του Jeffrey Frankel*/Project Syndicate
Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν φτάσει στο νόμιμο όριο χρέους των 31,4 τρισεκατομμυρίων δολαρίων. Καθώς η Ουάσιγκτον προετοιμάζεται για μια ακόμη κομματική αναμέτρηση σχετικά με το αν θα αυξηθεί το ανώτατο όριο του χρέους, με τους Ρεπουμπλικάνους του Κογκρέσου να αναζητούν παραχωρήσεις από τους Δημοκρατικούς σε αντάλλαγμα με τις ψήφους τους, πολλοί είναι εύλογα αδιάφοροι σχετικά με αυτό.
Οι Αμερικανοί αισθάνονται ότι έχουν δει αυτήν την ταινία στο παρελθόν και η ιστορία συνήθως τελειώνει με τους διαπληκτιζόμενους πολιτικούς να καταλήγουν σε έναν συμβιβασμό την τελευταία στιγμή. Επομένως, δεν χρειάζεται να χτυπήσετε τον κώδωνα του κινδύνου.
Αλλά αυτή η επανάληψη θα μπορούσε να έχει ένα διαφορετικό, τραγικό τέλος. Στην ταινία του 1955 «Επαναστάτης χωρίς αιτία», ο χαρακτήρας του Τζέιμς Ντιν επιβιώνει από ένα θανατηφόρο «chicken game» πηδώντας από το αυτοκίνητό του την τελευταία στιγμή, ενώ ο αντίπαλός του κάνει λάθος υπολογισμούς και οδηγείται σε έναν έναν γκρεμό στην Καλιφόρνια. Με την αμερικανική οικονομία να κινείται προς την άκρη του γκρεμού, είναι σαφές ότι οι αδιάλλακτοι Ρεπουμπλικάνοι δεν έχουν καμία πρόθεση να πατήσουν φρένο. Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει μια κάποτε αδιανόητη χρεοκοπία της κυβέρνησης των ΗΠΑ.
Δυστυχώς, το να αφήσουμε τους Ρεπουμπλικάνους να διώξουν την οικονομία των ΗΠΑ από τον γκρεμό μπορεί να είναι η καλύτερη επιλογή του προέδρου Τζο Μπάιντεν αυτή τη στιγμή. Αλλά οι ΗΠΑ έχουν ακόμη τουλάχιστον πέντε μήνες για να πηδήξουν από το αυτοκίνητο. Η υπουργός Οικονομικών Τζάνετ Γέλεν είπε την περασμένη εβδομάδα ότι θα επιδιώξει μια σειρά «έκτακτων μέτρων» (όλα τα οποία έχουν γίνει μάλλον συνηθισμένα τις τελευταίες δεκαετίες) για να αναβληθεί αυτή η ημέρα μέχρι τις αρχές Ιουνίου.
Η αύξηση του ανώτατου ορίου χρέους των ΗΠΑ δεν σημαίνει ότι η κυβέρνηση αποφάσισε να αυξήσει τις δαπάνες. Σημαίνει μόνο ότι η κυβέρνηση θα τιμήσει το χρέος που ανέλαβε λόγω δαπανών και φορολογικών αποφάσεων που έχει ήδη λάβει το Κογκρέσο. Εάν το Κογκρέσο θέλει να μειώσει το έλλειμμα του προϋπολογισμού – ένας αξιόλογος στόχος – θα πρέπει να μειώσει τις δαπάνες, να αυξήσει τους φόρους ή και τα δύο.
Πώς πρέπει να αντιδράσει η κυβέρνηση Μπάιντεν στην πιθανή περίπτωση που οι Ρεπουμπλικάνοι αρνηθούν να υποχωρήσουν; Αρκετές μη δοκιμασμένες (και ατελείς) δημιουργικές λύσεις που έχουν προταθεί κατά τη διάρκεια προηγούμενων αντιπαραθέσεων για το ανώτατο όριο του χρέους θα μπορούσαν να επιτρέψουν στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να αποτρέψουν την απειλή μιας επικείμενης χρεοκοπίας του Υπουργείου Οικονομικών.
Πρώτον, ο Μπάιντεν θα μπορούσε να επικαλεστεί τη Δέκατη τέταρτη Τροποποίηση, όπως πρότεινε ο πρώην Πρόεδρος Μπιλ Κλίντον κατά τη διάρκεια της αντιπαράθεσης για το ανώτατο όριο χρέους του 2011. Εγκρίθηκε αμέσως μετά τον Εμφύλιο Πόλεμο και επικυρώθηκε το 1868, η τροπολογία αναφέρει ότι «η εγκυρότητα του δημόσιου χρέους του των Ηνωμένων Πολιτειών… δεν θα αμφισβητηθεί».
Το επιχείρημα υπέρ της επίκλησης της Δέκατης τέταρτης τροπολογίας είναι ότι το όριο του χρέους και οι δαπάνες και οι φορολογικοί λογαριασμοί που περιλαμβάνονται στον προϋπολογισμό αντιφάσκουν σαφώς μεταξύ τους. Όταν αναγκαστεί να επιλέξει μεταξύ αυτών των αντικρουόμενων νόμων, η εκτελεστική εξουσία θα πρέπει να επιλέξει να εκπληρώσει τις οικονομικές υποχρεώσεις της κυβέρνησης των ΗΠΑ και να αφήσει τα δικαστήρια να αποφασίσουν τη νομιμότητα σε μεταγενέστερη ημερομηνία. Το αντεπιχείρημα είναι ότι οι Ρεπουμπλικάνοι θα κατηγορούσαν τον Μπάιντεν ότι παραβίασε τον νόμο σε μια προσπάθεια να αυξήσει τις ομοσπονδιακές δαπάνες, η αντιπαράθεση θα πυροδοτούσε συνταγματική κρίση και δεν είναι σαφές πώς θα αποφάσιζε το Ανώτατο Δικαστήριο που κυριαρχείται από συντηρητικούς.
Η πιο παράξενη πρόταση είναι να κόψει το Υπουργείο Οικονομικών ένα πλατινένιο κέρμα τρισεκατομμυρίων δολαρίων. Η Federal Reserve θα μπορούσε στη συνέχεια να αγοράσει το νόμισμα σε αντάλλαγμα για συμβατικά χρήματα, τα οποία θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει το Υπουργείο Οικονομικών για να πληρώσει τους λογαριασμούς του. Οι υποστηρικτές αυτής της ιδέας υποστηρίζουν ότι όσο τρελό κι αν ακούγεται, θα μπορούσε πραγματικά να λειτουργήσει. Το αντεπιχείρημα είναι ότι θα έθετε σε κίνδυνο την ανεξαρτησία της Fed και ότι η νομιμότητα αυτού του τεχνάσματος είναι ασαφής.
Εν τω μεταξύ, το Υπουργείο Οικονομικών θα έχει πιθανώς αρκετά φορολογικά έσοδα για να καλύψει τουλάχιστον το 80% των ήδη νομοθετημένων δαπανών χωρίς δανεισμό. Ποιο όμως το 80% θα κάλυπτε; Ορισμένοι προτείνουν ότι η προτεραιότητα των πληρωμών τόκων στους κατόχους ομολόγων έναντι άλλων δαπανών θα αποτρέψει μια χρεοκοπία και μια υποβάθμιση της αξιολόγησης, αποφεύγοντας έτσι τα υψηλότερα επιτόκια στο μελλοντικό χρέος.
Αλλά ακόμα κι αν οι ομολογιούχοι συνεχίσουν να πληρώνονται, η αποτυχία πληρωμής άλλων λογαριασμών εγκαίρως (για παράδειγμα, σε ομοσπονδιακούς εργολάβους και μισθωτούς κρατικούς υπαλλήλους) θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι η κυβέρνηση των ΗΠΑ αποφεύγει τις νομικές της υποχρεώσεις. Επιπλέον, για να συνεχίσει να πληρώνει τους πιστωτές, η κυβέρνηση θα πρέπει να περικόψει πολιτικά ευαίσθητα στοιχεία του προϋπολογισμού, όπως πληρωμές σε δικαιούχους κοινωνικής ασφάλισης, παρόχους ιατροφαμακευτικής περίθαλψης και εν ενεργεία στρατιώτες. Οι πολιτικοί αντίπαλοι του Μπάιντεν θα μπορούσαν στη συνέχεια να το χρησιμοποιήσουν για να προκαλέσουν λαϊκή οργή.
Ενώ το Υπουργείο Οικονομικών ισχυρίζεται ότι δεν θα μπορούσε να δώσει προτεραιότητα στις πληρωμές ακόμη κι αν ήθελε, επειδή τα συστήματα υπολογιστών και ο διοικητικός μηχανισμός του δεν έχουν ρυθμιστεί με αυτόν τον τρόπο, αρκετά μέλη της Βουλής προσπαθούν να αναπτύξουν σχέδια για να δοθεί προτεραιότητα στις πληρωμές τόκων, στις υποχρεωτικές δαπάνες (όπως π.χ. κοινωνική ασφάλιση, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και παροχές βετεράνων) και στρατιωτικές δαπάνες (όπως μισθοί στρατιωτών).
Αλλά ακόμα κι αν το Υπουργείο Οικονομικών μπορούσε να δώσει προτεραιότητα σε ορισμένες πληρωμές έναντι άλλων, αυτές οι τρεις κατηγορίες αντιπροσωπεύουν τουλάχιστον το 85% των ομοσπονδιακών δαπανών. Δεν θα υπήρχαν αρκετά εισερχόμενα έσοδα για να πληρωθούν όλα αυτά. Υποθετικά, ακόμα κι αν τα σκληρά δημοσιονομικά γεράκια κατάφερναν να εξαλείψουν όλες τις μη στρατιωτικές προαιρετικές δαπάνες, συμπεριλαμβανομένων των προϋπολογισμών ζωτικών υπηρεσιών όπως η Ομοσπονδιακή Διοίκηση Αεροπορίας και η Υπηρεσία Ασφάλειας και Επιθεώρησης Τροφίμων, το χάσμα μεταξύ δαπανών και εσόδων δεν θα μπορούσε να κλείσει χωρίς περικοπή μίας από τις τρεις προστατευόμενες κατηγορίες.
Οι συνέπειες μιας κυβερνητικής χρεοκοπίας υπερβαίνουν τα μειονεκτήματα αυτών των τεχνασμάτων; Πριν από δέκα ή 20 χρόνια, η απάντηση μπορεί να ήταν ναι. Αφού η αντιπαράθεση χρέους το 2011 προκάλεσε την S&P να υποβαθμίσει την πιστοληπτική ικανότητα των ΗΠΑ για πρώτη φορά, ορισμένοι υποστήριξαν ότι μια χρεοκοπία θα ήταν τόσο καταστροφική που η αποφυγή της άξιζε την πολιτική αμηχανία της κοπής ενός κέρματος τρισεκατομμυρίων δολαρίων ή της επίκλησης της Δέκατης τέταρτης τροποποίησης.
Όμως ο κόσμος έχει αλλάξει από τότε. Ακόμα κι αν λειτουργούν τεχνικά, αυτές οι δημιουργικές λύσεις θα κρύβουν ποιος φταίει. Ακόμη χειρότερα, δεν θα εμπόδιζαν τις παγκόσμιες αγορές να αμφιβάλλουν για την αξιοπιστία της δέσμευσης της κυβέρνησης των ΗΠΑ να εκπληρώσει τις οικονομικές της υποχρεώσεις.
Τελικά, οι Ρεπουμπλικάνοι θα πρέπει να υποχωρήσουν. Επειδή οι αντάρτες του GOP χωρίς αιτία έχουν γίνει ακόμη πιο αδιάλλακτοι την τελευταία δεκαετία, η αντιπαράθεση πιθανότατα θα κριθεί στο νήμα και η κυβέρνηση μπορεί να αναγκαστεί να αποφύγει κάποιες υποχρεώσεις για λίγες μέρες ή και εβδομάδες. Μέχρι τότε, ελπίζουμε, η κατάρρευση των αγορών κινητών αξιών, οι αγανακτισμένοι δικαιούχοι και η αλλαγή της στάσης των ψηφοφόρων θα πείσουν επιτέλους αρκετά κράτη για να αυξήσουν το ανώτατο όριο του χρέους. Στο μεταξύ, δεν έχουμε άλλη επιλογή από το να αφήσουμε αυτό το παιχνίδι με το… κοτόπουλο.
Ο Jeffrey Frankel είναι καθηγητής Σχηματισμού Κεφαλαίου και Ανάπτυξης στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, υπηρέτησε στο παρελθόν ως μέλος του Συμβουλίου Οικονομικών Συμβούλων του Προέδρου Μπιλ Κλίντον. Είναι επιστημονικός συνεργάτης στο Εθνικό Γραφείο Οικονομικών Ερευνών των ΗΠΑ.
Πηγή: ΟΤ
