γράφει η Βασιλίνα Ριστάνη *
Είστε γυναίκα; Αγοράζετε προϊόντα γυναικείας υγιεινής, γυναικεία ρούχα, ξυραφάκια και προϊόντα περιποίησης σώματος; Αν η απάντηση ήταν «ναι» σε οποιαδήποτε από αυτές τις ερωτήσεις, τότε πληρώνετε τον «ροζ φόρο». Τι είναι αυτό που κάνει ένα αγαθό «γυναικείο»; Είναι δύσκολο να μην τα προσέξετε ως καταναλωτής:
Μια έκρηξη ροζ και ανοιχτού μωβ χρώματος, με μια πρόσθετη δόση γκλίτερ. Αντίθετα, τα «αρρενωπά» προϊόντα κυκλοφορούν σε συσκευασίας χρώματος μαύρου ή ναυτικού μπλε με εμπορικούς χαρακτηρισμούς τύπου «άγριο» και «φρέκο». Αν ήταν αρώματα, το ένα θα ήταν δροσερό και επιβλητικό και το άλλο φρουτώδες και λουλουδάτο όπως ο ανθός μήλου στην τροπική βροχή μούρων.
Το άρωμα και το χρώμα είναι ίσως η πιο προφανής διαφορά μεταξύ των προϊόντων, που παραδοσιακά απευθύνονται σε άνδρες και γυναίκες. Ωστόσο, υπάρχει και μια άλλη πιο λεπτή διάκριση: η τιμή. Στον «ροζ φόρο» υπόκειται μόνο το ήμισυ περίπου του πληθυσμού και κοστίζει πολλά παραπάνω από χρήματα.
Τι είναι ο «ροζ φόρος»;
Ο «ροζ φόρος» (pink tax) αναφέρεται στην προσαύξηση που αναμένεται να δαπανήσουν οι γυναίκες για συγκεκριμένες υπηρεσίες ή προϊόντα που προωθούνται στην αγορά προς αυτές, από το κούρεμα μέχρι το αποσμητικό και όλα τα ενδιάμεσα. Συχνά, υπάρχει μόνο αισθητική διαφοροποίηση μεταξύ της ανδρικής και της γυναικείας έκδοσης ενός προϊόντος.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν τα απλά ξυραφάκια. Εκείνα που έχουν μια μόνο λεπίδα, χωρίς φανταχτερή ενυδατική ταινία ή υλικό που δεν σκουριάζει. Το μόνο που τα διαχωρίζει είναι το χρώμα. Η ειδική για το φύλο «ανδρική» βερσιόν είναι μπλε, ενώ η «γυναικεία» ροζ. Κι όμως, τα γυναικεία είναι πιο ακριβά από τα ανδρικά.
Ο «ροζ φόρος» πήρε το όνομά του από το χρώμα που χρησιμοποιούν οι κατασκευαστές για προϊόντα που απευθύνονται σε γυναίκες – πράγματα όπως σαπούνια που, θεωρητικά, δεν χρειάζεται να χαρακτηρίζονται από το φύλο. Αυτός ο «φόρος» εφαρμόζεται σε είδη που καλύπτουν ολόκληρη τη ζωή μιας γυναίκας, από παιχνίδια και σχολικές στολές μέχρι σιδεράκια και πάνες ενηλίκων.
Η κορυφή του παγόβουνου
Παρότι ο «ροζ φόρος» είναι σίγουρα μια άδικη οικονομική επιβάρυνση για τις γυναίκες, είναι μόνο ένα μικρό κομμάτι μιας μεγαλύτερης και πιο προβληματικής πίτας.
Σύμφωνα με την Αμερικανική Ένωση Πανεπιστημιακών Γυναικών (AAUW), οι γυναίκες που εργάζονται με πλήρη απασχόληση στις Ηνωμένες Πολιτείες αμείβονται με 83 σεντς για κάθε δολάριο που κερδίζει ένας άνδρας. Πρόκειται για ένα μισθολογικό χάσμα που οι ερευνητές λένε ότι πιθανότατα δεν θα κλείσει για άλλα 37 χρόνια.
Αυτή η ανισότητα έχει συνέπειες που επηρεάζουν τις γυναίκες καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους, από τις ευκαιρίες που έχουν όταν μόλις ξεκινούν την επαγγελματική τους πορεία μέχρι τη συνταξιοδότησή τους. Στην πραγματικότητα, όσον αφορά το συνολικό εισόδημα συνταξιοδότησης, εκτιμάται ότι οι γυναίκες διαθέτουν μόνο το 70% αυτού των ανδρών.
Κάτω από το μισθολογικό χάσμα υπάρχει το ακόμη πιο τρομακτικό χάσμα πλούτου. Στοιχεία από το Federal Reserve αποκάλυψαν ότι οι γυναίκες έχουν μόνο 32 σεντς για κάθε ένα δολάριο που έχουν οι άνδρες.
Από πότε υπάρχει ο «ροζ φόρος»;
Τουλάχιστον από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, η Καλιφόρνια άρχισε να μελετά το πρόβλημα. Μια έκθεση του 1996 από το Γραφείο Ερευνών της Συνέλευσης της πολιτείας διαπίστωσε ότι το 64% των καταστημάτων της πολιτείας χρέωναν υψηλότερη τιμή για το πλύσιμο και το στεγνό καθάρισμα μιας γυναικείας μπλούζας σε σύγκριση με ένα ανδρικό πουκάμισο με κουμπιά.
Με βάση τα αποτελέσματα η Καλιφόρνια ψήφισε τον νόμο του 1995 για την κατάργηση του φόρου φύλου. Σύμφωνα με αυτόν, «καμία επιχειρηματική εγκατάσταση οποιουδήποτε είδους δεν μπορεί να κάνει διακρίσεις, όσον αφορά την τιμή που χρεώνεται για υπηρεσίες παρόμοιου ή παρεμφερούς είδους, εις βάρος ενός ατόμου λόγω του φύλου του».
* Η Βασιλίνα Ριστάνη σπουδάζει στη New Media Studies
