γράφουν: Άννα Ανδρέου, Δημήτρης Τριανταφύλλου*
Οι γενικές εκλογές στην Τουρκία αδιαμφισβήτητα ενδιαφέρουν τους Έλληνες. Καθημερινά σχολιάζονται στον έντυπο και τον ηλεκτρονικό Τύπο και οι περισσότεροι πολίτες αυτής της χώρας φέρουν άποψη για τις επιπτώσεις των τουρκικών εκλογών για την Ελλάδα και τα ελληνοτουρκικά.
Εξάλλου δύσκολα μπορεί να μας αφήσει αδιάφορους το γεγονός ότι ο πληθυσμός του μεγάλου γείτονά μας αριθμεί 85.279.553 (επίσημα στοιχεία για το 2022), εκ των οποίων 64.113.941 άτομα έχουν το δικαίωμα ψήφου με 5.182.318 να ψηφίζουν για πρώτη φορά. Να υπενθυμίσουμε ότι στις ελληνικές βουλευτικές εκλογές του Ιουλίου 2019, τα έξι κόμματα που εκπροσωπούνται στη Βουλή των Ελλήνων έλαβαν συνολικά 4.895.084 ψήφους.
Σκοπός του αφιερώματος των Νέων στις τουρκικές εκλογές είναι να παρουσιάσουμε τα βασικά διακυβεύματα των τουρκικών εκλογών, τους μονομάχους και τα διάφορα επιμέρους ζητήματα και έννοιες που επηρεάζουν και σηματοδοτούν το εκλογικό παζλ.
Τα διακυβεύματα είναι πολλά και υπό συνεχόμενη διαμόρφωση ή προσαρμογή αλλά πιστεύουμε ότι μπορούμε να τα ομαδοποιήσουμε σε τέσσερις ενότητες ή ερωτήσεις:
- Η νέα Τουρκία ή η παλαιά Τουρκία;
- Η προ σεισμών Τουρκία ή η μετά τους σεισμούς Τουρκία;
- Δημοκρατία ή περισσότερος αυταρχισμός;
- Προεδρικό σύστημα ή ενισχυμένο κοινοβουλευτικό σύστημα;
Η ιστορική καμπή
Θα πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι οι εκλογές αυτές διεξάγονται σε μια ιστορική καμπή για την Τουρκική Δημοκρατία – δηλαδή τη μετάβασή της από την πρώτη της εκατονταετία στη δεύτερη. Ο συμβολισμός αυτός είναι ιδιαίτερα σημαντικός για τον Πρόεδρο Ερντογάν, ο οποίος έχοντας κρατήσει το τιμόνι της χώρας για δύο δεκαετίες συσχετίζει τις εκλογές με την πολιτική του παρακαταθήκη όπως αυτή εκφράζεται μέσα από τον Αιώνα της Τουρκίας.
Δηλαδή, οι εκλογές δεν αφορούν μόνο μια αποτίμηση των υλικών και ουσιαστικών έργων και υποδομών που έχει επιφέρει το AKP και τη διαχρονική βελτίωση των ποιοτικών κοινωνικών και οικονομικών δεικτών, αλλά και την εγκαθίδρυση ενός οράματος / ιδεολογήματος / τρόπου ζωής διαφορετικού από τις δυτικές αξίες και πρότυπα.
Εδώ μιλάμε για μια σύνθεση εθνικισμού με ένα ήπιο πολιτικό Ισλάμ α λα τούρκα, δηλαδή ένα ιδεολόγημα που αναμειγνύει τις ουσιαστικές ταυτοτικές προτεραιότητες του AKP σε συνδυασμό με μια αντιδυτική ερμηνεία της Ιστορίας, που βρίσκει μεγάλο αριθμό τούρκων πολιτών σύμφωνους.
Ως εκ τούτου, το αφήγημα της υπερήφανης, ισχυρής πολιτικά, οικονομικά, και ενεργειακά ανεξάρτητης Τουρκίας πρωτοστατεί στον δημόσιο διάλογο με την πολιτική αντιπαράθεση να επικεντρώνεται στο ποιος υποψήφιος για την προεδρία είναι πιο ικανός να το φέρει εις πέρας.
Η σοβαρή παρατεταμένη οικονομική κρίση που έχει οδηγήσει ένα μεγάλο μέρος των πολιτών στη φτωχοποίηση δυσχεραίνει την προσπάθεια του κυβερνητικού συνασπισμού να κερδίσει εκ νέου τις εκλογές ενώ παράλληλα αναζωπυρώνονται οι ελπίδες της αντιπολίτευσης να εκθρονίσει τον Ταγίπ Ερντογάν και το σύστημα εξουσίας που έχει αναπτυχθεί γύρω του.
Το ερώτημα είναι εάν οι ταυτοτικές προσεγγίσεις που έχουν διευκολύνει το κυβερνών κόμμα και τους συμμάχους του να παραμείνουν στην εξουσία για δύο δεκαετίες είναι ακόμα χρήσιμες ή εάν έχουν ξεπεραστεί εφόσον οι απαιτήσεις και προτεραιότητες της ολοένα μεγαλύτερης μεσαίας τάξης έχουν αλλάξει.
Η αντιπολιτευτική συμμαχία
Η ετερόκλητη σύνθεση της αντιπολιτευτικής συμμαχίας καταδεικνύει την προσπάθεια του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος να ξεφύγει το ίδιο από τις ταυτοτικές του αγκυλώσεις και να αντλήσει ψήφους πέρα από τη δεξαμενή του περίπου 35% του εκλογικού σώματος που ταυτίζεται πρωτίστως με τις κοσμικές δυτικές αξίες που πρόβαλε ο ιδρυτής της χώρας, Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ.
Εδώ, τα προαναφερθέντα διακυβεύματα έχουν τη σημασία τους διότι ουσιαστικά θέτουν τα σύνθετα διλήμματα της κάλπης για τον μέσο τούρκο ψηφοφόρο. Για παράδειγμα, με το δίλημμα «Η νέα Τουρκία ή η παλαιά Τουρκία;» μπερδεύονται οι έννοιες και οι συμβολισμοί. Για ποια Τουρκία μιλάμε; Για τη νέα Τουρκία που θέλει να προβάλει ο Ταγίπ Ερντογάν μέσα από το αφήγημα του Αιώνα της Τουρκίας που βρίσκεται σε αντιπαράθεση με την παλαιά Τουρκία την οποία εκπροσωπούν ιδιαίτερα ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου και το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα, δηλαδή το κεμαλικό κοσμικό κόμμα που κυριάρχησε το μεγαλύτερο μέρος του πρώτου αιώνα της σύγχρονης Τουρκίας;
Για τον Κιλιτσντάρογλου και την Εθνική Συμμαχία, η παλαιά Τουρκία είναι αυτή του Προέδρου Ερντογάν και του AKP που βρίσκεται στην εξουσία για σχεδόν δύο δεκαετίες και ευθύνεται για την οικονομική κρίση που βιώνει η χώρα, για την έλλειψη επενδύσεων, για την αμφίβολη λειτουργία των θεσμών όπως διαφάνηκε από τις δυσλειτουργίες τις πρώτες μέρες μετά τους σεισμούς, για την αμφισβήτηση της ανεξαρτησίας της Δικαιοσύνης, για το αναποτελεσματικό κοινοβούλιο, για τη χειραγώγηση του Τύπου, για τη συρρίκνωση των δικαιωμάτων των γυναικών, κ.λπ.
Μπορεί η κυβερνητική παράταξη να ανατρέψει την άθλια εικόνα του κρατικού μηχανισμού στην αντιμετώπιση των σεισμών και να δείξει ότι έχει σχέδιο ανοικοδόμησης που ήδη φέρνει τα πρώτα απτά αποτελέσματα; Είναι θεμιτή η κατάχρηση των θεσμών, η περαιτέρω ενίσχυση της εκτελεστικής εξουσίας και η ισχυροποίηση της ενός ανδρός αρχής ή έχει η χώρα ανάγκη από ένα πιο πολυσυλλεκτικό και δημοκρατικό μοντέλο διακυβέρνησης; Το αντίδοτο στις δυσλειτουργίες της διακυβέρνησης της χώρας είναι το μοντέλο του ενισχυμένου κοινοβουλευτικού συστήματος που προωθεί η αντιπολίτευση ή η συνέχιση και προάσπιση του υπάρχοντος προεδρικού μοντέλου;
Ευκαιρίες και κίνδυνοι για τους μονομάχους
Εν τέλει, ποιες είναι οι ευκαιρίες και οι κίνδυνοι που παρουσιάζουν οι κάλπες για τους δύο μονομάχους και τα κόμματα που συμπράττουν μαζί τους;
Για τον πρόεδρο Ερντογάν, στα συν συμπεριλαμβάνεται η εικόνα του Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου ως loser δεδομένου ότι το κόμμα του έχει υποστεί μια σειρά από εκλογικές ήττες υπό την ηγεσία του. Επίσης, εγείρονται ερωτήματα για το πόσο λειτουργική θα μπορούσε να είναι μια προεδρία Κιλιτσντάρογλου με επτά ισχυρούς αντιπροέδρους.
Επιπροσθέτως, η συνεχόμενη παροχή υπηρεσιών στις σεισμόπληκτες περιοχές και η έναρξη της ανοικοδόμησής τους όπως και ο σχεδιασμός να είναι έτοιμη η Κωνσταντινούπολη να αντιμετωπίσει τον αναμενόμενο μεγάλο σεισμό έχουν συμβάλει στην άποψη ότι το κράτος λειτουργεί με τιμονιέρη τον Ερντογάν.
Στα πλην, σίγουρα πρέπει να συνυπολογιστεί η εικόνα κορεσμού λόγω της μακρόχρονης παραμονής του στην εξουσία και τα διλήμματα στην αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης. Επίσης θα πρέπει να προβληματίζει η τεράστια επιθυμία για την ανατροπή από την πλευρά της αντιπολίτευσης.
Για τον Κιλιτσντάρογλου, η δυναμική της υποψηφιότητάς του, η τεράστια επιθυμία για νίκη από τους οπαδούς του και η έμμεση στήριξη του φιλοκουρδικού κόμματος είναι ενθαρρυντικά στοιχεία. Όμως τα ερωτήματα αναφορικά με το μοντέλο διακυβέρνησης που προτείνει, οι ενδεχόμενες ιδεολογικές και ουσιαστικές διαφοροποιήσεις που μπορεί να προκύψουν μεταξύ των ετεροκλήτων εταίρων, η υποψηφιότητα του Μουχαρέμ Ίντζε ως του πραγματικού εκφραστή του κεμαλισμού και το εάν το εκλογικό σώμα είναι έτοιμο για πειραματισμούς θα πρέπει να προβληματίζουν τον Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου και το επιτελείο του.
Οι απαντήσεις στα διλήμματα θα δοθούν σήμερα και ενδεχομένως στις 28 Μαΐου (εάν χρειαστεί να διεξαχθεί και δεύτερος γύρος προεδρικών εκλογών).
*Η Αννα Ανδρέου, γεννήθηκε στη Λευκωσία. Είναι δημοσιογράφος, συμπαραγωγός και συμπαρουσιάστρια στο κανάλι youtube «Εδώ Τουρκία».
Ο Δημήτρης Τριανταφύλλου γεννήθηκε στην Αθήνα. Βρίσκεται στην Κωνσταντινούπολη από το 2010 και είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Kadir Has και διευθυντής του Κέντρου Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του ίδιου πανεπιστημίου.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΑ ΝΕΑ
