Η ψήφος είναι γένος θηλυκού! Και είναι αρχαία λέξη. Υπάρχουν φορές όμως που ακούμε και το αρσενικό. Ποιο είναι άραγε το σωστό;
Η λέξη η ψήφος, θηλυκό, είναι αρχαία και σχετίζεται όπως και το αρχαίο ρήμα ψηφίζομαι, με τον τρόπο της εκλογικής διαδικασίας.
Δηλαδή ψήφος είναι το πετραδάκι, γι’ αυτό και λέμε, για παράδειγμα, ψηφιδωτά, δηλαδή ψήφος ψήφος χτίστηκε κάτι. Και επειδή με πετραδάκια ψήφιζαν οι αρχαίοι, χρησιμοποιήθηκε ο όρος η ψήφος!!!
Κάποτε όμως ακούμε και το αρσενικό ο ψήφος. Ποιο είναι άραγε το σωστό; Ο ψήφος ή η ψήφος; Αν πρέπει να δούμε τα πράγματα αυστηρά, θα λέγαμε ότι το σωστό είναι η ψήφος, αφού η λέξη στην Αρχαιότητα ήταν γένος θηλυκού.
Στη γλώσσα όμως, δεν χρησιμοποιούμε ως κανόνα το τι λεγόταν και γραφόταν στην Αρχαιότητα, αλλά το πώς εξελίσσεται η γλώσσα και κυρίως πώς χρησιμοποιείται σήμερα για να εκφράσει και να εξυπηρετήσει καινούργιες ανάγκες.
Να, λοιπόν, τι έγινε. Επειδή στη Δημοτική η κατάληξη σε –ος είναι κυρίως αρσενικού γένους (ο άνθρωπος, ο κόσμος) κατ’ αναλογία λέξεις της Αρχαιότητας που είχαν κατάληξη σε –ος, αλλά ήταν θηλυκού γένους κάποτε τροποποιήθηκαν (όπως έγινε με ουσιαστικά όπως η έλαφος που έγινε το ελάφι), είτε άλλαξε το γένος τους και έγιναν αρσενικά, όπως η πλάτανος που έγινε ο πλάτανος και η βάτος που έγινε ο βάτος.
Άλλα, πάλι διατήρησαν το αρχαίο τους γένος και την κατάληξη, όπως έγινε με την ψήφο, αλλά χρησιμοποιούνταν ταυτόχρονα στο στόμα του λαού στο αρσενικό γένος, δηλαδή ο ψήφος.
Έτσι, ενώ το αρχαίο ουσιαστικό ήταν θηλυκό, στον Μεσαίωνα άρχισε να εμφανίζεται ως ελευθέρως εναλλασσόμενος τύπος και το αρσενικό ο ψήφος.
Με τον καιρό, όπως κάνει πάντα η γλώσσα σε τέτοιες περιπτώσεις, βρέθηκε νέο υφολογικό περιβάλλον για να χωρέσει και τις δύο χρήσεις.
Έτσι, υποστηρίχθηκε με βάση τη χρήση ότι το αρσενικό χρησιμοποιείται για να σημαίνει την ατομική ψήφο (λ.χ. “ο Γιώργος έριξε τον ψήφο του στην κάλπη”), ενώ το θηλυκό όταν πρόκειται να αναφερθούμε στη λαϊκή ετυμηγορία γενικά (λ.χ. “Η ψήφος του λαού πρέπει να γίνεται σεβαστή”).
Εννοείται πως όποιος χρησιμοποιεί την ψήφο στο θηλυκό και στις δύο περιπτώσεις δεν διαπράττει κανένα λάθος. Άρα, ο Γιώργος μπορεί να ρίχνει και την προσωπική του ψήφο, χωρίς να φοβάται ότι θα υποστεί κυρώσεις…!!!
Η λέξη υποψήφιος, δεν είναι τίποτε άλλο παρά η έννοια του τίθεμαι κάτω από την ψήφο, δηλαδή υπόκειμαι στην ψήφο του λαού, ώστε, αφού εκλεγώ να γίνω εκλεγμένος.
Ενδιαφέρουσα είναι ακόμα η έκφραση “τον μαύρισαν στις εκλογές” με την έννοια της καταψήφισης κάποιου. Η έκφραση αυτή δεν προέρχεται από κάποιο δυσοίωνο συνειρμό που προκαλεί η λέξη μαύρο, αλλά πολύ απλούστερα, γιατί οι καταδικαστικές ψήφοι στην Αρχαία Ελλάδα ήταν μαύρου χρώματος.
Ακόμα η έκφραση “μετρημένα κουκιά” και πάλι με αναφορά στις ψήφους, σχετίζεται με την Αρχαιότητα, αφού μια περίοδο χρησιμοποιούσαν ως ψήφους… κουκιά!!!
Αυτά για σήμερα … σχετικά με την ελληνική γλώσσα και τις εκλογές!
Πάμε να δούμε και λόγω εκλογών τo διαχρονικό και επίκαιρο μήνυμα του Αβραάμ Λίνκολν:
Από μία ομιλία του τον Μάιο του 1856 στο Ιλινόι.
«Η ψήφος είναι πιο δυνατή από τη σφαίρα. Με τη σφαίρα μπορεί να σκοτώσεις τον εχθρό σου. Με την ψήφο μπορεί να σκοτώσεις το μέλλον των παιδιών σου.»
