Η καμπάνια του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για την Ασφάλεια και την Yγεία στην Εργασία (EU-OSHA) είναι φέτος αφιερωμένη στην ψηφιακή μετάβαση. Όσο και αν τα ψηφιακά εργαλεία αποσκοπούν στο να κάνουν τη δουλειά μας πρακτικά ευκολότερη και ασφαλέστερη, έρευνες του Οργανισμού δείχνουν ότι παράλληλα αυξάνεται το άγχος, η ανασφάλεια, ακόμα και ο φόρτος εργασίας.
Επιπλέον, με βάση σφυγμομέτρηση του EU-OSHA, οι εργαζόμενοι που χρησιμοποιούν την ψηφιακή τεχνολογία- είτε σε στοιχειώδες είτε σε προχωρημένο επίπεδο – είναι πιο πιθανό να αναφέρουν ότι έχουν κακή ψυχική υγεία, σε σχέση με όσους δεν τη χρησιμοποιούν.
Στην πραγματικότητα, μόλις το 12% των εργαζομένων δηλώνει ότι δεν χρησιμοποιεί ψηφιακά εργαλεία, ενώ για όσους εργάζονται σε επιχειρήσεις τα ποσοστά είναι μονοψήφια. Η συντριπτική πλειονότητα κάνει χρήση ψηφιακών εφαρμογών κάθε είδους, σε υπολογιστές, κινητά, ταμπλέτες, φορητά τερματικά (PDA) – σκάνερς, ακόμα και «φορέσιμες» συσκευές. Η Τεχνητή Νοημοσύνη, το αλγοριθμικό εργασιακό μάνατζμεντ, τα «έξυπνα» ψηφιακά συστήματα είναι ήδη κομμάτι της εργασιακής καθημερινότητας για δεκάδες εκατομμύρια εργαζόμενους στην Ευρώπη, ενω είναι θέμα χρόνου να γίνουν γενικευμένος κανόνας.
Η ψηφιακή μετάβαση στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα, όσο και αν η ψηφιακή μετάβαση άργησε σε σύγκριση με την υπόλοιπη Ευρώπη, πλέον η ψηφιακή τεχνολογία είναι ενσωματωμένη παντού. Από τα ντελίβερι, τα ταξί και τα σουπερμάρκετ, ακόμα και τα μαγαζάκια της γωνίας, τις μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις– που αποτελούν το 94% της επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα.
Τα θέματα Υγείας και Ασφάλειας στην Εργασία (ΥΑΕ) στην ψηφιακή μετάβαση μπορεί να φαίνονται «ψιλά γράμματα» στο ελληνικό εργασιακό τοπίο, που κάθε δυόμιση μέρες θρηνεί ένα νεκρό σε χώρους δουλειάς και κάθε δύο ένα σοβαρό ατύχημα. Κι όμως, στη χώρα με τους πιο αγχωμένους εργαζόμενους της Ευρώπης, η ψηφιακή τεχνολογία ενώ θα μπορούσε να μειώσει το χρόνο εργασίας και να ελαφρύνει τον φόρτο, πολλές φορές χρησιμοποιείται για ακριβώς το αντίθετο.
Μάχες οπισθοφυλακής
«Φέτος στην υπόλοιπη Ευρώπη οργανώνονται δράσεις για τα ζητήματα ασφάλειας και υγείας στην εργασία σε σχέση με την ψηφιακή μετάβαση. Δυστυχώς στη χώρα μας δίνουμε μια μάχη οπισθοφυλακής για να αντιμετωπίσουμε παραδοσιακούς κινδύνους στα αντίστοιχα ζητήματα, όπου οι δείκτες βαίνουν κάθε χρόνο αρνητικοί εις βάρος του κόσμου της εργασίας» δηλώνει στο in o Aνδρέας Στοϊμενίτης, ο οποίος είναι αντιπρόεδρος του ΕU-OSHA, γραμματέας της ΓΣΕΕ για θέματα ΥΑΕ, και πρόεδρος της Ομοσπονδίας Συλλόγων Εργαζομένων Τεχνικών Επιχειρήσεων Ελλάδας.
Ο ίδιος επιμένει ότι η ΥΑΕ στην ψηφιακή μετάβαση είναι ένα θέμα που μας αφορά όλους. «Η εργασία έχει αλλάξει ριζικά, ιδιαίτερα μετά την περίοδο του κορονοϊού, με την τηλεργασία και την υβριδική εργασία. Παρότι η χώρα μας είναι ουραγός στην ψηφιακή μετάβαση, αναπόφευκτα η τεχνολογική εξέλιξη τόσο στις υπηρεσίες όσο και στις βιομηχανικές λειτουργίες είναι υπόθεση των επόμενων ετών. Πρέπει να είμαστε έτοιμοι να αξιοποιήσουμε τα θετικά στοιχεία και να αντιμετωπίσουμε τους αναδυόμενους κινδύνους».
Οι τηλεργαζόμενοι αναφέρουν αύξηση του φόρτου εργασίας (33,2 %), κοινωνική απομόνωση (56,8 %) και σοβαρή πίεση χρόνου ή υπερφόρτωση εργασίας (46,9 %)
Ο αντιπρόεδρος του EU-OSHA θεωρεί ότι τα μεγαλύτερα προβλήματα της ψηφιακής μετάβασης για τους Έλληνες εργαζόμενους είναι «η αλλαγή του εργασιακού περιβάλλοντος χωρίς εκπαίδευση και το στρες που δημιουργείται από τη συνεργασία με τα ρομπότ και τα »έξυπνα»‘ ψηφιακά συστήματα». Επίσης αναγνωρίζει ως τεράστιο πρόβλημα «το γεγονός ότι οι αλγόριθμοι πολλές φορές θα παίρνουν τις αποφάσεις αντί για τους ανθρώπους». Υπογραμμίζει ότι «οι λανθασμένες αποφάσεις θα είναι πολύ επώδυνες για το εργασιακό δυναμικό. Το αλγοριθμικό εργασιακό μάνατζμεντ, εφόσον δεν είναι ανθρωποκεντρικό είναι εξαιρετικά επικίνδυνο».
Τι λένε οι έρευνες του ΕU-OSHA
Η φετινή εκστρατεία του EU-OSHA, βασίζεται μεταξύ άλλων στην έρευνα που διεξήγαγε ο οργανισμός για την επισκόπηση της ΥΑΕ σχετικά με τον ψηφιακό μετασχηματισμό 2020-2023.
Βασικοί τομείς προτεραιότητας της εκστρατείας είναι η εργασία σε ψηφιακές πλατφόρμες, η αυτοματοποίηση καθηκόντων, η εξ αποστάσεως και υβριδική εργασία, η διαχείριση εργαζομένων μέσω της τεχνητής νοημοσύνης (ΤΝ) και τα ευφυή ψηφιακά συστήματα.
Από την έρευνα για τις Επιχειρήσεις σχετικά με τους νέους και αναδυόμενους κινδύνους (ESENER) του 2019 του EU-OSHA προέκυψαν στοιχεία που αποδεικνύουν ότι η αυξημένη χρήση των ψηφιακών τεχνολογιών στον χώρο εργασίας συνδέεται με ψυχοκοινωνικούς κινδύνους, όπως η πίεση χρόνου, η ανεπαρκής επικοινωνία ή συνεργασία, η εργασιακή ανασφάλεια και οι πολύωρες βάρδιες ή τα άστατα ωράρια.
Απομόνωση και επιτήρηση
Επιπλέον, στη σφυγμομέτρηση για την ΥΑΕ του EU-OSHA που πραγματοποιήθηκε το 2022 σε συνεργασία με τους εργαζομένους, οι συμμετέχοντες στην έρευνα αναφέρουν ότι ως αποτέλεσμα των ψηφιακών τεχνολογιών εργάζονται μόνοι τους (44 %), έχει αυξηθεί η εποπτεία της εργασίας τους (37 %), έχει μειωθεί η αυτονομία τους στην εργασία (19 %), καθορίζεται η ταχύτητα ή ο ρυθμός της εργασίας (52 %) και έχει αυξηθεί ο φόρτος εργασίας τους (33 %).
Επίσης, σύμφωνα με τα δεδομένα της σφυγμομέτρησης, οι τηλεργαζόμενοι αναφέρουν αύξηση του φόρτου εργασίας (33,2 %), ταχύτητα ή ρυθμό εργασίας που καθορίζεται από τις ψηφιακές τεχνολογίες (61,2 %), κοινωνική απομόνωση (56,8 %) και σοβαρή πίεση χρόνου ή υπερφόρτωση εργασίας (46,9 %) σε μεγαλύτερη συχνότητα από το σύνολο του απασχολούμενου πληθυσμού.
Οι κίνδυνοι της ψηφιακής μετάβασης
Στους πιθανούς κινδύνους από την εφαρμογή ψηφιακών τεχνολογίων στην εργασία αναφέρονται μεταξύ άλλων τα παρακάτω:
• Ψηφιακή παρακολούθηση, απώλεια αυτονομίας, εντατικοποίηση της εργασίας και άσκηση πίεσης για την επίτευξη συγκεκριμένων επιπέδων απόδοσης.
• Οι εργασίες μεσαίου διοικητικού επιπέδου αντικαθίστανται από αλγόριθμους που κατανέμουν εργασίες στους εργαζομένους και παρακολουθούν την απόδοσή τους.
• Απώλεια ελέγχου επί της εργασίας, κατακερματισμός των εργασιών σε πολύ απλά καθήκοντα που εκτελούνται με τυποποιημένο τρόπο, περιορισμένα επαγγελματικά καθήκοντα και υποβάθμιση θέσεων εργασίας.
• Απομόνωση εργαζομένων, αύξηση εικονικών αλληλεπιδράσεων και απώλεια υποστήριξης από συναδέλφους.
• Εσφαλμένες ή άδικες αποφάσεις για τους εργαζομένους λόγω των αυτοματοποιημένων ή ημιαυτόματων διαδικασιών στις οποίες χρησιμοποιούνται δεδομένα και/ή λογισμικό που περιέχουν λάθη.
• Κινητικότητα, ευελιξία, διαθεσιμότητα 24 ώρες το 24ωρο και δυσδιάκριτα όρια μεταξύ εργασίας και ιδιωτικής ζωής.
