Ο Βλαντιμίρ Πούτιν, στα μέσα Ιουλίου, ανακοίνωσε την αποχώρηση της Ρωσίας από τη συμφωνία για τα σιτηρά της Μαύρης Θάλασσας.
Με την κίνηση αυτή μπλόκαρε τις εξαγωγές δεκάδων εκατομμυρίων τόνων σιτηρών από την Ουκρανία και στη διεθνή κοινότητα σήμανε συναγερμός για μια παγκόσμια επισιτιστική κρίση.
Σημειώνεται πως η Ουκρανία και η Ρωσία είναι από τους μεγαλύτερους εξαγωγείς σιτηρών παγκοσμίως, δηλαδή του βασικού συστατικού για το ψωμί, αλλά και λιπασμάτων. Με τον τερματισμό της συμφωνίας, που προέβλεπε τη δημιουργία ασφαλών διαδρομών από τα ουκρανικά λιμάνια για την απρόσκοπτη διέλευση των φορτηγών πλοίων (μπαλκ κάριερ) στη Μαύρη Θάλασσα, προκλήθηκαν σημαντικές ελλείψεις και νέες πιέσεις στις τιμές των σιτηρών.
Από τη στιγμή που αποχώρησε από τη συμφωνία, η Μόσχα έχει επίσης βομβαρδίσει επανειλημμένα τα ουκρανικά λιμάνια, χτυπώντας αποθήκες σιτηρών, με το Κίεβο να ισχυρίζεται πως εκατοντάδες χιλιάδες τόνοι δημητριακών καταστράφηκαν. Παράλληλα η Ρωσία έχει προειδοποιήσει πως κάθε φορτηγό πλοίο που προσεγγίζει τα ουκρανικά λιμάνια θα θεωρείται στόχος.
Φάση… δεύτερη
Πλέον ο Βλαντιμίρ Πούτιν περνάει στη δεύτερη φάση του σχεδίου, αξιοποιώντας το ψωμί ως εργαλείο για την ενίσχυση της επιρροής του στην Αφρική. Όπως είχε ανακοινωθεί στη Σύνοδο Κορυφής Ρωσίας – Αφρικής, τον περασμένο Ιούλιο, οι αποστολές δωρεάν σιτηρών στην ήπειρο αναμένεται να φτάσουν τις επόμενες ημέρες.
«Στο πλαίσιο της διασφάλισης της επισιτιστικής ασφάλειας στην αφρικανική ήπειρο, η οποία έχει πραγματικά μεγάλο ενδιαφέρον για τους αφρικανούς εταίρους μας, έχει ξεκινήσει η εφαρμογή δωρεάν προμηθειών ρωσικών σιτηρών σε ορισμένες χώρες της ηπείρου», δήλωσε ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών και ειδικός εκπρόσωπος του Ρώσου Προέδρου για τις χώρες της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής, Μιχαήλ Μπογκντάνοφ.
Τα πρώτα φορτία σιτηρών θα φτάσουν σε έξι αφρικανικές χώρες με τις οποίες η Μόσχα διατηρεί ισχυρούς δεσμούς. Με αυτόν τον τρόπο ο Ρώσος Πρόεδρος απαντάει στην κριτική πως με την απόσυρσή του από τη συμφωνία της Μαύρης Θάλασσας έχει πλήξει κυρίως τις πιο φτωχές χώρες.
Οι αποστολές θα ανέλθουν συνολικά σε 200.000 τόνους μέχρι το τέλος του έτους, με τη Σομαλία και την Μπουρκίνα Φάσο να είναι οι πρώτοι παραλήπτες. Θα ακολουθήσουν οι δωρεάν αποστολές σιτηρών σε Ζιμπάμπουε, Μάλι, Ερυθραία και Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, οι οποίες θα λάβουν δεκάδες χιλιάδες τόνους σιτηρών η κάθε μία. Και έπεται συνέχεια,
Η κίνηση της Μόσχας αναμένεται να ενισχύσει τους δεσμούς με τα αφρικανικά έθνη, την ώρα που οι ΗΠΑ – και εν γένει η Δύση – επιχειρούν να εντείνουν την απομόνωσή της Ρωσίας ύστερα από την εισβολή στην Ουκρανία. Το παζλ της ρωσικής επιρροής συμπληρώνεται με την ισχυρή παρουσία ρωσικών μισθοφορικών οργανώσεων στην ήπειρο (όπως της διαβόητης Βάγκνερ) για τη στήριξη φιλικών κυβερνήσεων, αλλά και με μια σειρά από επενδύσεις σε πολλούς τομείς, μεταξύ των οποίων και στην ενέργεια.
Σε μια επίθεση γοητείας προς τους ηγέτες της αφρικανικής ηπείρου, ο Ρώσος Πρόεδρος έχει υποσχεθεί ακόμη και υποστήριξη στο ζήτημα των υψηλών κρατικών χρεών. Ο Βλαντιμίρ Πούτιν έχει ένα πολύ φιλόδοξο σχέδιο για την Αφρική, ώστε να αποκτήσει περισσότερους συμμάχους. Η Αφρική είναι το «νέο κέντρο ισχύος, ο πολιτικός και οικονομικός της ρόλος αυξάνεται με γεωμετρική πρόοδο και όλοι θα πρέπει να λάβουν υπόψη αυτήν την πραγματικότητα», έχει τονίσει.
Σε αυτήν την κατεύθυνση θέλει να δει τη Ρωσία να αναρριχάται πολλές θέσεις στην κατάταξη των εμπορικών εταίρων. Μάλιστα εάν συνυπολογιστεί η τεράστια παρουσία της Κίνας στην Αφρική, με μια αμφίδρομη εμπορική σχέση ύψους 282 δισεκατομμυρίων δολαρίων, τότε ο άξονας Μόσχας – Πεκίνου φαίνεται να οικοδομεί γερά θεμέλια επιρροής στην ήπειρο.
Ο πόλεμος της επικοινωνίας
Σχολιάζοντας τις ρωσικές αποστολές σιτηρών στην Αφρική, ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, υποστήριξε πως πρόκειται για μια «χούφτα δωρεών» που δεν πρόκειται να διορθώσει τον «δραματικό αντίκτυπο» που προκάλεσε το τέλος της συμφωνίας της Μαύρης Θάλασσας.
Από την πλευρά της, η Μόσχα απορρίπτει αυτές τις αιτιάσεις. Ο Ρώσος Πρόεδρος έχει ισχυριστεί πως μόλις το 3% των ουκρανικών εξαγωγών κατευθυνόταν σε φτωχές χώρες και οι μεγαλύτερες ποσότητες κατευθύνονταν στον ανεπτυγμένο δυτικό κόσμο.
Ο δε υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας, Σεργκέι Λαβρόφ, προέτρεψε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, εάν ενδιαφέρεται τόσο για τις επισιτιστική ασφάλεια των αφρικανικών χωρών, να αγοράσει ουκρανικά σιτηρά και να τα ανακατευθύνει σε αφρικανικές χώρες που αντιμετωπίζουν ελλείψεις τροφίμων. «Δεδομένου ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σπαταλά δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια για την Ουκρανία… μπορεί να αγοράσει τα σιτηρά που θέλει να πουλήσει η Ουκρανία και οι χώρες της ΕΕ δεν θέλουν [να αγοράσουν] για λόγους ανταγωνιστικότητας, και να τα στείλει στην Αφρική», είχε τονίσει.
Παράλληλα, η Ρωσία προωθεί και μια επικοινωνιακή εκστρατεία στις αφρικανικές χώρες, ώστε να καταρρίψει τις κατηγορίες πως φέρει την κύρια ευθύνη για την αύξηση του κόστους των τροφίμων. Ενδεικτικά, την Κυριακή, στο Κέιπ Τάουν, όπως αναφέρει το Bloomberg, διοργανώθηκε ένα συνέδριο από το ίδρυμα που ιδρύθηκε από τον πρώην πρόεδρο της Νότιας Αφρικής, Τάμπο Μπέκι.
Στο πλαίσιο του συνεδρίου παρουσιάστηκε έρευνα που απέρριπτε το εν λόγω αφήγημα, υποστηρίζοντας πως ήταν οι άμεσες ή έμμεσες κυρώσεις που επιβλήθηκαν στη Ρωσία που οδήγησαν στη μείωση των παγκόσμιων προμηθειών και άρα στην αύξηση των τιμών. Η εν λόγω έρευνα χρηματοδοτήθηκε από ένα ταμείο που ιδρύθηκε από τον Ρώσο δισεκατομμυριούχο λιπασμάτων, Αντρέι Μελνιτσένκο.
