Τις καθυστερήσεις στις πληρωμές του «Εξοικονομώ – Αυτονομώ», οι οποίες φτάνουν ακόμη και το εξάμηνο, επιβαρύνοντας δυσβάστακτα τα έργα του προγράμματος και τους καταναλωτές καταγγέλλουν με κοινή τους επιστολή προς τον υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) κ. Κώστα Σκρέκα και την ηγεσία της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας (ΕΑΤ) οι διοικήσεις του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας (ΤΕΕ) και του Πανελληνίου Συλλόγου Πιστοποιημένων Ενεργειακών Επιθεωρητών (Π.Συ.Π.Εν.Επ.).
Ειδικότερα, ο πρόεδρος του ΤΕΕ κ. Γιώργος Στασινός και ο πρόεδρος και η γενική γραμματέας του Π.Συ.Π.Εν.Επ. κ. Κώστας Λάσκος και κυρία Χρυσούλα Βαΐτση επισημαίνουν τα προβλήματα στις διαδικασίες ελέγχου ολοκλήρωσης και εκταμίευσης των αιτήσεων ενώ παραθέτουν και προτάσεις επίλυσης τους. Μάλιστα, σχετικά με τις διαδικασίες και τους χρόνους ελέγχου των αιτήσεων που άπτονται της αρμοδιότητας της ΕΑΤ καταγγέλλουν ότι «πρόκειται για συνεχείς, επαναλαμβανόμενες και – πλέον – καθολικά συμβαίνουσες στο σύνολο σχεδόν των αιτήσεων παρατηρήσεις, αποκλείοντας έτσι την πιθανότητα της φυσιολογικής και πάντοτε αναμενόμενης “σύμπτωσης”, “ανθρώπινου λάθους” και “αβλεψίας”. Πρόκειται μάλιστα για “περίεργες” παρατηρήσεις που στην αρχή εμφανίζονταν αποσπασματικά σε κάποιες μόνο αιτήσεις, στην πορεία όμως κατέστησαν καθολικές».
Τα προβλήματα
Ειδικότερα, οι εκπρόσωποι του τεχνικού κόσμου καταγράφουν ως προβλήματα που αντιμετωπίζουν κατά τη διεκπεραίωση υποβολής και ελέγχου φακέλων για την τελική εκταμίευση της επιχορήγησης τα εξής:
1. Μεγάλη καθυστέρηση στην αξιολόγηση των αιτημάτων τελικής εκταμίευσης: Είτε πρόκειται για την αρχική υποβολή για τελικό έλεγχο και εκταμίευση, είτε υποβολή διορθώσεων – συμπληρώσεων, η απάντηση έρχεται συνήθως μετά από παρέλευση τουλάχιστον τριών εβδομάδων. Στην επιστολή τους αναφέρονται μάλιστα σε ενδεικτικά παραδείγματα αιτήσεων, όπως σε αίτηση που έχει υποβληθεί για τελικό έλεγχο εκταμίευσης και έλαβε απάντηση μετά την παρέλευση δύο μηνών, ή άλλη που, μετά την παρέλευση τεσσάρων μηνών, έλαβε τις ακριβώς τις ίδιες παρατηρήσεις, από τη διόρθωση του πρώτου ελέγχου.
2. Αδυναμία επικοινωνίας με ελεγκτικό μηχανισμό: Όπως καταγγέλλουν οι δύο φορείς δεν υπάρχει δυνατότητα του ωφελούμενου και των εκπροσώπων του (μηχανικού – συμβούλου) για έλεγχο, ενημέρωση, ή αντίδραση σχετικά με την πορεία της αίτησης.
3. Αποσπασματικός έλεγχος, με τυχαία επαναλαμβανόμενες και άστοχες παρατηρήσεις: Αρχικά οι παρατηρήσεις κατά τους ελέγχους ήταν «περιστασιακές» πλέον όμως συμβαίνουν καθολικά σε όλες τις αιτήσεις. Όπως σημειώνουν οι μηχανικοί, μετά την πρώτη αξιολόγηση και διαπίστωση ελλείψεων και αφού έχουν απαντηθεί και αναρτηθεί τα όσα έχουν ζητηθεί, ο ελεγκτής επανέρχεται με διαφορετικές παρατηρήσεις. Σύμφωνα με τους ίδιους, ο κύκλος παρατηρήσεων – απαντήσεων μπορεί να επαναληφθεί αρκετές φορές και συχνά με παρατηρήσεις που έχουν ήδη επιλυθεί και αναρτηθεί. «Δεν μπορεί να επαναλαμβάνεται η ίδια “άκυρη” παρατήρηση τρεις φορές για στοιχείο που έχει ήδη αναρτηθεί από την αρχή», επισημαίνουν. Μάλιστα, οι επικεφαλείς των δύο φορέων αναφέρονται σε χαρακτηριστικές παρατηρήσεις που καταδεικνύουν, όπως τονίζουν, ότι «ο ελεγκτής ενός τεχνικού έργου δεν έχει καμία σχέση και αντίληψη επ’ αυτού». Ενδεικτικά:
-ζητείται εξήγηση «γιατί τα τετραγωνικά της περιβάλλουσας επιφάνειας τοίχων δεν συμπίπτουν με το εμβαδόν του αντικειμένου»,
-γίνεται παρατήρηση πως «η προτεινόμενη επέμβαση δεν υλοποιήθηκε» γιατί στην περιγραφή αναφέρεται πως τοποθετήθηκε θερμοπρόσοψη και όχι εξωτερική θερμομόνωση,
-απορρίπτεται η εργασία γιατί τα υλικά πήγαν στον χώρο του έργου (με δελτία αποστολής) πριν την έκδοση της Έγκρισης Εργασιών Δόμησης Μικρής Κλίμακας (ΕΕΔΜΚ) ή γιατί ακόμη τα υλικά των δελτίων αποστολής είναι κατάτι περισσότερα από αυτά που τελικά εγκαταστάθηκαν και τιμολογήθηκαν.
4. Απαίτηση υποβολής επιπρόσθετων δικαιολογητικών ή επιπρόσθετων υπεύθυνων δηλώσεων, για τα οποία δεν υπάρχει καμία αναφορά στον οδηγό του προγράμματος, αλλά ούτε ζητήθηκαν στους δύο προηγούμενους κύκλους του ΕΚΟ ΙΙ, δίνοντας την εικόνα πως ο κάθε αξιολογητής ζητάει ό,τι «κατά την εκτίμησή του» πιθανώς είναι χρήσιμο ή αναγκαίο. Ενδεικτικά ζητούνται συμβόλαιο κατοικίας (χωρίς να είναι πρόσφατη απόκτηση), καταστατικά εταιρειών που συμμετείχαν στο έργο, υπεύθυνη δήλωση από τον ωφελούμενο ότι το επάγγελμα του είναι «ιδιώτης» ( όταν όλα τα παραστατικά αναγράφουν ήδη προς «ιδιώτη», αλλά δεν υφίσταται και επάγγελμα «ιδιώτης») κλπ.
Επανάληψις, μήτηρ πάσης μαθήσεως
Όπως υπογραμμίζουν στην επιστολή τους οι μηχανικοί , η υπεύθυνη δήλωση έχει πλέον καταστεί το απολύτως απαραίτητο στοιχείο για όλες τις δραστηριότητες του προγράμματος, αντικαθιστώντας πιστοποιήσεις φορέων, CE, δημόσια έγγραφα, τεχνικά χαρακτηριστικά κατασκευαστών εξοπλισμού κλπ. Στην πλειονότητα των φακέλων ζητούνται πλέον υπεύθυνες δηλώσεις, ασχέτως εάν αφορούν ήδη υποβληθέντα δικαιολογητικά και παραστατικά.
Ως παράδειγμα στην περίπτωση των κουφωμάτων, στο Έντυπο Ολοκλήρωσης Παρεμβάσεων, δίνεται πλήρης περιγραφή των εργασιών και ακολουθεί τυποποιημένος πίνακας όπου καταχωρούνται όλα τα κουφώματα αναλυτικά κατά κατηγορία επιδότησης και συνοδευόμενα από τα χαρακτηριστικά τους. Ζητείται ωστόσο στην γενική περιγραφή των εργασιών να ξαναγίνει (2η φορά) αναλυτική περιγραφή των κουφωμάτων και των χαρακτηριστικών τους, να επαναληφθεί ουσιαστικά ο πίνακας αλλά σε κείμενο. 
Επιπλέον, ως βασικό στοιχείο του προγράμματος υποβάλλεται και η αποκαλούμενη «Δήλωση Επιδόσεων» και τα πιστοποιητικά CE των κουφωμάτων, όπου αναλυτικά αναφέρονται ένα προς ένα όλα τα χαρακτηριστικά των κουφωμάτων, σφραγισμένα και συνοδευόμενα από τα σχετικά πιστοποιητικά (τρίτη φορά που καθορίζονται τα χαρακτηριστικά). Ωστόσο, όπως καταγγέλλει ΤΕΕ και Π.Συ.Π.Εν.Επ., πλέον οι ελεγκτές της ΕΑΤ ζητούν (4η φορά) να δοθεί και υπεύθυνη δήλωση από τον προμηθευτή – εγκαταστάτη για τους συντελεστές θερμοπερατότητας (Uw) των κουφωμάτων. «Είναι δε – επιστημονικής – απορίας άξιο, γιατί στην υπεύθυνη δήλωση ζητούνται μόνο τα Uw και όχι και τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά (g, κλάση αεροπερατότητας κλπ.) για τα οποία έχει υποβληθεί πιστοποίηση μόνο 3 φορές», αναφέρουν χαρακτηριστικά οι μηχανικοί.
Ζητείται άμεση παρέμβαση
Όλες αυτές οι «αγκυλώσεις» πέρα από το κλίμα αναξιοπιστίας που δημιουργούν, όπως υποστηρίζουν οι μηχανικοί, επιβαρύνουν οικονομικά τα έργα, όταν «ο πληθωρισμός τρέχει σε επίπεδα άνω του 10% και οι καθυστερήσεις στην αποπληρωμή του προγράμματος σε αρκετές περιπτώσεις ξεπερνάει τους έξι μήνες». Σύμφωνα με τους ίδιους, «το πρόγραμμα βασίζεται στην καλή πίστη και εμπιστοσύνη των αναδόχων να αναλάβουν εγκαταστάσεις με πίστωση της τάξης έως και 80%».
Γι΄ αυτό ζητούν από το ΥΠΕΝ διορθωτικές ενέργειες, ενώ προτείνουν συγκεκριμένες προτάσεις. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνεται η υποχρεωτική αποστολή του συνόλου των παρατηρήσεων ενός φακέλου στον πρώτο έλεγχο που θα διαρκεί έως 30 ημέρες για τον αρχικό έλεγχο και 15 ημέρες για τους επανελέγχους, η δυνατότητα άμεσης επικοινωνίας με τον αξιολογητή, η απλοποίηση της διαδικασίας ελέγχου, η ποιοτική αναβάθμιση των εργασιών ελέγχου από αξιολογητές «συναφούς» με το αντικείμενο εμπειρίας και εκπαίδευσης κ.ά. Όπως αναφέρουν οι μηχανικοί καταλήγοντας, η αντίδρασή τους «δεν στοχεύει στο ανθρώπινο λάθος, που εκτός από αναμενόμενο και κατανοητό είναι και απολύτως αντιληπτό, αλλά σε μια συνεχόμενη καθολικά εφαρμοζόμενη κατάσταση που δεν μπορεί να αποτελεί σύμπτωση».
Πάντως, είναι αξιοσημείωτο ότι προ ημερών το ΥΠΕΝ έδωσε παράταση έως την Τετάρτη 31 Μαΐου 2023 στην προθεσμία που έχουν οι δικαιούχοι για την υλοποίηση των παρεμβάσεων στο πρόγραμμα «Εξοικονομώ – Αυτονομώ», η οποία κρίθηκε επιβεβλημένη για την ολοκλήρωση των εργασιών από τους ωφελούμενους.
