Η δυτική υποστήριξη στην Ουκρανία όλον αυτόν τον χρόνο έδεσε άρρηκτα τις Η.Π.Α. και τους συμμάχους της Ευρωπαϊκής Ενωσης και του ΝΑΤΟ στη μοίρα του Κιέβου (ορυχείο τιτανίου στη φωτογραφία, επάνω, από United Mining and Chemical Company).
Οι τεράστιοι πόροι της Ουκρανίας
Η δεύτερη εισβολή του προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν στη χώρα φαίνεται να έγινε μπούμερανγκ, οδηγώντας την Ουκρανία βαθύτερα στην αγκαλιά της ευρωατλαντικής κοινότητας και εδραιώνοντας τη φιλοδοξία της για ένταξη στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ.
Τώρα, υπάρχει μια αναδυόμενη προσπάθεια σ’ εξέλιξη στις Η.Π.Α. και τα συμμαχικά έθνη να εντοπίσουν και ν’ αξιοποιήσουν τους τεράστιους πόρους της Ουκρανίας σ’ ένα βασικό, ζωτικής σημασίας μέταλλο για την ανάπτυξη της πιο προηγμένης στρατιωτικής τεχνολογίας της Δύσης, η οποία θ’ αποτελέσει τη ραχοκοκαλιά της μελλοντικής αποτροπής κατά της Ρωσίας και της Κίνας.
Το τιτάνιο είναι ένα ελαφρύ αλλά ισχυρό μέταλλο που χρησιμοποιείται ευρέως σε προηγμένες στρατιωτικές εφαρμογές όπως μαχητικά αεροσκάφη, ελικόπτερα, πολεμικά πλοία, τανκς, πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς και πολλές άλλες.
Αν κερδίσει η Ουκρανία, οι Η.Π.Α. και οι σύμμαχοί της θα βρεθούν σε πλεονεκτική θέση ως προς τη δυνατότητα πρόσβασης σ’ αυτές τις πηγές του τιτανίου. Αλλά εάν η Ρωσία καταφέρει να καταλάβει τα κοιτάσματα και τα εργοστάσια της χώρας, θα ενισχύσει την παγκόσμια επιρροή της σε όλο και πιο στρατηγικούς πόρους.
Ενα από τα 35 ορυκτά ζωτικής σημασίας
Το υπουργείο Εσωτερικών έχει ταξινομήσει το τιτάνιο ως ένα από τα 35 ορυκτά προϊόντα ζωτικής σημασίας για την οικονομική και εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ, αλλά η χώρα εξακολουθεί να εισάγει περισσότερο από το 90% του σιδηρομεταλλεύματος, και όχι όλο από φιλικά έθνη.
Κατεστραμμένα κτίρια στο Κίεβο από ρωσικούς βομβαρδισμούς (φωτογραφία Reuters/Maksim Levin)
Οι ΗΠΑ δεν κατέχουν πλέον σφουγγάρι τιτανίου στο απόθεμα Εθνικής Αμυνας και ο τελευταίος εγχώριος παραγωγός έκλεισε το 2020. Η Ουκρανία είναι μία από τις επτά χώρες που παράγουν σφουγγάρι τιτανίου, τη βάση για το μέταλλο τιτανίου. Η Κίνα και η Ρωσία – οι πιο εξέχοντες στρατηγικοί αντίπαλοι της Αμερικής – συγκαταλέγονται σ’ αυτήν την επίλεκτη ομάδα παραγωγών τιτανίου.
Η Κίνα παρήγαγε περισσότερους από 231.000 τόνους σφουγγάρι τιτανίου πέρυσι, σύμφωνα με το Geological Survey των ΗΠΑ, που αποτελεί το 57% της παγκόσμιας παραγωγής. Ακολουθεί η Ιαπωνία με 17% και η Ρωσία με 13%. Το Καζακστάν παρήγαγε σχεδόν 18.000 τόνους και η Ουκρανία περισσότερους από 4.000 τόνους.
Η στρατιωτικοποίηση των ενεργειακών πόρων από τη Μόσχα έχει προκαλέσει φόβους στην Ουάσιγκτον και σ’ άλλες πρωτεύουσες του ΝΑΤΟ ότι το Κρεμλίνο μπορεί μια μέρα να παγώσει τις εξαγωγές τιτανίου, κάτι που θα έφερνε σε δύσκολη θέση τις εταιρείες αεροδιαστημικής και αμυντικής βιομηχανίας.
Εχει ξεφύγει από τις κυρώσεις
Λόγω της δυτικής εξάρτησης από το ρωσικό τιτάνιο, το μέταλλο έχει μέχρι στιγμής ξεφύγει από τις κυρώσεις που επιβάλλουν κατά της Μόσχας οι ΗΠΑ, η ΕΕ και οι σύμμαχοί τους.
Ο γίγαντας της αεροδιαστημικής Boeing διατηρεί την κοινοπραξία του με τη ρωσική VSMPO-Avisma – τον μεγαλύτερο εξαγωγέα τιτανίου στον κόσμο -, αν και πάγωσε τις παραγγελίες μετά την εισβολή. Αλλοι, όπως η ευρωπαϊκή εταιρεία εμπορικών αεροσκαφών Airbus, συνεχίζουν να προμηθεύονται τιτάνιο από τη VSMPO.
Μια πηγή με γνώση στην αμυντική βιομηχανία των ΗΠΑ, που δεν ήθελε να κατονομαστεί καθώς δεν είχε την εξουσιοδότηση να μιλήσει δημόσια, είπε στο Newsweek ότι το τιτάνιο συνιστά «μια βασική αδυναμία».
«Μιλάμε για την ικανότητά μας να παράγουμε περισσότερα αεροπλάνα, μιλάμε για την ικανότητά μας να παράγουμε πυρομαχικά. Ολα στηρίζονται στο τιτάνιο, και έχουμε επιτρέψει στους εαυτούς μας να βασιζόμαστε σε ξένους προμηθευτές γι’ αυτά τα πράγματα. Η Ρωσία ήταν στο παρελθόν ένας απ’ αυτούς τους κύριους προμηθευτές».
Οι ειδικοί σε θέματα εθνικής ασφάλειας και οι υποστηρικτές της Ουκρανίας προτρέπουν, μέσω του κορυφαίου πολιτικού ιστότοπου The Hill, ολοένα και περισσότερο τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να κοιτάξουν ανατολικά.
Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, βάσει του περσινού νομοσχεδίου για τις ετήσιες αμυντικές δαπάνες, κλήθηκε να διερευνήσει «τη σκοπιμότητα χρήσης πηγών τιτανίου από την Ουκρανία ως πιθανή εναλλακτική λύση στις κινεζικές και ρωσικές πηγές».
Σημαντικά κοιτάσματα
«Η Ουκρανία πραγματικά διαθέτει σημαντικά κοιτάσματα ορυκτών σπάνιων γαιών και αν παίξουμε σωστά τα χαρτιά μας θα μπορούσε ν’ αποτελέσει μια ελκυστική εναλλακτική λύση στις ρωσικές και κινεζικές πηγές, από τις οποίες υπάρχει μεγάλη εξάρτηση αυτή τη στιγμή», δήλωσε στο Newsweek στέλεχος του Κογκρέσου, που ζήτησε επίσης ανωνυμία διότι δεν είχε εξουσιοδότηση να μιλήσει δημόσια.
Στιγμιότυπο από την τελευταία συνάντηση Ζελένσκι – Μπάιντεν στην Ουάσιγκτον (φωτογραφία Reuters/Kevin Lamarque)
«Καθώς αυξάνονται οι συζητήσεις σ’ όλη τη Δύση σχετικά με το γιατί είναι προς το συμφέρον μας να συνεχίσουμε να υποστηρίζουμε την Ουκρανία, νομίζω ότι αυτό είναι ένα από τα επιχειρήματα που θ’ αρχίσετε ν’ ακούτε περισσότερο» πρόσθεσε.
Ο πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν και οι σύμμαχοί του έχουν επικαλεστεί μια απίστευτη σειρά δικαιολογιών για τη συνεχιζόμενη εισβολή. Η κατάσχεση του σπόγγου τιτανίου της Ουκρανίας δεν είναι ένας από τους δημόσια διακηρυγμένους στόχους του Κρεμλίνου, αλλά θ’ αποτελούσε ευλογία για τη Μόσχα.
Η Ρωσία έχει σχετικά χαμηλά επίπεδα αποθεμάτων ορυκτού τιτανίου και το 2021 η Ουκρανία ήταν στην πραγματικότητα η κύρια πηγή εισαγωγών τιτανίου της, σύμφωνα με το Geological Survey των ΗΠΑ.
Το μεγαλύτερο μέρος των μαχών επικεντρώθηκε στην ανατολική και νότια Ουκρανία, όπου υπάρχει ορυκτός πλούτος τρισεκατομμυρίων δολαρίων. Οι ρωσικές δυνάμεις κατέλαβαν τουλάχιστον δύο τοποθεσίες μεταλλεύματος τιτανίου τους πρώτους μήνες της εισβολής.
Ακόμη και πριν την επίθεση του περσινού Φεβρουαρίου, η Μόσχα προσπάθησε να εξασφαλίσει ζωτικούς πόρους τιτανίου μέσω του διεφθαρμένου ιστού της από ολιγάρχες, αξιωματούχους και στοιχεία των μυστικών υπηρεσιών στην Ουκρανία.
Θα βοηθήσει τις ΗΠΑ στη σύγκρουση με την Κίνα
Ο μεγιστάνας Dmitry Firtash, που τώρα ζει εξόριστος στην Αυστρία, αναγκάστηκε το 2021 να πουλήσει το 49% του μεριδίου του στο εργοστάσιο τιτανίου και μαγνησίου της Ζαπορίζια – το μοναδικό εργοστάσιο σπόγγων τιτανίου στην Ευρώπη – αφού κατηγορήθηκε ότι πούλησε τιτάνιο στη Ρωσία για στρατιωτική χρήση. Τον Ιανουάριο του 2022, ο Firtash πούλησε στη ρωσική εταιρεία Titan ένα εργοστάσιο τιτανίου στην Κριμαία.
Ο Andriy Brodsky, διευθύνων σύμβουλος της ουκρανικής εταιρείας παραγωγής τιτανίου Velta, είπε στο Newsweek ότι η χρήση αυτού του μετάλλου είναι καθοριστικής σημασίας για τις συνεχιζόμενες επιθέσεις της Ρωσίας.
«Υπάρχει πολύ υψηλή περιεκτικότητα τιτανίου στους πυραύλους που πετούν προς την Ουκρανία σχεδόν καθημερινά», εξήγησε. Η Μόσχα, πρόσθεσε, θα μπορούσε ν’ αντιμετωπίσει «σημαντική έλλειψη σύγχρονων όπλων υψηλής ακρίβειας», εκτός αν μπορέσει να εξασφαλίσει νέες προμήθειες τιτανίου.
Από την άλλη, η εξασφάλιση βελτιωμένης πρόσβασης στο ουκρανικό τιτάνιο θα βοηθήσει τις ΗΠΑ στην υποβόσκουσα σύγκρουσή της με την Κίνα, η οποία σύγκρουση σύμφωνα με τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής αναμένεται να κυριαρχήσει στον 21ο αιώνα.
Ουκρανοί στον δρόμο της προσφυγιάς (φωτογραφία Reuters/Stoyan Nenov)
Το τιτάνιο, ανέφερε στο Newsweek η πηγή με γνώση στην αμυντική βιομηχανία, είναι απαραίτητο για την παραγωγή των όπλων που θα βοηθήσουν στην αποτροπή του Πεκίνου. «Νομίζω ότι οι Κινέζοι, δυστυχώς, έχουν πολύ καλή γνώση σχετικά με την αμυντική βιομηχανική υποδομή των ΗΠΑ και τα τρωτά σημεία της», τόνισε.
Διεργασίες στην Ουάσιγκτον
Η προσπάθεια υπεράσπισης της Ουκρανίας ενισχύεται στην Ουάσιγκτον, είπε το στέλεχος του Κογκρέσου, σημειώνοντας ότι είδε «φως ν’ ανάβει» σε συνομιλίες με νομοθέτες. «Πρόκειται αναμφίβολα για εξειδικευμένο θέμα και σίγουρα δεν τυγχάνει της ίδιας προσοχής με τις πιεστικές στρατιωτικές ανάγκες της Ουκρανίας, αλλά είναι κάτι στο οποίο σκοπεύουμε να εστιάσουμε», υπογράμμισε.
Μπορεί να χρειαστεί άμεση εμπλοκή του Λευκού Οίκου για να διευκολυνθεί η κατάσταση, είπε η πηγή με γνώση της αμυντικής βιομηχανίας και πρόσθεσε. «Τίποτα δεν κινητοποιεί το μυαλό όσο μια κρίση, και νομίζω ότι σίγουρα αυτός είναι ο τρόπος που προτιμούν στις ΗΠΑ για να κάνουν πράγματα.
»Οι συνομιλίες που γίνονται σε χαμηλό επίπεδο χρειάζονται μερικές φορές αρκετό χρόνο για ν΄ ανοίξουν τον δρόμο προς τα υψηλότερα επίπεδα και νομίζω πως αυτό συμβαίνει εδώ… Θεωρώ πως οι άνθρωποι που είναι υπεύθυνοι για πολιτικές όπως ο Νόμος για την Αμυνα γνωρίζουν ότι πρέπει να καταλάβουν τι να κάνουν με το τιτάνιο».
»Γνωρίζουν ότι πρέπει να δουν τα θέματα όπως αυτό με την ουκρανική πηγή (τιτανίου). Δεν νομίζω ότι έχουν λάβει σήμα εντολής από τα υψηλότερα επίπεδα: τον υπουργό Αμυνας, τον υπουργό Εξωτερικών και τον Λευκό Οίκο».
Η Ουκρανία βρίσκεται αντιμέτωπη με την τρομακτική ευθύνη ανοικοδόμησης της χώρας και προσέλκυσης δυτικών επενδυτών καθώς θέλει να ενσωματωθεί στην ευρωατλαντική κοινότητα. Το εκτιμώμενο κόστος ανοικοδόμησης φτάνει το 1 τρισεκατομμύριο δολάρια, σύμφωνα με τον αριθμό που έδωσε ο ίδιος ο ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι.
Τεράστιες οι επιχειρηματικές ευκαιρίες
Το Κίεβο ελπίζει ότι η βιομηχανία τιτανίου του θα είναι ένα βασικό στοιχείο για να προσελκύσει ξένα χρήματα και την πολιτική προστασία που θα τα συνοδεύει.
«Σήμερα έχουμε τιτάνιο και έχουμε λίθιο, και τα δύο έχουν μεγάλη ζήτηση τώρα και θα έχουν ακόμη μεγαλύτερη ζήτηση στο μέλλον», δήλωσε στο Newsweek ο Oleg Ustenko, οικονομικός σύμβουλος του κ. Ζελένσκι.
«Καταλαβαίνω ότι η πλειονότητα αυτών των κοιτασμάτων δεν αξιοποιείται καν. Οι επιχειρηματικές ευκαιρίες σ’ αυτόν τον τομέα είναι πραγματικά τεράστιες» πρόσθεσε.
Και ανέφερε πως «Είναι σημαντικό από την άποψη της αυξανόμενης σταθερότητας στο παγκόσμιο σύστημα και της παγκόσμιας προσφοράς αυτών των προϊόντων. Βλέπουμε τον ρόλο μας όχι μόνο εντός της ΕΕ, αλλά και όσον αφορά τον υπόλοιπο κόσμο.
Πούτιν – Τζινπίνγκ (φωτογραφία AP)
»Πιστεύω ότι είναι πραγματικά ένας σημαντικός ρόλος που μπορεί να παίξει η Ουκρανία. Αλλά και πάλι, γι’ αυτό, πρέπει να βεβαιωθούμε ότι βρισκόμαστε σε μεταπολεμικές συνθήκες».
Ο Stephen Blank, ανώτερος συνεργάτης στο Ινστιτούτο Ερευνών Εξωτερικής Πολιτικής και πρώην καθηγητής Ρωσικών Σπουδών στο Army War College των ΗΠΑ, είπε στο Newsweek ότι η Ουκρανία θα μπορούσε να παραδώσει σημαντικές ποσότητες τιτανίου στη Δύση εντός μηνών από το τέλος του πολέμου, όποτε έρθει αυτό.
«Πρέπει να ξαναχτίσουν ολόκληρη τη χώρα από πάνω μέχρι κάτω, κάτι που είναι στην πραγματικότητα μια εξαιρετική ευκαιρία για τους επενδυτές αν το σκεφτείς», πρόσθεσε ο Blank. Θ’ απαιτηθεί υποστήριξη από τις κυβερνήσεις του Κιέβου και της Ουάσιγκτον για ν’ απελευθερωθεί το δυναμικό, διευκρίνισε.
Θα χρειαστούν «μηνύματα από τις κυβερνήσεις»
«Το κράτος θα παίξει μεγάλο ρόλο… Θα χρειαστούν μηνύματα από τις κυβερνήσεις ότι είναι ασφαλές να επενδύσετε. Εάν το Κίεβο υποστηριχθεί, τότε θα δείτε μια τεράστια ώθηση προς τα εμπρός», πρόσθεσε ο Blank.
Καταπονημένη από τον πόλεμο και ρημαγμένη από χρόνια διαφθοράς, η βιομηχανία τιτανίου της Ουκρανίας έχει απεγνωσμένα την ανάγκη επενδύσεων. Ο Brodsky είπε ότι η Velta περιλαμβάνεται στις εταιρείες που αναζητούν «στρατηγικούς εταίρους» για την κατασκευή νέων εργοστασίων είτε στην Ουκρανία είτε στο εξωτερικό.
Η Velta εργάζεται ήδη σε μια νέα εγκατάσταση στην Τσεχική Δημοκρατία για να επιδείξει το Velta Ti Process, με βάση το οποίο, όπως ισχυρίζεται, μπορεί να παράγει μεταλλική σκόνη τιτανίου με χαμηλότερο κόστος και πολύ μειωμένες περιβαλλοντικές επιπτώσεις.
Ο Brodsky ανέφερε ότι υπάρχει «μεγάλο ενδιαφέρον» μεταξύ των ξένων επενδυτών και η εταιρεία ελπίζει πως το εργοστάσιο της Τσεχίας θα λειτουργήσει μέχρι το φθινόπωρο και θ’ αποδείξει ότι η σκόνη της Velta μπορεί να χρησιμοποιηθεί για συμπίεση, σφράγιση ή τρισδιάστατη εκτύπωση εξαρτημάτων αεροδιαστημικής.
Παρόμοιες εγκαταστάσεις θα μπορούσαν να κατασκευαστούν στις ΗΠΑ, υπογράμμισε και πρόσθεσε: «Είναι προφανές σε όλους ότι οι ΗΠΑ πρέπει να είναι ασφαλείς στον εφοδιασμό τους σε τιτάνιο και πρέπει να έχουν κάτι στην ενδοχώρα. Θα μπορούσαν να είναι μαζί η Ουκρανία και οι ΗΠΑ, με την Ουκρανία να παρέχει την τεχνολογία».
«Χρειάζεται σίγουρα κάποια επένδυση και κάποια σοβαρή προσοχή από την πλευρά μας», τόνισε το στέλεχος του Κογκρέσου. «Αλλά μακροπρόθεσμα θ’ αξίζει τον κόπο, αν μπορέσουμε ν’ αξιοποιήσουμε μια βιώσιμη προσφορά από μια φιλική χώρα όπως η Ουκρανία».
