Εκ πρώτης όψεως, για τη Ρωσία η «πολεμική οικονομία» της έχει γυρίσει επιδεικτικά την «πλάτη» της στις δυτικές κυρώσεις, ενόσω ο πόλεμος στην Ουκρανία διανύει το τρίτο έτος, χωρίς ορατό τέλος.
Το ΑΕΠ της αυξήθηκε κατά 3,6% το 2023, έχοντας σταθερά θετικό πρόσημο τα τελευταία πέντε τρίμηνα.
Χάρη στην αρραγή συμμαχία της Ρωσίας με την Κίνα και στις συμπράξεις με τον Παγκόσμιο Νότο, το εμπόριο και ο χρηματοπιστωτικός τομέας της ανακάμπτουν.
Τόσο, ώστε η Παγκόσμια Τράπεζα να την αναβαθμίσει πρόσφατα τη σε χώρα υψηλού εισοδήματος.
Όμως τα «μαύρα σύννεφα» συσσωρεύονται πάνω από τη Μόσχα.
Ο πληθωρισμός ξεπερνά την αύξηση του μέσου εισοδήματος.
Τα πρόσφατα στοιχεία δείχνουν ότι σε ετήσια βάση καλπάζει στο 8,61%, πολύ μακριά από τον στόχο του 4% που έχει θέσει η Κεντρική Τράπεζα της Ρωσίας.
Ο δείκτης τιμών καταναλωτή έχει αυξηθεί κατά 3,82% από την αρχή του έτους.
Έπειτα από μήνες σταθερό στο 16%, το βασικό επιτόκιο αυξήθηκε στα τέλη Ιουλίου στο 18%, ενώ οι ρωσικές τράπεζες αρνούνται όλο και πιο συχνά δάνεια σε πολίτες.
Πέρυσι, το ποσοστό απορρίψεων αιτήσεων δανείων αναφέρεται ότι έφτασε το 80%.
Αυτή η πρακτική στρέφει με αυξανόμενους ρυθμούς ιδιώτες στο δανεισμό από εξωτεραπεζικούς οργανισμούς μικροχρηματοδότησης, τους λεγόμενους MFO.
Μόνο το περασμένο έτος, καταγράφει έρευνα του ανεξάρτητου ειδησεογραφικού ιστότοπου Holod, οι Ρώσοι πήραν μικροδάνεια συνολικού ύψους ενός τρισεκατομμυρίου ρουβλιών.
Πρόκειται για αύξηση της τάξης του 30% σε σχέση με το 2022.
Ειδικοί εκτιμούν ότι το ποσοστό αυτό θα αυξηθεί κατά επιπλέον 25% μέχρι το τέλος του 2024.
Το ποσοστό των ληξιπρόθεσμων μικροδανείων το πρώτο τρίμηνο του έτους άγγιξε εν τω μεταξύ το 32%.
Περί τα 19,9 εκατομμύρια Ρώσοι κατέφυγαν το 2023 σε εξωτραπεζικούς οργανισμούς για μικροδάνεια, ήτοι 2,7 εκατομμύρια περισσότεροι σε σχέση με το 2022 (EPA/JENS BUETTNER)
Ρωσία, μια «μπάμπουσκα» ιδιωτικού χρέους
Ύψους έκαστο το πολύ έως ένα εκατομμύριο ρούβλια -σχεδόν 10.500 ευρώ- τα μικροδάνεια δίνονται σαν στραγάλια στη Ρωσία.
Οι αιτήσεις μπορεί να γίνουν ακόμη και μέσω Διαδικτύου, οποιαδήποτε στιγμή, μέρα ή και νύχτα.
Η διεκπεραίωσή τους διαρκεί από 15 λεπτά έως μία ώρα.
Τα χρήματα εκταμιεύονται αυθημερόν, σε αντίθεση με τις τράπεζες.
Δίνονται για σύντομα χρονικά διαστήματα, που κατά μέσο όρο κυμαίνονται από μια εβδομάδα μέχρι 60 ημέρες.
Φυσικά, το επιτόκιο είναι «αλμυρό».
Είναι περίπου στο 0,5 έως 0,8% την ημέρα ή έως και 292% ετησίως.
Το μέσο ύψος αυτού του τύπου των δανείων υπολογίζεται σε λιγότερο από 10.000 ρούβλια.
Αυτά τα χρήματα συνήθως διατίθενται για την αγορά τροφίμων και ρουχισμού, καθώς και την αποπληρωμή παλαιών δανείων, επισημαίνει ο οικονομολόγος Νικολάι Κουλμπάκα.
Πολλοί Ρώσοι απευθύνονται σε MFO περισσότερες από μία φορές, επισημαίνει.
Στα τέλη του περασμένου έτους, το ποσοστό αυτής της κατηγορίας δανειοληπτών ήταν 83,4%.
Εκτιμάται ότι αυτή η τάση θα συνεχιστεί για τουλάχιστον άλλους έξι μήνες, καθώς δεν προβλέπεται άμεση μείωση των επιπέδων του πληθωρισμού.
«Αυτό οφείλεται στη σύσφιξη της πιστωτικής πολιτικής και στην αύξηση των βασικών επιτοκίων», εξηγεί ο οικονομολόγος Γεβγκένι Ναντόρσιν.
Το αποτέλεσμα είναι να αυξάνεται διαρκώς ο αριθμός των Ρώσων που καταφεύγουν σε MFO, καταρρίπτοντας το ένα μετά το άλλα τα ρεκόρ στον όγκο των χορηγούμενων μικροδανείων.
Όμως «εάν σταματήσετε να πληρώνετε, θα συγκεντρώσετε τόκους και πρόστιμα», εξηγεί ο δικηγόρος Φιλίπ Ποκρόφσκι, που έχει φτιάξει ειδικό κανάλι στην πλατφόρμα Telegram για την παροχή σχετικών νομικών συμβουλών.
Βάσει νόμου, το άθροισμά τους δεν μπορεί να υπερβαίνει το 130% του αρχικού χρέους.
Αλλά και πάλι, είναι πολύ…
Ο βασικός κίνδυνος για πολλούς Ρώσους εξάλλου παραμένει.
Δεν είναι άλλος από τη συσσώρευση δανείων.
Σε περίπτωση συστηματικής μη πληρωμής των δόσεων μικροδανείων, εν τω μεταξύ, οι MFO μπορούν να πουλήσουν το χρέος σε οργανισμούς είσπραξης, που δεν σηκώνουν πολλά-πολλά.
Σύμφωνα με στοιχεία της Κεντρικής Τράπεζας της Ρωσικής Ομοσπονδίας, ένα σημαντικό ποσοστό όσων ιδιωτών πήραν μικροδάνεια το πρώτο τρίμηνο του 2024 είχαν ήδη λάβει δάνεια από τράπεζες
Οικονομία τροφοδοτούμενη από δάνεια
«Όσο λιγότερα δάνεια εκδίδουν οι τράπεζες, τόσο περισσότεροι άνθρωποι στρέφονται σε MFO», τονίζει ο Νικολάι Κουλμπάκα.
Αλλά αυτό «οδηγεί τελικά σε περισσότερες χρεοκοπίες».
Πράγματι, μόνο το πρώτο τρίμηνο του 2024 άρχισαν περισσότερες από 12.000 εξωδικαστικές διαδικασίες πτώχευσης στη Ρωσία.
Είναι πέντε φορές περισσότερες σε ετήσια βάση.
Περισσότεροι από τους μισούς από αυτούς που υπέβαλαν αίτηση πτώχευσης είναι συνταξιούχοι.
Την ίδια περίοδο, ο αριθμός των πτωχεύσεων που κηρύσσονται με δικαστική απόφαση αυξήθηκε κατά 18,2%, φτάνοντας τις 89.000.
«Ο επιθετικός δανεισμός των Ρώσων -σε τραπεζικά δάνεια και μικροδάνεια- δεν αντισταθμίζεται από την αύξηση του εισοδήματος», υπογραμμίζει ο Γεβγκένι Ναντόρσιν.
«Η οικονομία της χώρας τώρα αναπτύσσεται όχι λόγω των επενδύσεων και της υποκατάστασης των εισαγωγών από την εγχώρια παραγωγή, αλλά λόγω της αύξησης της καταναλωτικής ζήτησης, η οποία τροφοδοτείται από δάνεια», εξηγεί.
«Τέτοια οικονομική ανάπτυξη δεν μπορεί να υποστηριχθεί για πολύ».
«Υπερθερμασμένη» είναι ο όρος που χρησιμοποιούν όλο και πιο συχνά το τελευταίο διάστημα τραπεζίτες για την κατάσταση της ρωσικής οικονομίας.
Ο βασικός λόγος που επικαλούνται για αυτό -συμπεριλαμβανομένης της διοικήτριας της Κεντρικής Τράπεζας, Ελβίρα Ναμπιουλίνα- είναι η εδώ και καιρό μετάβαση στην πολεμική οικονομία.
Εν μέσω κυρώσεων, η ζήτηση για αγαθά και υπηρεσίες υπερβαίνει τις δυνατότητες επέκτασης της προσφοράς, λόγω των αυξημένων δαπανών για την παραγωγή όπλων και πυρομαχικών.
Εξαιτίας δε του πολέμου, καταγράφεται ως εντεινόμενη η έλλειψη εργατικού δυναμικού. Και δη σε ανδρικά εργατικά χέρια.
