Photo by freestocks on Unsplash
Το να ερωτεύεσαι είναι ένα από τα καλύτερα συναισθήματα στον κόσμο και οι άνθρωποι μπορεί να μην είναι τα μόνα πλάσματα που το κάνουν. Το δέσιμο ενός ζευγαριού, η συνεργασία δύο πλασμάτων, έχει παρατηρηθεί σε όλο το ζωικό βασίλειο.
Είτε μπορούμε να πούμε ότι ένα ζευγάρι κοκκινολαίμηδων ερωτεύεται πραγματικά ο ένας τον άλλον είτε όχι, εξακολουθούμε να ενδιαφερόμαστε τρομερά για το λόγο που τα ζώα μπορεί να ζευγαρώσουν. Τα εργαλεία που έχουν στη διάθεσή τους οι βιολόγοι έχουν προχωρήσει πάρα πολύ τις τελευταίες δεκαετίες και ορισμένοι χρησιμοποιούν αυτήν την τεχνολογία για να αποκρυπτογραφήσουν τη φυσιολογία που εμπλέκεται τόσο στον δεσμό ζευγαριών όσο και στον έρωτα.
Για να ξετυλίξουν τα μυστήρια πίσω από το δέσιμο των ζευγαριών, οι ερευνητές μελέτησαν όχι κοκκινολαίμηδες, αλλά αρουραίους. Οι αρουραίοι των λιβαδιών και των ορεινών βουνών είναι στενά συγγενικά είδη με έντονη διαφορά στη συμπεριφορά ζευγαρώματος: στα λιβάδια σχηματίζουν ισόβια ζεύγη δεσμών μετά το ζευγάρωμα, ενώ στα βουνά όχι. Η εργασία του Thomas Insel, διευθυντή του Εθνικού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγείας (NIMH), και των συνεργατών του έδειξε ότι οι διαφορετικές συμπεριφορές ζευγαρώματος μπορούν να συνδεθούν με τις ορμόνες ωκυτοκίνη και βαζοπρεσίνη. Η ωκυτοκίνη διεγείρει τον τοκετό και τη γαλουχία, ενώ η βαζοπρεσσίνη ρυθμίζει τα νεφρά και συστέλλει τα αιμοφόρα αγγεία. Πιο πρόσφατη έρευνα ενέπλεξε τις δύο ορμόνες σε πολλές διαφορετικές κοινωνικές συμπεριφορές, από τη συνεργασία μέχρι την επιλογή συντρόφων και την εξαγωγή συναισθημάτων από τους άλλους. Η ωκυτοκίνη συγκεκριμένα έχει ηρεμιστικά αποτελέσματα και φαίνεται να βοηθά στην οικοδόμηση εμπιστοσύνης μεταξύ των ανθρώπων.
Η κρίσιμη φυσιολογική διαφορά μεταξύ αυτών των δύο ειδών τρωκτικών έγκειται στην κατανομή των υποδοχέων ωκυτοκίνης και βαζοπρεσίνης στον εγκέφαλο τους. Τα λιβάδια έχουν μεγαλύτερη πυκνότητα και των δύο τύπων υποδοχέων στην αμυγδαλή, την περιοχή του εγκεφάλου που εμπλέκεται στο σχηματισμό μνήμης που σχετίζεται με τα συναισθήματα, και σε διάφορα μέρη της παραγωγής ντοπαμίνης. Και οι δύο ορμόνες απελευθερώνονται όταν ζευγαρώνουν τα τρωκτικά στα λιβάδια, προκαλώντας τη δημιουργία δεσμών. Όταν μπλοκάρεται η απελευθέρωση της ορμόνης, οι αρουραίοι των λιβαδιών γίνονται ασύστολοι. Ίσως πιο ενδεικτικό, όταν οι ορεινοί αρουραίοι τροποποιούνται γενετικά για να έχουν κατανομές υποδοχέων βαζοπρεσσίνης που μοιάζουν με εκείνες που έχουν τα ξαδέρφια τους στα λιβάδια, γίνονται μονογαμικοί.
Η ντοπαμίνη είναι επίσης ένα σημαντικό μέρος. Η απελευθέρωση της ντοπαμίνης δίνει ένα ευχάριστο συναίσθημα και χρησιμοποιείται στον εγκέφαλο για να ανταμείψει συμπεριφορές όπως η αναπαραγωγή ή η κατανάλωση ενός πλούσιου γεύματος. Οι αρουραίοι που γίνονται πιο ευαίσθητοι στην ντοπαμίνη μπορούν να αναπτύξουν προτιμήσεις συντρόφου χωρίς ζευγάρωμα, μια φιλική συνάντηση για παράδειγμα. Οι υποδοχείς ντοπαμίνης είναι αποκλεισμένοι και δεν σχηματίζουν καθόλου προτιμήσεις συντρόφου. Πολλοί από τους υποδοχείς ντοπαμίνης και τις οδούς που είναι υπεύθυνες για τη σύνδεση των ζευγών σε αρουραίους εμπλέκονται επίσης στον εθισμό στην κοκαΐνη στα τρωκτικά. Αυτό υποδηλώνει μια πιθανή εξήγηση για το εθιστικό συναίσθημα του έρωτα.
Στους ανθρώπους, η Donatella Marazziti, Καθηγήτρια Ψυχιατρικής και Διευθύντρια του Εργαστηρίου Ψυχοφαρμακολογίας στο Πανεπιστήμιο της Πίζας, ανακάλυψε ότι τα πρώτα στάδια του ρομαντισμού συνδέονται με μειωμένα επίπεδα του νευροδιαβιβαστή σεροτονίνη και ενός υποδοχέα σεροτονίνης. Αυτά τα δύο μόρια εξαντλούνται επίσης στην ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή. Δεδομένου ότι και οι δύο καταστάσεις (σε διαφορετικό βαθμό) προκαλούν επίσης συναισθήματα άγχους και ενοχλητικής σκέψης, είναι δελεαστικό να σκεφτόμαστε τον πρώιμο έρωτα ως μια ήπια, προσωρινή μορφή εμμονικής συμπεριφοράς. Ο πρώιμος ρομαντισμός χαρακτηρίζεται επίσης από υψηλότερα επίπεδα πολλών διαφορετικών μορίων που σχετίζονται με την απόκριση στο στρες. Από δώδεκα έως και 18 μήνες σε μια σχέση, τόσο η σεροτονίνη όσο και τα μόρια του στρες αποκαθίστανται σε φυσιολογικά επίπεδα.
Ερευνητές όπως η Helen Fisher του Τμήματος Ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο Rutgers και ο Semir Zeki του UCL στο Λονδίνο έχουν κάνει λειτουργικές μελέτες με μαγνητικούς τομογράφους για να εντοπίσουν τις περιοχές του εγκεφάλου που ενεργοποιούνται ή απενεργοποιούνται από τον έρωτα. Ανακάλυψαν ότι τα ερωτευμένα άτομα δείχνουν αυξημένη δραστηριότητα σε διάφορες περιοχές του εγκεφάλου που εμπλέκονται στο σύστημα ανταμοιβής ντοπαμίνης. Η γονική αγάπη ενεργοποιεί τις περισσότερες από τις ίδιες περιοχές αλλά όχι τον υποθάλαμο, υποδηλώνοντας ότι ο υποθάλαμος μπορεί να είναι υπεύθυνος για το σeξουαλικό συστατικό του έρωτα.
Οι περιοχές που παρουσιάζουν μειωμένη δραστηριότητα περιλαμβάνουν την αμυγδαλή και το μετωπιαίο και προμετωπιαίο φλοιό. Η αμυγδαλή συνδέεται με τον φόβο και την αποστροφή της μάθησης ή με τη μάθηση από τα λάθη κάποιου. Ο μετωπιαίος και ο προμετωπιαίος φλοιός συνδέονται με τις εκτελεστικές λειτουργίες της ανάλυσης και της κρίσης, της καθυστερημένης ικανοποίησης και της πρόβλεψης των αποτελεσμάτων των γεγονότων. Μπορούμε να υποθέσουμε ότι η μειωμένη δραστηριότητα σε αυτές τις περιοχές εξηγεί γιατί τα ερωτευμένα άτομα δεν φαίνεται να έχουν πλήρη αντίληψη αυτών των συγκεκριμένων λειτουργιών.
Η φυσιολογία του έρωτα δεν είναι πλήρως κατανοητή και η έρευνα βρίσκεται σε εξέλιξη. Οι ερευνητές άρχισαν να εξηγούν τον δεσμό ζευγαριών ζώων όπως οι αρουραίοι και έχουν εντοπίσει πρότυπα ορμονών και εγκεφαλικής δραστηριότητας που εμφανίζονται μεταξύ των ανθρώπων σε ρομαντικές σχέσεις. Αυτό που μας λέει η φυσιολογία για την αγάπη είναι αυτό που ξέραμε από παλιά, ότι είναι ένα στρεσογόνο θέμα που συνορεύει με έναν εθισμό ή μια ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, ότι μπερδεύει την κρίση του ατόμου και τον οδηγεί να ενεργεί βιαστικά, και ότι καθώς μεγαλώνει, αυτές οι διαταραχές εξασθενούν και δίνουν τόπο στην ηρεμία και τη χαρά.
