Μια ώρα μακριά από την πόλη των Σερρών, και άλλο τόσο από την Θεσσαλονίκη, βρίσκεται ένα μικρό χωριό με ελάχιστους κατοίκους (σχεδόν 200 στον αριθμό) που ονομάζεται Μοναστηράκι.
Οι περισσότεροι μπορεί να μην το έχετε ακούσει ποτέ αλλά για μένα είναι ένα αγαπημένο μέρος καθώς από εκεί κατάγεται ένας από τους πιο σημαντικούς ανθρώπους της ζωής μου και λόγω της αγάπης του για αυτό τον τόπο με έκανε και μένα μέρος αυτού.
Το Μοναστηράκι ανήκει στον Δήμο Σιντικής και βρίσκεται μόλις 10 λεπτά μακριά από την λίμνη Κερκίνη, ένα πανέμορφο υδροβιότοπο που μάλιστα συγκαταλέγεται και στις προστατευόμενες περιοχές NATURA 2000.
Πώς πήρε το όνομά του όμως;
Όπως είναι γνωστό στη περιοχή, το παλιό όνομα του χωριού οφείλεται στον Μπέη και ιδιοκτήτη του κατά τις αρχές του 19ου αιώνα, ο οποίος λεγόταν Χασάν. Αυτός κατοικούσε σε μαχαλά στο Μπουγιουκλί, πάνω στο λόφο, μαζί με αρκετές οικογένειες Μουσουλμάνων. Αποφάσισε, όμως, να χτίσει κι ένα σπίτι στις παρυφές του λόφου για ευκολία συλλογής γεωργικών προϊόντων που παρήγαγε ο κάμπος. Σιγά σιγά το παράδειγμα του ακολούθησαν και οι υπόλοιπες οικογένειες που κατοικούσαν μαζί του στον μαχαλά κι όπου αλλού στο λόφο.
Έτσι δημιουργήθηκε χωριό με πρώτη ονομασία Ντελή Χασάν, από το όνομα του ιδιοκτήτη του Χασάν. Αυτός ο Χασάν λοιπόν, χαρακτηριζόταν από τους συγχωριανούς του ως Ντελή, που στα τούρκικα σημαίνει τρελός. Τον προσδιορισμό ’’Ντελή’’, σύμφωνα με μαρτυρίες, τον έλαβε από Μουσουλμάνους κατοίκους του χωριού κατά το έτος 1834 όταν, ύστερα από ένα όνειρο που είχε δει σχετικά με τον Άγιο Γεώργιο , πίστεψε ότι ο Άγιος βοήθησε και θεραπεύτηκε το άρρωστο παιδί του. Τότε, χρηματοδότησε την αποπεράτωση του χριστιανικού ναού του Αγίου Γεωργίου , ο οποίος χτιζόταν για 30 περίπου χρόνια. Ο ναός αυτός μετατράπηκε σε μοναστήρι και από το μοναστήρι αυτό πήρε το χωριό τη σημερινή του ονομασία: Μοναστηράκι.
Μα αυτό είναι το παρελθόν!
Οι οικογένειες των Τούρκων υπηκόων του χωριού, μαζί με ορισμένες βουλγαρικές και σλαβικές οικογένειες, αναχώρησαν με την περίφημη ανταλλαγή των πληθυσμών, και στην θέση τους ήρθαν οικογένειες από τη Τσατάλτζα, το Άκαλαν, τη Μαγκριώτισσα, καθώς και από την Ιωνία της Μ. Ασίας και τον Πόντο.
Μα που είναι αυτές οι πρώτες 3 περιοχές;
Προάστια την Κωνσταντινούπολης! Οι κάτοικοι του χωριού αυτού είναι λοιπόν κυρίως Πολίτες. Και όλων μας το μυαλό πηγαίνει στην φοβερή πολίτικη κουζίνα. Δεν θα μπορούσε λοιπόν από το χωριό αυτό να λείπει και μια παραδοσιακή ταβέρνα, η οποία βεβαίως το πρωί λειτουργεί ως καφετέρια (αποτελεί το μέρος συνάντησης των λιγοστών κατοίκων καθημερινά). Εκεί μπορείτε να βρείτε διάφορα παραδοσιακά και μη πιάτα, που εμείς στην Αθήνα θα τα εκτιμούσαμε πάρα πολύ.
Μα οι πολίτες δεν φημίζονται μόνο για την κουζίνα τους!
Ο πολιτισμός, επανήλθε στη χώρα μας από τα μικρασιατικά παράλια και από την Κωνσταντινούπολη. Ο Ελληνισμός, οι τέχνες, και συνάμα οι παραδόσεις των ανθρώπων που ξεριζώθηκαν από τις περιοχές αυτές μεταφέρθηκαν στα μέρη μας, και σας διαβεβαιώ ότι στο χωριό αυτό, δεν έχει λησμονηθεί τίποτε από τότε.
Το Λαογραφικό Μουσείο του χωριού
Το 2000 έπειτα από πρωτοβουλία του χοροδιδάσκαλου, Σαράντη Νικηφορίδη, δημιουργήθηκε στο παλιό σχολείο του χωριού λαογραφικό μουσείο στο οποίο στεγάζονται μέχρι σήμερα χειροποίητα γεωργικά εργαλεία, υφαντά, είδη σπιτιού και νοικοκυριού και πολλά άλλα.
Παλαιότερα, υπήρχαν και παραδοσιακές στολές ραμμένες από την ίδια τη μητέρα του Σαράντη Νικηφορίδη, Ευδοκία ,τα υλικά των οποίων είχαν αγοραστεί με προσωπικά έξοδα αλλά και με χορηγία των Πολιτιστικών Συλλόγων Αθηνών και Θεσσαλονίκης.
Τα τελευταία δύο χρόνια, και λόγω των εορτασμών των 100 χρόνων του χωριού, το μουσείο έχει ανακαινιστεί και πλέον όποιος το επισκεφτεί μπορεί να βρει μια μεγάλη συλλογή από αντικείμενα που σχετίζονται άμεσα με τον πολιτισμό του χωριού.
Τι μπορούμε να δούμε στο μουσείο
Καρδάρα
Όπως ήταν κρεμασμένη η μια καρδάρα, χτυπούσαν το γάλα και έβγαινε το βούτυρο και το ξινόγαλο.
Ντουκάνα
Η ντουκάνα ήταν το εργαλείου για το αλώνισμα των δημητριακών. Ήταν μια μεγάλη ξύλινη τάβλα, που στο κάτω μέρος είχε μπηγμένες αιχμηρές πέτρες που τις έσερνε ένα ζώο πάνω στην απλωμένη σοδειά στο αλώνι. Πάνω στην ντουκάνα στεκόταν όρθιος ο γεωργός που παρακινούσε το ζώο να γυρίζει κυκλικά πάνω στη σοδιά για να τρίβεται και να ξεχωρίζει ο καρπός.
Σβάρνα
Το χρησιμοποιούσαν στο όργωμα του χωραφιού. Κατά τη διάρκεια του οργώματος το άφηναν στη γη και αφού τοποθετούσαν πάνω κάτι βαρύ ώστε να υπάρχει αντίσταση, τα ζώα το τραβούσαν ώστε να σπάσουν τα μεγάλα κομμάτια της γης σε μικρότερα.
Περπατούρα μωρού
Παλιά οι περπατούρες φτιάχνονταν από ξύλο και ήταν τρίκυκλες.
Εργαλεία για υφάσματα
Στο μπροστινό εργαλείο τοποθετούσαν το μαλλί από τα πρόβατα και το τραβούσαν ώστε να πάρει την τελική του μορφή. Τα υπόλοιπα διευκόλυναν τις γυναίκες στην τακτοποίηση των κλωστών.
Γικιά
Η τάξη των ρούχων στις Σέρρες ονομάζεται «γικιά» και προέρχεται από τους Τούρκους. Σε άλλες περιοχές μπορεί να το ακούσετε και ως «γίκο». Εκείνα τα χρόνια δεν υπήρχαν ντουλάπες, έτσι είχαν όλα τους τα ρούχα στοιβαγμένα πάνω στο μπαούλο.
Μαγκάλι
Όσα κάρβουνα περίσσευαν από τη φωτιά της σόμπας τα τοποθετούσαν στο μαγκάλι και το μετέφεραν στο δωμάτιο όπου θα κοιμόντουσαν για να ζεσταθούν.
Σοφράς
Το τραπεζάκι που χρησιμοποιούσαν για τις πίτες. Τα πρώτα χρόνια δεν είχαν το κλασικό τραπέζι που έχουμε εμείς με τις καρέκλες, είχαν μόνο αυτό και με μαξιλάρια κάθονταν κάτω και έτρωγαν.
Αξίζει μια επίσκεψη στο μουσείο ώστε να μάθουμε πώς ζούσαν οι παππούδες και οι γιαγιάδες και με τι υλικά έκαναν τις βασικές τους εργασίες! Ίσως έτσι κατανοήσουμε τις δυσκολίες που αντιμετώπιζαν, ώστε να είμαστε εμείς σήμερα πιο άνετοι.
Οι Πολιτιστικοί Σύλλογοι του Μοναστηρακίου
Εκτός από τον σύλλογο του χωριού «Η Άνοιξη», το 1984 δημιουργήθηκε και ο σημαντικότατος και μεγαλύτερος για το χωριό, Σύλλογος των Αθηνών «Μοναστηράκι Σιντικής». Τα ιδρυτικά μέλη του συλλόγου είχαν γεννηθεί στο χωριό, και κατοικούν μόνιμα στην Αθήνα, και θέλοντας με κάθε τρόπο να βοηθήσουν τον τόπο τους αποφάσισαν να ιδρύσουν τον σύλλογο διοργανώνοντας εκδηλώσεις και κάνοντας συγκεντρώσεις. Κάποια από τα ιδρυτικά μέλη μπορεί να μην βρίσκονται πλέον στη ζωή όμως οι συνεχιστές τους προσπαθούν με κάθε τρόπο να τους κάνουν περήφανους και να τιμήσουν τον τόπο τους.
Οι δύο αυτοί σύλλογοι σε συνεργασία και με τον σύλλογο της Θεσσαλονίκης «Άγιος Γεώργιος» διοργάνωσαν τον Αύγουστο του 2023 ένα τετραήμερο εκδηλώσεων για τα 100 χρόνια από την ίδρυση του χωριού με τίτλο «Την Πατρίδα μου θυμάμαι, 100 χρόνια Μοναστηράκι».
Εκδηλώσεις για τα 100 χρόνια από την ίδρυση του χωριού
Την αυλαία του τετραήμερου άνοιξε ο Σύλλογος των Αθηνών «Μοναστηράκι Σιντικής» με την προβολή της ταινίας – ντοκιμαντέρ «Από τις δύο πλευρές του Αιγαίου», της Μαρίας Ηλιού.Συγκινητικό το γεγονός ότι όλο το χωριό, συγκεντρώθηκε στην πλατεία του χωριού και παρακολούθησε με πολύ ενδιαφέρον το ντοκιμαντέρ, το οποία μέσα από προσωπικές μαρτυρίες και άγνωστο φωτογραφικό υλικό ξεδίπλωσε τον διωγμό και την ανταλλαγή των πληθυσμών ανάμεσα στην Ελλάδα και στην Τουρκία.
Άνθρωποι όλων των ηλικιών ταυτίστηκαν με την ταινία αυτή. Άλλοι μεγαλύτεροι θυμήθηκαν, και άλλοι νεότεροι έμαθαν την ιστορία τους.Την δεύτερη μέρα ο σύλλογος από την Αθήνα παρουσίασε ένα καταπληκτικό αφιέρωμα χωρισμένο σε τρία μέρη με τίτλο «Την Πατρίδα μου θυμάμαι…100 χρόνια Μοναστηράκι».
Στο πρώτο μέρος αναφέρθηκε το ιστορικό πλαίσιο της ανταλλαγής των πληθυσμών και προβλήθηκε βίντεο σχετικό με την υπογραφή της Σύμβασης της Λωζάνης.
Στο δεύτερο μέρος παρουσιάστηκε η ιστορία του χωριού με τίτλο: «Το αγαπημένο μου χωριό Ντελή Χασάν ή Μοναστηράκι πριν και τότε…»
Το αφιέρωμα τελείωσε με την αφήγηση λογοτεχνικών κειμένων με παράλληλη προβολή τραγουδιών από τις χαμένες πατρίδες.
Την επόμενη μέρα τη σκυτάλη πήρε ο Σύλλογος Θεσσαλονίκης «Άγιος Γεώργιος» παρουσιάζοντας χορούς από τη Μικρά Ασία, τον Πόντο και τη Θράκη αλλά ταυτόχρονα αφήγηση ιστοριών της ζωής των προσφύγων στο χωριό τους το Άκαλαν στη Ανατολική Θράκη και Μπαγάρατζ στην Μικρά Ασία.
Το τετραήμερο εκδηλώσεων όμως δεν θα μπορούσε να τελειώσει χωρίς χορό και ποτό. Την τελευταία ημέρα ο Σύλλογος Μοναστηρακίου «Η Άνοιξη» σε συνδιοργάνωση με το Δήμο Σιντικής Α.ΠΟ.ΔΡΑ.ΣΙ διοργάνωσε πανηγύρι με φαγητό και ποτό στο χώρο του σχολείου με πληθώρα μουσικών.
Και τις τέσσερις μέρες των επετειακών εκδηλώσεων παρακολούθησε εξαμελής αντιπροσωπεία του Συλλόγου των Μεγάλων Ανταλλαγών της Τουρκίας με επικεφαλή τον Πρόεδρο.
Το μέλλον των Συλλόγων και του χωριού
Το Μοναστηράκι, μικρό χωριό με μεγάλη ψυχή, έχει βρει τους φύλακες του πνεύματός του στα πρόσωπα των Πολιτιστικών Συλλόγων του. Από τη στιγμή που ιδρύθηκαν, οι σύλλογοι αυτοί, ανέλαβαν τον ρόλο τους να συνδέσουν το παρελθόν με το παρόν και να επιμηκύνουν την παράδοση ως κληρονομιά που πρέπει να φυλάσσεται ως κόρη οφθαλμού.
Ωστόσο όπως οι περισσότεροι πολιτιστικοί σύλλογοι έχουν κάπως ατονήσει και δεν έχουν πλέον αρκετά μέλη, για να κάνουν συχνές εκδηλώσεις. Η συμμετοχή όλων, οι νέες ιδέες, και πολύ περισσότερο η θέλησή να συμμετέχουμε ενεργά σε αυτή την προσπάθεια, είναι το απόλυτο ζητούμενο.
Γιατί Λαός χωρίς ιστορία, δέντρο χωρίς ρίζες.
