Photo by Ilona Panych on Unsplash
Είναι βέβαιο ότι θα προκαλέσει πολλά γέλια όταν είσαι 11 ετών, αλλά ο στατικός ηλεκτρισμός είναι ένα από εκείνα τα πράγματα που χάνει τη μαγεία του με την ηλικία. Εξάλλου, είναι μαρτύριο για τα μαλλιά και, αν έχετε γάτες, πιθανότατα δεν τον εκτιμούν να σοκάρονται όποτε τις χαϊδεύετε. Πώς ακριβώς δημιουργείται λοιπόν ο στατικός ηλεκτρισμός και γιατί φαίνεται να εμφανίζεται πιο συχνά το χειμώνα;
Ο στατικός ηλεκτρισμός δημιουργείται όταν υπάρχει ανισορροπία μεταξύ των θετικών και αρνητικών φορτίων δύο αντικειμένων. Τα περισσότερα από τα αντικείμενα που χρησιμοποιείτε σε καθημερινή βάση είναι ηλεκτρικά ουδέτερα. Με άλλα λόγια, τα πρωτόνια (θετικό φορτίο) και τα ηλεκτρόνια (αρνητικό φορτίο) που αποτελούν τα άτομά τους, ισορροπούν μεταξύ τους και κανείς δεν έχει πρόβλημα. Ωστόσο, τα εξωτερικά ηλεκτρόνια σε ένα άτομο μπορούν να κινούνται πιο ελεύθερα από τα πρωτόνια και μερικές φορές πηδούν από τη μια επιφάνεια στην άλλη όταν δύο υλικά έρχονται σε επαφή.
Αυτό συμβαίνει συχνά όταν υπάρχει τριβή. Ένα κλασικό παράδειγμα αυτού είναι όταν ακουμπάτε ένα μάλλινο χαλί ενώ φοράτε παπούτσια με λαστιχένια σόλα. Το μαλλί, όπως το καουτσούκ, το ξύλο, το γυαλί, το πλαστικό και η γούνα, είναι μονωτήρας. Αυτό σημαίνει ότι τα ηλεκτρόνια στο μαλλί είναι πιο στενά συνδεδεμένα με το άτομο και είναι απίθανο να κουνηθούν. Δεδομένου ότι το καουτσούκ και το μαλλί είναι και τα δύο μονωτικά υλικά, ένα ακόμη ισχυρότερο ηλεκτρικό φορτίο είναι πιθανό να συσσωρευτεί στο σώμα σας.
Ουσιαστικά, ένα αντικείμενο γίνεται πιο θετικά φορτισμένο επειδή δεν έχει αρκετά πρωτόνια, ενώ το άλλο γίνεται πιο αρνητικά φορτισμένο επειδή έχει πάρα πολλά ηλεκτρόνια. Εάν ένα από αυτά τα φορτισμένα αντικείμενα αγγίξει έναν αγωγό, όπως ένα μεταλλικό πόμολο πόρτας, τότε το φορτίο θα εξουδετερωνόταν. Αυτή η απελευθέρωση είναι που δημιουργεί ένα σοκ ή αλλιώς μια στατική εκκένωση. Όλα είναι μέρος της προσπάθειας της φύσης να αποκαταστήσει την τάξη και την ισορροπία.
Αυτό μας φέρνει στο δεύτερο μέρος της ερώτησης. Ο λόγος που ο στατικός ηλεκτρισμός είναι πιο συνηθισμένος το χειμώνα είναι επειδή η υγρασία του αέρα είναι χαμηλότερη. Ο ξηρός αέρας είναι λιγότερο αγώγιμος, με αποτέλεσμα πιο ισχυρές τριβές. Αν και ο στατικός ηλεκτρισμός είναι συνήθως αβλαβής, κάτω από τις κατάλληλες συνθήκες μπορεί να προκαλέσει ανάφλεξη ή έκρηξη εύφλεκτων ουσιών και μπορεί επίσης να είναι επιβλαβής για τις ηλεκτρονικές συσκευές.
Δεν είναι όλα άσχημα, όμως. Μια ελεγχόμενη μορφή τριβοηλεκτρικής φόρτισης, όπως είναι επίσης γνωστά τα στατικά φορτία, είναι η τεχνολογία πίσω από τα φωτοαντιγραφικά και τους εκτυπωτές λέιζερ. Το κλειδί είναι να ξέρεις πώς να το ελέγχεις και υπάρχουν μερικά κόλπα που μπορείς να δοκιμάσεις στο σπίτι για να μειώσεις την έκθεσή σου σε δυσάρεστους κραδασμούς.
Αν θέλετε να χαϊδέψετε τη γάτα σας χωρίς παρατράγουδα, βουτήξτε πρώτα τα δάχτυλά σας στο νερό. Αυτό θα σας βοηθήσει να αφαιρέσετε το φορτίο από τον στατικό ηλεκτρισμό, ώστε να μην το μεταφέρετε στο ανυποψίαστο ζωάκι σας. Οι υγραντήρες βοηθούν επίσης, απελευθερώνοντας περισσότερη υγρασία στον αέρα και τον κάνουν πιο αγώγιμο. Συνίσταται επίσης να αλλάξετε τα παπούτσια με λαστιχένια σόλα με δερμάτινα (ή απλά να πηγαίνετε ξυπόλυτοι) και να αποφεύγετε τις μάλλινες κάλτσες και τα πουλόβερ.
