιζαν αρχαιολογικούς χώρους από αέρος και το 1934 ο Poidebard ανέφερε ότι βρήκε 116 ρωμαϊκά οχυρά.
Αυτά τα οχυρά ήταν ευθυγραμμισμένα από Βορρά προς Νότο κατά μήκος αυτού που ήταν κάποτε το ανατολικότερο όριο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, σύμφωνα με τον Poidebard. Αυτή η διάταξη, υποστήριξε τότε, είχε σίγουρα ως στόχο να προστατεύσει από εισβολείς από τα ανατολικά.
Αλλά η έρευνα του Poidebard παρείχε μόνο μια μερική εικόνα της αρχαίας υποδομής της Ρώμης, διαπίστωσαν οι ερευνητές. Αυτό που παρέβλεψε – και αποκάλυψαν οι δορυφορικές φωτογραφίες – ήταν ότι η γραμμή 116 οχυρών από Βορρά προς Νότο ήταν στην πραγματικότητα μόνο ένα στενό τμήμα ενός συμπλέγματος που απλωνόταν από ανατολικά προς δυτικά και περιλάμβανε 396 οχυρωματικές κατασκευές.
Τα οχυρά εκτείνονταν σε περίπου 300.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα «από τη Μοσούλη, στον ποταμό Τίγρη στο Ιράκ, μέσω της επαρχίας Νινάουα, διαμέσου των κοιλάδων Χαμπούρ και Μπαλίχ, συνεχίζοντας στις ημίξηρες πεδιάδες δυτικά του ποταμού Ευφράτη, που οδηγούν στη δυτική Συρία και τη Μεσόγειο», σύμφωνα με τη μελέτη.
Τα σύνορα σε αυτόν τον κόσμο «ήταν τόποι δυναμικών πολιτιστικών ανταλλαγών και διακίνησης αγαθών και ιδεών», όχι εμπόδια, υποστηρίζει ο Casana. Και ίσως αυτή η προοπτική να αποτελεί μάθημα για τη σύγχρονη εποχή, προσθέτει.
